Europa je poměrnje mały kontinent, dokładnje prajene žadyn samostatny kontinent, ale dźěl dwójneho kontinenta Eurazija, wobstejaceho z Europy a Azije.
Jenož Awstralija je mjeńša.
přestrjeń: | něhdźe 10,5 milionow km² |
wobydlerstwo: | 751 milionow (staw 2022) |
ličba krajow: | wokoło 50 |
wotwisne teritorije: | 4 |
najwjetše města: | Moskwa, Istanbul, Paris, London |
Staty w Europje (serbsce): | |
Europa mjezuje z Aziju na wuchodźe, ze Srjedźozemskim morjom na juhu a z Atlantiskim oceanom na zapadźe. Hranica mjez Europu a Aziju njeje jasnje definowana, najpopularniša w němskorěčnym konteksće je pak definicija Philipa Johana von Strahlenberga, po kotrejž tworja horiny Ural, rěka ze samsnym mjenom, Kaspiske morjo a Manyčowa nižina sewjernje Kawkaza europsku mjezu na wuchodźe. Porno tomu podawa so w jendźelsko- a francoskorěčnym rumje husćišo Kawkaz sam jako hranica.
Cyłkownje ma Europa přestrjeń wot něhdźe 10,5 milionow kwadratnych kilometrow a je tuž druhi najmjeńši kontinent. Najsewjerniši dypk europskeje twjerdźizny leži na połkupje Nordkinn w Norwegskej (70° 54′ N), najjužniši Punta de Tarifa w Španiskej (36° N) a najzapadniši Cabo da Roca w Portugalskej (9° 30′ W). Zdalenosć wot Urala k Atlantiskemu oceanej je wokoło 6000 km, wot Norwegskeje do Španiskeje wokoło 3800 km. Najwyša hora kontinenta je po powšitkownej definiciji europskich mjezow Mont Blanc (4.810 m) w francoskich Alpach. Wobhladuje-li so pak hłowny hrjebjeń Kawkaza jako hranica, je Elbrus (5.642 m) najwyši dypk. Najdlěša rěka je Wolga we wuchodnej Europje a najwjetši jězor Ladogaski jězor blisko Pětrohroda.
Wot 20 najdlěšich rěkow Europy běža 13 zdźěla abo dospołnje w Ruskej:
Najwjetše jězory w Europje su:
Z něhdźe 700 milionami wobydlerjow słuša Europa k husće wobsydlenym regionam swěta. Přerězna hustosć wobydlerstwa je 65 wobydlerjow na kwadratny kilometer. Mjeztym zo su srjedźna, zapadna a južna Europa husće wobsydlene, woteběra hustosć wobydlerstwa k sewjerej a wuchodej.
Wjace hač 90 procent europskich wobydlerjow rěči indoeuropske rěče, předewšěm słowjanske, germanske a romaniske. Tež grjekšćina, albanšćina, baltiske a keltiske rěče kaž tež Romani słušeja k indoeuropskej skupinje. Druhu najwjetšu rěčnu swójbu Europy tworja Uralske rěče. K tomu słušeja hłownje finšćina, estišćina a madźaršćina jako europske hamtske rěče kaž tež samiske rěče w Skandinawiskej a wšelakore mjeńšinowe rěče w Ruskej.
W europskim dźělu Turkowskeje je turkowšćina a w Kazachstanje kazachšćina jako turkskej rěči z hamtskimaj rěčomaj. Na wuchodnej kromje kontinenta je kalmykšćina jenička mongolska rěč, kotraž je w Europje domoródna. Na kupje Malta je z maltašćinu semitiska rěč z hamtskej rěču. Pochad baskišćiny, kotraž so w Španiskej a Francoskej rěči, dotal njeje znaty.
Najbóle rozšěrjenej alfabetaj w Europje stej łaćonski a kyriliski.
Křesćanstwo a islam stej najwažnišej europskej nabožinje – wokoło 75 % Europjanow su křesćenjo (předewšěm katolscy, protestantiscy a ortodoksni) a něhdźe 8 % su muslimojo, kiž su zwjetša w Ruskej žiwi (25 mil.), ale tež w europskej Turkowskej (6 mil.), w Bosniskej a Hercegowinje (2,2 mil.) a w Albanskej (2 mil.). K tomu přińdu dźensa hišće muslimscy migranća a potomnicy migrantow, předewšěm w Francoskej (5,5 mil.) a Němskej (4 mil.) kaž tež w Zjednoćenym kralestwje a Italskej.
Židźa su mjenje hač jedyn procent europskeho wobydlerstwa (wokoło 2 mil.). Blisko Kaspiskeho morja su Kalmykojo žiwi – jenički buddhistiski lud Europy.
Wokoło 17 procent Europjanow su bjezkonfesionelni, wosebje w Estiskej, Čěskej, Nižozemskej, Ruskej a wuchodnej Němskej a powšitkownje skerje w městach.
Najwjetše města Europy su Moskwa (10,4 mil.), London (7,4 mil.), Istanbul (6,9 mil.), Pětrohród (4,8 mil.) a Berlin (3,5 mil. wobydlerjow).
a połsamostatnej kupowej skupinje:
a jedna kolonija:
Wjetšina europskich krajow je čłon Europskeje rady. 27 krajow je čłon Europskeje unije.
Staty
• Albanska • Andorra • Awstriska • Belgiska • Běłoruska • Bołharska • Bosniska a Hercegowina • Čěska republika • Čorna Hora • Danska • Estiska • Finska • Francoska • Grjekska • Chorwatska • Irska • Islandska • Italska • Letiska • Liechtenstein • Litawska • Luxemburgska • Madźarska • Malta • Moldawska • Monaco • Němska • Nižozemska • Norwegska • Pólska • Portugalska • Rumunska • Ruska1 • San Marino • Serbiska • Sewjerna Makedonska • Słowakska • Słowjenska • Španiska • Šwedska • Šwicarska • Turkowska1 • Ukraina • Vatikanske město • Zjednoćene kralestwo
Zwadne teritorije: Kosowo • Podnisterska
Druhe teritorije: Åland • Baskiska • Bretanja • Ferejske kupy • Friziska • Friulska • Gagauska • Galicija • Gibraltar • Guernsey • Jendźelska • Jersey • Katalanska • Korniska • Łužica • Man • Sewjerna Irska • Svalbard • Šotiska • Waliziska
1 Leži zdźěla w Aziji.
Afrika | Antarktika | Azija | Awstralija a Oceanija | Europa | Južna Amerika | Sewjerna Amerika |
Afrika-Eurazija | Amerika | Eurazija | dawne Superkontinenty: Gondwana · Laurasija · Pangaea · Rodinija |
This article uses material from the Wikipedia Hornjoserbsce article Europa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wobsah pod CC BY-SA 4.0 k dispoziciji steji, jeli njeje so hinak podało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hornjoserbsce (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.