Ρώσοι: ανατολικό Σλαβικό έθνος

ενότητα Εθνωνύμιο). Οι Ρώσοι (ρωσ. русские, ρούσκιε) είναι ένας σλαβικός λαός με κοιτίδα την Ανατολική Ευρώπη. Μιλούν τη ρωσική, που ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Η πλειοψηφία τους είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Οι περισσότεροι ζουν στη Ρωσία (115.889.107 - απογραφή 2002), ενώ αξιοσημείωτες μειονότητες υπάρχουν σε άλλα πρώην σοβιετικά κράτη όπως η Λευκορωσία, το Καζακστάν, η Ουκρανία και τα Βαλτικά κράτη. Μια μεγάλη ρωσική διασπορά υπάρχει επίσης σε όλο τον κόσμο, με αξιόλογους αριθμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία, το Ισραήλ και τον Καναδά. Οι Ρώσοι είναι η πολυπληθέστερη εθνική ομάδα στην Ευρώπη.

Ρώσοι
русские

Από πάνω αριστερά: Αλέξανδρος Νιέφσκι, Ντμίτρι Ντονσκόι, Πέτρος Α΄, Μιχαήλ Γκλίνκα, Μοντέστ Μουσόργκσκι, Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ, Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν, Μιχαήλ Λέρμοντοφ, Λέων Τολστόι, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Ιβάν Τουργκένιεφ, Αντόν Τσέχωφ, Άννα Αχμάτοβα, Μιχαήλ Λομονόσοφ, Ντμίτρι Μεντελέγιεφ, Σοφία Κοβαλέφσκαγια, Ιβάν Πάβλοφ, Παύλος Γιαμπλότσκοφ, Σεργκέι Κορολιόφ, Λιουμπόφ Ορλόβα, Λίλα Κέντροβα, Γιούρι Γκαγκάριν, Σβετλάνα Σαβίτσκαγια, Καρλ Μπριουλόφ, Αλεξάντρ Ιβάνοφ, Βασίλι Βερεστσάγκιν, Ιβάν Σίσκιν, Ιλιά Ρέπιν
Συνολικός πληθυσμός
130-150 εκατομμύρια
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Ρωσική Ομοσπονδία ! Ρωσική Ομοσπονδία: 111,016,896 (απογραφή, 2010)
Ουκρανία ! Ουκρανία	8,334,141 (απογραφή, 2001)
Καζακστάν ! Καζακστάν	3,793,764 (απογραφή, 2009)
Γερμανία ! Γερμανία (συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων Εβραίων και Ρωσογερμανών)	3,500,000 (εκτίμηση, 2013)
Ηνωμένες Πολιτείες ! Ηνωμένες Πολιτείες (συμπεριλαμβανομένων Ρωσοεβραίων και Ρωσογερμανών)	3,072,756 (εκτίμηση, 2009)
Ουζμπεκιστάν ! Ουζμπεκιστάν	1,199,015 (εκτίμηση, 2000)
Ισραήλ ! Ισραήλ (Συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων Σοβιετικής καταγωγής)	894,800 (εκτίμηση, 2016)
Βραζιλία ! Βραζιλία (Συμπεριλαμβανομένων των ατόμων Ρωσικής Εβραϊκής καταγωγής)	800,000
Λευκορωσία ! Λευκορωσία	785,084 (απογραφή, 2009)
Καναδάς ! Καναδάς (Ρωσική καταγωγή)	550,520 (απογραφή, 2011)
Λετονία ! Λετονία	520,136 (απογραφή, 2014)
Κιργιστάν ! Κιργιστάν	419,600 (απογραφή, 2009)
Μολδαβία ! Μολδαβία	369,488 (απογραφή, 2004)
Εσθονία ! Εσθονία	324,431 (2013)
Τουρκμενιστάν ! Τουρκμενιστάν	297,319 (απογραφή, 2000)
Γαλλία ! Γαλλία (Ρώσοι πολίτες)	200,000 με 500,000
Λιθουανία ! Λιθουανία	129,797 (απογραφή, 2017)
Αζερμπαϊτζάν ! Αζερμπαϊτζάν	119,300 (απογραφή, 2009)
Γεωργία ! Γεωργία	91,091 (απογραφή, 2002)
Φινλανδία ! Φινλανδία (Ρώσοι ομιλητές)	78,436 (εκτίμηση, 2015)
Τατζικιστάν ! Τατζικιστάν	68,200 (απογραφή, 2000)
Αυστραλία ! Αυστραλία	67,055 (απογραφή, 2006)
Ισπανία ! Ισπανία (Ρώσοι πολίτες)	64,653 (απογραφή, 2013)
Κούβα ! Κούβα	50,200 (απογραφή, 2002)
Τουρκία ! Τουρκία (Ρωσική καταγωγή)	50,000
Ηνωμένο Βασίλειο ! Ηνωμένο Βασίλειο (Ρώσοι πολίτες)	35,172 (2011)
Βενεζουέλα ! Βενεζουέλα	34,600
Ρουμανία ! Ρουμανία (Λιποβάνοι)	36,397 (απογραφή, 2002)
Τσεχία ! Τσεχία	35,759 (στατιστικά δεδομένα, 2016)
Ιταλία ! Ιταλία (Ρώσοι πολίτες)	39,314 (2014)
Νότια Κορέα ! Νότια Κορέα	30,098 (2016)
Σουηδία ! Σουηδία	20,187 (2016)
Ελλάδα ! Ελλάδα (Ρώσοι πολίτες)	18,219 (απογραφή, 2001)
Κίνα ! Κίνα	15,609 (απογραφή, 2000)
Βουλγαρία ! Βουλγαρία	15,595 (απογραφή, 2002)
Αρμενία ! Αρμενία	14,660 (απογραφή, 2002)
Νέα Ζηλανδία ! Νέα Ζηλανδία	5,979 (census, 2013)
Μαυροβούνιο ! Μαυροβούνιο	946
Γλώσσες
Ρωσικά
Θρησκεία
Κατά το μεγαλύτερο μέρος Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός (Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία)
Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες
Άλλοι Ανατολικοί Σλάβοι (Λευκορώσοι και Ουκρανοί), Ανατολικοί Νότιοι Σλάβοι (Βουλγάροι, Σέρβοι, Σλαβομακεδόνες και Μαυροβούνιοι)

Οι Ρώσοι μοιράζονται πολλά πολιτιστικά χαρακτηριστικά με τους υπόλοιπους ανατολικούς Σλάβους, συγκεκριμένα τους Λευκορώσους και τους Ουκρανούς, καθώς και με τους ανατολικούς νότιους Σλάβους όπως τους Βούλγαρους, τους Σλαβομακεδόνες, τους Μαυροβούνιους και τους Σέρβους. Είναι κατά κύριο λόγο ορθόδοξοι χριστιανοί στη θρησκεία. Η ρωσική γλώσσα είναι επίσημη στη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν, στην Κιργιζία και το Τατζικιστάν, και ομιλείται επίσης ως δεύτερη γλώσσα σε πολλά πρώην σοβιετικά κράτη.

Υπάρχουν δύο ρωσικές λέξεις οι οποίες συνήθως μεταφράζονται στα ελληνικά ως "Ρώσοι". Η μία είναι "русские" (ρούσκιε), η οποία πιο συχνά σημαίνει "εθνοτικοί Ρώσοι". Η άλλη είναι το "ροσιγιάνε" (ροσιγιάνε), που σημαίνει "πολίτες της Ρωσίας". Η πρώτη λέξη αναφέρεται σε εθνοτικούς Ρώσους, ασχέτως από τη χώρα διαμονής τους και αν κατέχουν ή όχι ρωσική υπηκοότητα. Κάτω από ορισμένες συνθήκες, αυτός ο όρος μπορεί ή όχι να επεκτείνεται και να υποδηλώνει μέλη άλλων ρωσόφωνων εθνοτικών ομάδων από τη Ρωσία ή από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Η τελευταία λέξη αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους που κατέχουν τη ρωσική ιθαγένεια, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, και δεν περιλαμβάνει εθνοτικούς Ρώσους που ζουν εκτός Ρωσίας. Οι μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες συχνά δεν διακρίνουν αυτές τις δύο ομάδες.

Το όνομα των Ρώσων προέρχεται από τους Ρως (υποτιθέμενους Βαράγγους). Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη θεωρία, το όνομα Ρως, όπως και το φινλανδικό όνομα για τη Σουηδία (Ρουότσι), προέρχεται από έναν παλαιό νορβηγικό όρο για τους "άνδρες που έρχονται" καθώς η κωπηλασία ήταν η κύρια μέθοδος πλοήγησης στα ποτάμια της Ανατολικής Ευρώπης και θα μπορούσε να συνδεθεί με τη σουηδική παράκτια περιοχή Ροσλάγκεν ή Ρόντεν, όπως ήταν γνωστό σε παλαιότερες εποχές. Το όνομα Ρως θα είχε τότε την ίδια προέλευση με τα φινλανδικά και εσθονικά ονόματα για τη Σουηδία: Ruotsi και Rootsi. Σύμφωνα με άλλες θεωρίες, το όνομα Ρως προέρχεται από το πρωτοσλαβικό roud-s-ь (από το *rъd-/*roud-/*rуd- ρίζα), που συνδέεται με το κόκκινο χρώμα (ή μαλλιά) ή από το ινδοϊρανικό (ruxs/roxs — ανοιχτόχρωμος, φωτεινός).

Προέλευση

Οι σύγχρονοι Ρώσοι σχηματίστηκαν από δύο ομάδες ανατολικών σλαβικών φυλών: Βόρεια και Νότια. Οι εμπλεκόμενες φυλές περιελάμβαναν τους Κριβίτσες, τους Σλάβους Ιλμέν, του Ραντιμίχους, του Βιάθες και τους Σεβεριανούς. Γενετικές μελέτες δείχνουν ότι οι σύγχρονοι Ρώσοι δεν διαφέρουν σημαντικά από τους Λευκορώσους και τους Ουκρανούς. Κάποιοι εθνογράφοι, όπως ο Ζελένιν, ισχυρίζονται ότι οι Ρώσοι είναι πιο παρόμοιοι με τους Λευκορώσους και τους Ουκρανούς, από ό,τι οι νότιοι Ρώσοι με τους Βόρειους Ρώσους. Οι Ρώσοι στη βόρεια ευρωπαϊκή Ρωσία μοιράζονται μέτριες γενετικές ομοιότητες με τους ουραλικούς λαούς, οι οποίοι ζούσαν στη σύγχρονη βορειοευρωπαϊκή Ρωσία και εν μέρει αφομοιώθηκαν από τους Σλάβους καθώς οι Σλάβοι μετανάστευσαν βορειοανατολικά. Τέτοιοι ουραλικοί λαοί συμπεριέλαβαν τους Μέργια και τους Μουρομιανούς.

Εκτός από τα αρχαιολογικά ευρήματα, γενικά λίγα είναι γνωστά για τους προκάτοχους των Ρώσων πριν από το 859 μ.Χ. όταν ξεκίνησε το Βασικό Χρονικό. Θεωρείται ότι κατά το 600 μ.Χ. οι Σλάβοι είχαν χωριστεί γλωσσικά σε νότιους, δυτικούς και ανατολικούς κλάδους. Ο ανατολικός κλάδος εγκαταστάθηκε μεταξύ του Νότιου Μπουγκ και του ποταμού Δνείπερου στη σημερινή Ουκρανία. Από τον 1ο αιώνα μ.Χ. έως σχεδόν το τέλος της χιλιετίας, εξαπλώθηκαν ειρηνικά προς τα βόρεια στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, σχηματίζοντας τις σλαβικές φυλές Ντρέγκοβιτς, Ράντιμιτς και Βιάτιτς στο βαλτικό υπόστρωμα και ως εκ τούτου βίωσαν αλλαγές στα γλωσσικά χαρακτηριστικά όπως τη φωνηεντική μετατροπή. Αργότερα, τόσο οι Λευκορώσοι όσο και οι Νότιοι Ρώσοι σχηματίστηκαν σε αυτό το εθνοτικό γλωσσικό έδαφος.

Από τον 6ο αιώνα και μετά, μια άλλη ομάδα Σλάβων κινήθηκε από την Πομερανία στα βορειοανατολικά της Βαλτικής Θάλασσας, όπου αντιμετώπισαν τους Βαράγγους του χανάτου των Ρως και ίδρυσαν το σημαντικό περιφερειακό κέντρο του Νόβγκοροντ. Ο ίδιος σλαβικός πληθυσμός εγκαθίδρυσε επίσης τη σημερινή περιοχή Τβερ και την περιοχή Μπελοόζερο. Με το ουραλικό υπόστρωμα, σχημάτισαν τις φυλές των Κρίβιτς και των Σλάβων Ιλμέν.

Ο Δημήτριος Ομπολένσκυ θεωρεί ότι οι Ρώσοι και οι περισσότερες σλαβικές εθνότητες της Ανατολικής Ευρώπης είχαν εθνικισμό και εθνική συνείδηση κατά τους Μεσαίους Χρόνους. Σ' αυτό συνέβαλε και το Πατριαρχείο προβλέποντας ότι ότι ο μητροπολίτης Κιέβου έπρεπε να είναι Ρώσος.

Ρως του Κιέβου

•  
  Ανατολικές σλαβικές φυλές, 8ος-9ος αιώνας
•  
  Πριγκιπάτα των Ρως του Κιέβου, 1220-1240. Αυτά τα πριγκιπάτα περιελάμβαναν το Βλαντιμίρ-Σούζντα, το Πριγκιπάτο του Σμολένσκ, το Πριγκιπάτο του Τσέρνιγκοφ ή Πριγκιπάτο του Ριαζάν, που προσαρτήθηκε από το Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας το 1521
•  
  Οι ακτές της Αρκτικής της Ρωσίας στη Λευκή Θάλασσα μέχρι τον Βερίγγειο Πορθμό διερευνήθηκαν και εποικίστηκαν από τους Πομόρ, Ρώσους εποικιστές από το Νόβγκοροντ.
•  
  Οι Κοζάκοι Τερέκ του Βόρειου Καυκάσου φρουρούσαν τα νότια σύνορα
•  
  Τρεις γενιές μιας ρωσικής οικογένειας, Καλγκάνοφ από τα Ουράλια γύρω στο 1910. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Σεργκέι Προκούντιν-Γκόρσκι.

Το 2010 ο παγκόσμιος ρωσικός πληθυσμός ανέρχεται σε 129 εκατομμύρια άτομα, εκ των οποίων το 86% ήταν στη Ρωσία, το 11,5% στις χώρες της ΚΑΚ και της Βαλτικής, ενώ το υπόλοιπο 2,5% ζουν σε άλλες χώρες.

Ρωσία

Περίπου 111 εκατομμύρια εθνοτικοί Ρώσοι ζουν στη Ρωσία, 80% των οποίων ζουν στο ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας και 20% στην ασιατική περιοχή της χώρας.

Πρώην Σοβιετικές χώρες

Διασπορά

 

Πολλοί εθνοτικοί Ρώσοι μεταναστεύουν ιστορικά σε ολόκληρη την περιοχή της πρώην ρωσικής αυτοκρατορίας και της Σοβιετικής Ένωσης, και μερικές φορές ενθαρρύνονταν να να επανεγκατασταθούν στα όρια της τσαρικής και αργότερα της σοβιετικής κυβέρνησης. Σε μερικές περιπτώσεις οι εθνοτικές ρωσικές κοινότητες, όπως οι Λιποβάνοι που εγκαταστάθηκαν στο δέλτα του Δούναβη ή οι Δουκμπορς στον Καναδά, μετανάστευσαν ως θρησκευτικοί αντιφρονούντες που εγκατέλειψαν την κεντρική εξουσία. Μετά τη ρωσική επανάσταση και τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε το 1917, πολλοί Ρώσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους από το μπολσεβίκικο καθεστώς και εκατομμύρια έγιναν πρόσφυγες. Πολλοί λευκοί εξόριστοι συμμετείχαν στο Λευκό Κίνημα, αν και ο όρος εφαρμόζεται ευρέως σε όποιον μπορεί να έχει εγκαταλείψει τη χώρα λόγω της αλλαγής του καθεστώτος.

 

Σήμερα οι μεγαλύτερες εθνοτικές ρωσικές διασπορές εκτός Ρωσίας ζουν σε πρώην σοβιετικά κράτη όπως η Ουκρανία (περίπου 8 εκατομμύρια), το Καζακστάν (περίπου 3,8 εκατομμύρια), η Λευκορωσία (περίπου 785,000), η Λετονία (περίπου 520,000) με τον πιο ρωσικό οικισμό από τις χώρες της Βαλτικής που περιλαμβάνει τη Λιθουανία και την Εσθονία, το Ουζμπεκιστάν (περίπου 650.000) και το Κιργιζιστάν (περίπου 419.000).

Πάνω από ένα εκατομμύριο Ρώσοι Εβραίοι μετανάστευσαν στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια και μετά τα κινήματα του Οτκάζνικ, μερικοί από τους οποίους έφεραν μαζί τους εθνοτικούς Ρώσους συγγενείς. Πάνω από ένα εκατομμύριο ρωσόφωνοι μετανάστες ζουν στο Ισραήλ, από τους οποίους περίπου τα δύο τρίτα ήταν Εβραίοι. Υπάρχουν επίσης μικρές ρωσικές κοινότητες στα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένων των Λιποβάνων στο Δέλτα του Δούναβη, στα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης όπως η Γερμανία και η Πολωνία. Επίσης Ρώσοι εγκαταστάθηκαν στην Κίνα, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, το Μεξικό, τη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Αυστραλία. Αυτές οι κοινότητες μπορούν να εντοπιστούν είτε ως Ρώσοι είτε ως πολίτες αυτών των χωρών, ή και τα δύο, σε διαφορετικό βαθμό.

 

Οι άνθρωποι που έφτασαν στη Λετονία και την Εσθονία κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής, συμπεριλαμβανομένων των απογόνων τους που γεννήθηκαν σε αυτές τις χώρες, κυρίως Ρώσοι, έμειναν απάτριστοι μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και τους δόθηκε μόνο η δυνατότητα να αποκτήσουν πολιτογραφημένη υπηκοότητα. Το θέμα της γλώσσας εξακολουθεί να είναι αμφισβητούμενο, ιδίως στη Λετονία, όπου οι εθνοτικοί Ρώσοι διαμαρτύρονται για σχέδια για την εκκαθάριση της εκπαίδευσης στις μειονοτικές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων. Από το 1992, η Εσθονία έχει πολιτογραφήσει περίπου 137.000 κατοίκους απροσδιόριστης ιθαγένειας, κυρίως εθνοτικούς Ρώσους. 136.000 ή το 10% του συνολικού πληθυσμού παραμένουν χωρίς ιθαγένεια. Τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και η ρωσική κυβέρνηση, εξέφρασαν την ανησυχία τους κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 για τα δικαιώματα των μειονοτήτων σε πολλές χώρες, κυρίως στη Λετονία και την Εσθονία. Στη Μολδαβία, η περιοχή της Υπερδνειστερίας (όπου το 30,4% του πληθυσμού είναι Ρώσοι) αποσχίστηκε από τον κυβερνητικό έλεγχο εν μέσω φόβων ότι η χώρα σύντομα θα επανενωθεί με τη Ρουμανία. Τον Ιούνιο του 2006, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε το σχέδιο θέσπισης εθνικής πολιτικής με στόχο την ενθάρρυνση των εθνοτικών Ρώσων να μεταναστεύσουν στη Ρωσία.

 

Σημαντικός αριθμός Ρώσων μετανάστευσε στον Καναδά, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Μπράιτον Μπιτς, το Μπρούκλιν και το Σάουθ Μπιτς, το Στάτεν Άιλαντ στη Νέα Υόρκη είναι ένα παράδειγμα μιας μεγάλης κοινότητας πρόσφατων Ρώσων και Εβραίων Ρώσων μεταναστών. Άλλα παραδείγματα είναι το Σάνι Άιλς Μπιτς, ένα βόρειο προάστιο του Μαϊάμι, και στο Δυτικό Χόλιγουντ της περιοχής του Λος Άντζελες.

Ταυτόχρονα, πολλοί εθνοτικοί Ρώσοι από πρώην σοβιετικά εδάφη έχουν μεταναστεύσει στη Ρωσία από τη δεκαετία του 1990. Πολλοί από αυτούς έγιναν πρόσφυγες από διάφορες πολιτείες της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου (καθώς και από την αποσχισμένη Δημοκρατία της Τσετσενίας), αναγκασμένοι να φύγουν κατά τη διάρκεια πολιτικών αναταραχών και εχθροπραξιών προς τους Ρώσους.

Μετά τη ρωσική επανάσταση το 1917, πολλοί Ρώσοι που ταυτίζονται με το Λευκό Στρατό μετακόμισαν στην Κίνα - οι περισσότεροι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στο Χαρμπίν και τη Σαγκάη. Τη δεκαετία του 1930, το Χαρμπίν είχε 100.000 Ρώσους. Πολλοί από αυτούς τους Ρώσους έπρεπε να επιστρέψουν στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων στη βόρεια Κίνα μπορεί ακόμα να μιλάει τα ρωσικά ως δεύτερη γλώσσα.

Οι Ρώσοι (ελουοσιζού) είναι μία από τις 56 εθνοτικές ομάδες που αναγνωρίζονται επίσημα από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ως Ρως). Υπάρχουν περίπου 15.600 Ρώσοι Κινέζοι που ζουν κυρίως στο βόρειο Σιντζιάνγκ, καθώς και στην Εσωτερική Μογγολία και το Χεϊλονγκτσιάνγκ.

 

Ο ρωσικός πολιτισμός προήλθε από εκείνον των ανατολικών Σλάβων, οι οποίοι ήταν σε μεγάλο βαθμό πολυθεϊστές και είχαν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής στις δασικές περιοχές της ανατολικής και βόρειας Ευρώπης. Οι Σκανδιναβοί Βίκινγκ ή οι Βάραγγοι συμμετείχαν επίσης στη διαμόρφωση της ρωσικής ταυτότητας και κατάστασης στην πρώιμη περίοδο των Ρώσων του Κιέβου του τέλους της 1ης χιλιετίας μ.Χ. Οι Ρώσοι αποδέχτηκαν τον Χριστιανισμό από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 988 και αυτό όρισε κατά μεγάλο βαθμό τη ρωσική κουλτούρα για την επόμενη χιλιετία, δηλαδή ως σύνθεση των σλαβικών και βυζαντινών πολιτισμών. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, η Ρωσία παρέμεινε το μεγαλύτερο ορθόδοξο έθνος στον κόσμο και ζήτησε διαδοχή στη βυζαντινή κληρονομιά με τη μορφή της ιδέας της Τρίτης Ρώμης. Σε διάφορα σημεία της ιστορίας της, η χώρα επηρεάστηκε έντονα από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και από τις μεταρρυθμίσεις του Πέτρου του Μεγάλου οι Ρώσοι αναπτύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της δυτικής κουλτούρας. Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, η μαρξιστική ιδεολογία διαμόρφωσε τον πολιτισμό της Σοβιετικής Ένωσης, όπου η Ρωσία, δηλαδή η Ρωσική ΣΟΣΔ, ήταν η μεγαλύτερη και σημαντικότερη δημοκρατία.

Ο ρωσικός πολιτισμός είναι ποικίλος και μοναδικός από πολλές απόψεις. Έχει πλούσια ιστορία και μακρά παράδοση σε όλες τις τέχνες, ιδιαίτερα στους τομείς της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας, της κλασικής μουσικής και του μπαλέτου, την αρχιτεκτονική και ζωγραφική, τον κινηματογράφο και τα κινούμενα σχέδια, τα οποία όλα έχουν σημαντική επίδραση στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Η ρωσική λογοτεχνία είναι γνωστή για αξιόλογους συγγραφείς όπως ο Αλεξάντρ Πούσκιν, ο Λέων Τολστόι, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, ο Άντον Τσέχοφ, ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, ο Μπόρις Παστερνάκ, η Άννα Αχμάτοβα, ο Γιόζεφ Μπρόντσκι, ο Μαξίμ Γκόρκι, ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, ο Μιχαήλ Σόλοχοφ, ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ο Αντρέι Πλάτονοφ, ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και ο Βαρλαάμ Σαλάμοφ. Οι Ρώσοι έδωσαν επίσης στον κόσμο της κλασικής μουσικής μερικούς πολύ διάσημους συνθέτες, όπως ο Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι και τους σύγχρονούς του, την Ομάδα των Πέντε, συμπεριλαμβανομένου του Μόδεστου Μουσόργκσκι και του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Η ρωσική μουσική του 20ού αιώνα πιστώθηκε με σημαντικούς συνθέτες όπως ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Σεργκέι Προκόφιεφ, ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ο Ίγκορ Στραβίνσκι, ο Γκεόργκι Σβιρίντοφ και ο Αλφρέντ Σνίτκε.

Γλώσσα

 

Τα ρωσικά (русский язык (help·info), μεταγραφή: Russkiy yazyk) είναι γεωγραφικά η πιο διαδεδομένη γλώσσα της Ευρασίας και η πιο ευρέως διαδεδομένη από τις σλαβικές γλώσσες. Τα ρωσικά ανήκουν στην οικογένεια των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών και είναι ένα από τα τρία (ή, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, τέσσερα) ζωντανά μέλη των ανατολικών σλαβικών γλωσσών, ενώ οι άλλες είναι τα λευκορωσικά, τα ουκρανικά και τα ρουθηνικά.

Παραδείγματα Παλαιάς Ανατολικής Σλαβονικής μαρτυρούνται από τον 10ο αιώνα και ενώ τα ρωσικά διατηρούν μεγάλο μέρος της ανατολικής σλαβονικής γραμματικής και μιας κοινής σλαβονικής λεξιλογικής βάσης, η σύγχρονη ρωσική εκθέτει ένα μεγάλο απόθεμα δανεισμένου διεθνούς λεξιλογίου για την πολιτική, την επιστήμη και την τεχνολογία.

 

Η ρωσική έχει δευτερεύουσα αρθρωτή άρθρωση των συμφώνων, οι αποκαλούμενοι μαλακοί και σκληροί ήχοι. Αυτή η διάκριση βρίσκεται στα περισσότερα σύμφωνα φωνήματα και είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές πτυχές της γλώσσας. Μια άλλη σημαντική πτυχή είναι η μείωση των μη τονισμένων φωνηέντων. Ενώ στα ελληνικά ο τονισμός βρίσκεται πάντα στις τρεις τελευταίες συλλαβές, ο τονισμός στη ρωσική περιγράφεται συχνά ως "απρόβλεπτος": μπορεί να πέσει σε σχεδόν οποιαδήποτε συλλαβή και αυτή είναι μια από τις δύσκολες πλευρές για τους μαθητές ξένων γλωσσών.

Λόγω του καθεστώτος της Σοβιετικής Ένωσης ως υπερδύναμης, οι Ρώσοι απέκτησαν μεγάλη πολιτική σημασία στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Είναι μία από τις επίσημες γλώσσες των Ηνωμένων Εθνών. Όλοι οι αστροναύτες που εργάζονται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό καλούνται να μάθουν ρωσικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Language Monthly (τεύχος 3, 1997), περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο γνώριζαν τότε τη ρωσική γλώσσα (καθιστώντας την 5η δημοφιλέστερη γλώσσα στον κόσμο ανά συνολικό αριθμό ομιλητών). ενώ 160 εκατομμύρια θεωρούσαν τη ρωσική μητρική τους γλώσσα (καθιστώντας την 7η στον κόσμο από τον αριθμό των μητρικών ομιλητών). Ο συνολικός αριθμός των ομιλητών της ρωσικής στον κόσμο κατά την αξιολόγηση του 1999 ήταν περίπου 167 εκατομμύρια, με περίπου 110 εκατομμύρια άτομα να μιλούν τα ρωσικά ως δεύτερη γλώσσα.

Πριν από το 1991, η ρωσική γλώσσα ήταν η γλώσσα της διεθνούς επικοινωνίας της ΕΣΣΔ και η πιο κοινή ξένη γλώσσα που διδασκόταν στα σχολεία στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ στην Κεντρική Ευρώπη. Συνεχίζει να χρησιμοποιείται στις χώρες που ήταν πρώην μέρη της Σοβιετικής Ένωσης, τόσο ως μητρική γλώσσα σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού, όσο και ως γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας. Ενώ για διάφορους λόγους οι κάτοικοι των χωρών αυτών δεν είναι πρόθυμοι να μιλήσουν με τη ρωσική γλώσσα, μια σημαντική κοινωνιολογική μελέτη σχετικά με τη ρωσική γλώσσα στα μετασοβιετικά κράτη που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Γκάλοπ αποκάλυψε ότι το 92% των ερωτηθέντων της έρευνας στη Λευκορωσία, 83% στην Ουκρανία, 68% στο Καζακστάν και 38% στην Κιργιζία επέλεξαν ερωτηματολόγιο στα ρωσικά για να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο για την έρευνα (το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι τα ποσοστά ξεπερνούσαν τις αντίστοιχες εθνικές γλώσσες).

Στην αμερικανική πολιτεία της Νέας Υόρκης το 2009, υιοθετήθηκε μια τροποποίηση του εκλογικού νόμου, σύμφωνα με την οποία σε όλες τις πόλεις της πολιτείας που έχουν πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους όλα τα έγγραφα που σχετίζονται με την εκλογική διαδικασία πρέπει να μεταφραστούν στα ρωσικά, δίνοντας ισοδύναμο καθεστώς με τα ισπανικά, τα κορεατικά, τα φιλιππινέζικα, τις κρεολές γλώσσες και τρεις ποικιλίες κινεζικών).

Σε χώρους με συμπαγή αριθμό μεταναστών από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ (Ισραήλ, Γερμανία, Καναδάς, Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία κλπ.) διατίθενται ρωσικά περιοδικά, ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά κανάλια, καθώς και σχολεία ρωσικής γλώσσας.

Θρησκείες

 

Από διαφορετικές κοινωνιολογικές έρευνες για τη θρησκευτική προσήλωση, από το 41% έως το 80% του συνολικού πληθυσμού της Ρωσίας προσχωρούν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Έχει διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη της ρωσικής εθνικής ταυτότητας. Σε άλλες χώρες οι Ρώσοι πιστοί ανήκουν συνήθως στις τοπικές ορθόδοξες εκκλησίες που είτε έχουν άμεση σύνδεση (όπως η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, αυτόνομη από το Πατριαρχείο Μόσχας) είτε ιστορική προέλευση (όπως η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική ή η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός της Ρωσίας) με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Οι μη θρήσκοι Ρώσοι μπορούν να συσχετιστούν με την ορθόδοξη πίστη για πολιτιστικούς λόγους. Ορισμένοι Ρώσοι είναι Παλαιοί Πιστοί: μια σχετικά μικρή σχισματική ομάδα της Ρωσικής Ορθοδοξίας που απέρριψε τις λειτουργικές μεταρρυθμίσεις που εισήχθησαν τον 17ο αιώνα. Άλλα σχίσματα από την Ορθοδοξία περιλαμβάνουν τους Ντουχομπόρους, οι οποίοι τον 18ο αιώνα απέρριψαν τη λαϊκή κυβέρνηση, τους Ρώσους ορθόδοξους ιερείς, εικόνες, όλα τα τελετουργικά της εκκλησίας, την Αγία Γραφή ως την υπέρτατη πηγή θείας αποκάλυψης και τη θεότητα του Ιησού και αργότερα μετανάστευσαν στον Καναδά. Μία ακόμα προγενέστερη αίρεση ήταν οι Μολοκανοί οι οποίοι σχηματίστηκαν το 1550 και απέρριψαν το θεϊκό δικαίωμα του τσάρου να κυβερνήσει, εικόνες, την Αγία Τριάδα όπως περιγράφεται από την Κρήνη της Νίκαιας, τις ορθόδοξες νηστείες, τη στρατιωτική θητεία και τις πρακτικές συμπεριλαμβανομένου του βαπτίσματος στο νερό.

Άλλες παγκόσμιες θρησκείες έχουν αμελητέα εκπροσώπηση μεταξύ των εθνοτικών Ρώσων. Η μεγαλύτερη από αυτές τις ομάδες είναι το Ισλάμ με περισσότερους από 100.000 οπαδούς από εθνικές μειονότητες, και οι Βαπτιστές με περισσότερους από 85.000 Ρώσους υποστηρικτές. Άλλοι είναι Πεντηκοστιανοί, Ευαγγελιστές, οι Αντβεντιστές της Εβδόμης Ημέρας, Προτεστάντες και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν αναδυθεί διάφορα νέα θρησκευτικά κινήματα και έχουν συγκεντρωθεί μεταξύ των εθνοτικών Ρώσων. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι το Ροντνόβερι, η αναβίωση της σλαβικής ιθαγενούς θρησκείας που είναι κοινή και σε άλλα σλαβικά έθνη. Ένα άλλο κίνημα, πολύ μικρό σε σχέση με άλλες νέες θρησκείες, είναι ο Βισσαριονισμός, μια συναρκτική ομάδα με ορθόδοξο χριστιανικό παρασκήνιο.

 

Οι Ρώσοι έχουν συμβάλει σημαντικά στους τομείς του αθλητισμού, της επιστήμης και της τεχνολογίας, της πολιτικής, των επιχειρήσεων και των τεχνών.

Στην επιστήμη και την τεχνολογία, αξιόλογοι Ρώσοι επιστήμονες περιλαμβάνουν τον Μιχαήλ Καλάσνικοφ (εφευρέτη και σχεδιαστή του τυφέκιου AK-47 και του πολυβόλου PK), τον Ντμίτρι Μεντελέγιεφ, τον Νικολάι Μπογκολιούμποφ, τον Κονσταντίν Τσιολκόφσκι (πατέρα της πυραυλικής και της αστροναυτικής), τον Αντρέι Κολμογκόροφ, τον Ιβάν Πάβλοφ, τον Νικολάι Σιμιόνοφ, τον Ντμίτρι Ιβανένκο, τον Αλεξάντρ Λοντίγκιν, τον Αλεξάντρ Πόποφ (έναν από τους εφευρέτες του ραδιοφώνου), τον Νικολάι Ζουκόφσκι, τον Αλεξάντρ Πρόχοροφ και τον Νικολάι Μπάσοφ (συνεφευρέτες του λέιζερ), τον Βλαντίμιρ Τσόβορκιν, τον Λεβ Ποντριάγκιν, τον Σεργκέι Σομπόλεφ, τον Πάβελ Γιαμπλότσκοφ, τον Αντρέι Ζαχάροφ, τον Ντμίτρι Ιβανόφσκι, ο Σεργκέι Κορολιόφ και τον Μστισλάβ Κέλντις (δημιουργούς του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος), τον Αλεξάντρ Λιαπούνοφ, τον Μιχαήλ Ντολίβο-Ντομπροβόλσκι, τον Αντρέι Τουπόλεφ, τον Γιούρι Ντένισιουκ (πρώτη εφαρμόσιμη μέθοδος ολογραφίας), τον Μιχαήλ Λομονόσοφ, τον Βλαντιμίρ Βερνάντσκι, τον Πιοτρ Καπίτσα, τον Ιγκόρ Σικόρσκι, τον Λούντβιγκ Φαντέγιεφ, τον Κονσταντίν Νοβοσέλοφ, τον Φιοντόρ Στσερμπάτσκοϊ και τον Νικολάι Τρουμπέτζκοϊ.

Ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα, ο Γιούρι Γκαγκάριν, ήταν Ρώσος και ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος που τοποθετήθηκε στο εξώτερο διάστημα, ο Σπούτνικ 1, ξεκίνησε από τη Σοβιετική Ένωση και αναπτύχθηκε κυρίως από τον Ρώρο μηχανικό αεροδιαστημικής Σεργκέι Κορολιόφ.

 

Εκπρόσωποι της ρωσικής λογοτεχνίας, όπως ο Λέων Τολστόι, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο Ιβάν Τουργκένεφ, ο Άντον Τσέχοφ, ο Αλέξανδρος Πούσκιν και πολλοί άλλοι, έφτασαν σε υψηλή θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία. Διακεκριμένοι Ρώσοι μυθιστοριογράφοι, όπως ο Τολστόι ειδικότερα, ήταν σημαντικοί και παρέμειναν διεθνώς γνωστοί. Μερικοί μελετητές περιέγραψαν το ένα ή τον άλλο ως τον μεγαλύτερο μυθιστοριογράφο στην ιστορία.

Οι Ρώσοι συνθέτες που έφθασαν σε υψηλά επίπεδα στον κόσμο της μουσικής περιλαμβάνουν τον Ιγκόρ Στραβίνσκι, τον Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς, τον Νικολάι Ρίμσκι-Κορσάκοφ, τον Σεργκέι Προκοφιέφ, τον Μόδεστο Μουσόργκσκι και τον Σεργκέι Ραχμανινόφ.

Οι Ρώσοι έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα θύματα της Ρωσίας σε αυτόν τον πόλεμο ήταν τα υψηλότερα από όλα τα έθνη και αριθμούσαν περισσότερους από 20 εκατομμύρια νεκρούς (οι Ρώσοι αποτελούσαν το 80% των 26,6 εκατομμυρίων ανθρώπων που χάθηκαν από την ΕΣΣΔ), που είναι περίπου οι μισοί από όλους τους θανάτους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η μεγάλη πλειοψηφία των συμμαχικών θυμάτων. Σύμφωνα με τον βρετανό ιστορικό Ρίτσαρντ Όβερι, το Ανατολικό Μέτωπο περιλάμβανε περισσότερους αγώνες από όλα τα άλλα ευρωπαϊκά μέτωπα σε συνδυασμό. Η Βέρμαχτ υπέστη το 80% με το 93% όλων των απωλειών στρατευμάτων της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο Ανατολικό Μέτωπο.

• Εθνικισμός στους Μεσαίους Χρόνους#Ανατολική Ευρώπη, Βυζάντιο, Σλάβοι, Έλληνες