2015

Бул жыл биздин замандын 2015, 3-миңжылдыктын 15, ХХI кылымдын 15-жылы болуп эсептелинет.

• Эл аралык жарык жана жарык технологияларынын жылы (БУУнун A/RES/68/221 резолюциясы).
•  Кыргызстанда Алыкул Осмоновдун 100 жылдыгы белгиленет.

Январь

• 1-январь:
  • Литва Евробиримдиктин 19-мүчөсү болуп, евро валютасына өттү.
  • Евразиялык Экономикалык Биримдик өз ишин баштады.
  • Крым жарым аралында өткөөл мезгил аяктады.
• 7-январь — Парижде теракт болгон. "Шарли Эбдо" журналынын кеңсесине үч белгисиз адам чабуул койгон.
• 8-январь — Шри - Ланкада президенттик шайлоо болуп, жыйынтыгында Маитрапала Сирисена жеңишке жеткен.
• 11-январь — Хорватиянын президентинин шайлоосунун экинчи туру. Жеңишке Колинда Грабар-Китарович жеткен.
• 14-январь — Италиянын президенти Джорджо Наполитано отставкага кеткен.
• 20-январь — Замбияда президенттик шайлоо өтүп, жыйынтыгында жеңишке Эдгар Лунгу жеткен.
• 22-январь — Йемендин Абд Раббо Мансур Хади отставкага кеткен.
• 23-январь — Сауд Аравиясынын падышасы Абдуллах Аль Сауд каза болуп, анын ордуна Абдуллахтын иниси Салман ибн Абдул-Азиз Аль Сауд келген.
• 24-январдан — 1-февралга чейин — XXVII кышкы Универсиада өткөн (1-бөлүгү, Штребке-Плесо жана Осрблье, Словакия).
• 25-январь:
  • Грецияда кезексиз парламенттик шайлоо болуп, оппозициялык СИРИЗА партиясы жеңип чыккан.
  • Эдгар Лунгу Замбиянын президенттик кызматына киришкен.
• 26-январь — Грециянын жаңы өкмөт башчысы СИРИЗА партиясынын жетекчиси Алексис Ципрас болгон.
• 31-январь - Италияны жаңы президенти болуп Серджио Маттарелла шайланган.

Февраль

• 3-февраль — Серджио Маттарелла Италиянын президент кызматына киришкен.
• 4-февраль — Тайвандын борбору болгон Тайбэй шаарынан алыс эмес жерде TransAsia компаниясынын ATR 72-600 учагы кыйрап, ичиндеги 58 адамдын 43ү каза болуп, 15и жаракат алган.
• 4—14-февраль күндөрү — XXVII кышкы Универсиада (2-бөлүгү, Гранада, Испания)
• 5—15-февраль — 65-Берлин эл аралык кинофестивалы.
• 14-февраль — Копенгаген шаарында (Дания) атышуу болуп, жыйынтыгында 3 киши каза болгон жана 5 киши жаракат алган.
• 18-февраль:
  • Грецияда президенттик шайлоо өтүп, Прокопис Павлопулос шайланат.
  • Молдованын өкмөт башчысы Кирилл Габурич болгон.
• 19-февраль — египеттик аскерлер Ливиянын аймагына кирип, Ислам Мамлекети тобу басып алган Дерна шаарына чабуул коюшкан.
• 19-февралдан — 1-мартка чейин — лыжа түрүндөгү спорт боюнча дүйнөлүк чемпионат өткөн (Фалун, Швеция).
• 27-февраль — Москвада оппозиционер, Орусиянын Республикалык партиясынын төрагасы Борис Немцов өлтүрүлгөн.

Март

• 1-март:
  • Эстонияда парламенттик шайлоо өткөн.
  • Тажикистанда да парламенттик шайлоо болуп, анда жалгыз НДП партиясы беш пайыздык барьерден ашкан.
• 4-март — Засядько атындагы шахтада (Донецк) авария болуп, 34 шахтёр каза болгон.
• 11-март — Казан шаарында (Россия) ири соода борборунда өт чыгып, 17 адам каза болуп, 40 киши жаракат алган.
• 17-март — Израилде кезексиз парламенттик шайлоо өткөн.
• 18-март — Тунистин борбор шаарындагы Бардо музейне террористтер кол салып, 20дан кем эмес адам мерт кеткен.
• 20-март:
  • Абхазиянын жаңы өкмөт башчысы болуп Артур Миквабия дайындалган.
  • Йемендин Сана шаарында террористтер эки мечитти жардырышып, жыйынтыгында 137 адам каза болуп, 357 адам жаракат алышкан. Жардырууларды Ислам Мамлекети тобу өз моюнуна алган.
• 24-март — Франциянын түштүгүндө A320 үлгүсүндөгү жүргүнчүлөр учагы кыйраган, ичинде болгон 150 адам тең каза болгон.
• 29-март — Өзбекстанда президенттик шайлоо өтүп, жыйынтыгында мурдагы президент Ислам Каримов кайрадан жеңишке жеткен.

Апрель

 

• 2-апрель Кениянын Гарисса шаарындагы университетке «Аль-Шабааб» тобунун терррорчулары чабуул коюшкан, 148 адам өлгөн.
• 5-апрель — оңдолуп жана жаңыртылган Чоң адрондук коллайдер ишке киришкен.
• 14-апрель — Жер Ортолук деңизде Ливиядан Италияга легалдуу эмес 550 мигрантты жеткирип бараткан кеме чөгүп кетип, 400дөн ашык адам каза болгон, алардын көбүн балдар түзгөн.
• 19-апрель:
  • Финляндияда парламенттик шайлоо болгон.
  • Жер Ортолук деңизде балык улоочу кеме кыйрап, 28 адам куткарылса, 24тү каза болгон.
• 25—28-апрель — Непалда күчү 7,8 Mwге жеткен жер титирөө болгон.Зилзаладан 8699 киши каза болуп, 22 489 адам жаракат алышкан, 8 млн киши жабыр тарткан. Индияда 69 адам каза болуп, 270тей адам жарадар болсо, Кытайда 25 адам каза болуп, 117 киши жарадар болгон.
• 26-апрель:
  • Казакстанда президенттик шайлоодо мурунку президент Нурсултан Назарбаев жеңишке жеткен.
  • Түндүк Кипрда президенттик шайлоонун 2-туру болуп, Мустафа Акынджи жеңген.
• 27-апрель — америкалык SpaceX компаниясы космоско биринчи түркмөн спутнигин учурган.

Май

• 1-майдан — 31-октябрга чейин — эл аралык EXPO-2015 көргөзмөсү өткөрүлгөн, ага Кыргызстан да катышкан. (Милан, Италия)

 

• 7-май — Улуу Британияда парламенттик шайлоо болуп өтүп, Консервативдик партия жеңишке жеткен.

• 8-май — Кыргызстан Евразиялык Экономикалык Биримдикке кошулат.
• 9-май - Улуу Жеңиштин 70 жылдыгы болуп, Бишкекте аскердик парад өткөрүлгөн.
• 13—24-май күндөрү — 68-чи Канн кинофестивалы өткөн
• 16-май:
• Ислам мамлекети тобу Ирактын Рамади шаарын басып алуу менен Анбар провинциясына толук көзөмөл жүргүзө баштагн. Ирак өзүнүн алсыздыгын жарыялаган.
• 19—23-май күндөрү — юбилейдик 60-чы "Еврокөрүнүү" ыр конкурсу өткөн (Австрия). Конкурста Монс Сельмерлёв (Швеция) «Heroes»ыры менен жеңген.
• 27-май — Швейцариянын Цюрих шаарында ФИФАнын бир нече жогорку кызматты ээлеген чиновниктери камакка алынышкан.

Июнь

• 3-июнь — Латвияда президенттик шайлоо өтүп, мурдагы коргоо министри Раймондс Вейонис жеңген.
• 12—28-июнь күндөрү — Биринчи Европа оюндары өтөт (Баку, Азербайджан).
• 18-июнь — Парламенттик шайлоо Данияда өткөн.

Июль

• 3—14-июль —XXVIII Жайкы Универсиада өткөн (Кванджу, Түштүк Корея).
• 4—26-июль — 102-чи велокөпкүндүгү болгон Тур де Франс өткөн, Sky Team командасыны өкүлү Криса Фрума жеңишке жеткен.
• 8—10-июль — VII БРИКС өлкөлөрүнүн саммити (Уфа, Орусия).
• 9—10-июль — ШКУ(ШОС)нун өлкө башчыларынын 20-чы жолугушуусу өткөн(Уфа, Орусия).
• 14-июль — НАСАнын «Жаңы горизонттор» аттуу космостук кемеси Плутон планетасынын жанынан өткөн.
• 20-июль - Суруч шаарында (Турция) 32 адамдын өмүрүн алган теракт болгон.

 

• 29-июль — «Microsoft» компаниясы «Windows 10» операциялык системасын чыгарган.

• 31-июлда — Эл Аралык Олимпиадалык комитет Пекинди 2022-жылы өтө турчу Кышкы Олимп оюндарын бекитти.

Август

• 6-август - Египетте жаңы Суэц каналы ачылган.
• 12-август — Кыргызстан ЕАЭБге толук кандуу мүчөсү болду.
• 12—15-август күндөрү — Тяньцзинь шаарында (Кытай) күйүүчү заттар сакталган кампада жарылуу болуп, 173 адам каза болсо, 800 адам жарадар болгон, 21 өртөчүргүч менен. Эки жарылуунун күчү тротил эквиваленти боюнча 3 жана 21 тоннаны түзүп, 95 адам дайынсыз жоголгон.
• 13-август — Ирактын Багдад шаарында базарда жардыруу болуп, 80 адам өлгөн.
• 17-август - Таиланддын борбору Бангкок шаарында 19 адамдын өмүрүн алган теракт болгон.
• 22—30-август күндөрү — Пекин шаарында жеңил атлетика боюнча дүйнөлүк чемпионат өтөт.
• 24—30-август күндөрү — 30-чу дзюдо боюнча дүйнөлүк чемпионат болуп өткөн (Астана, Казакстан).
• 27-август — Грециянын тарыхында биринчи жолу аял премьер-министр болуп Василика Тану-Христофилу дайындалган.

Сентябрь

• 2—12-сентябрь күндөрү — 72-чи Венеция кинофестивалы өткөн.
• 7—13-сентябрь — көркөм гимнастика боюнча дүйнөлүк чемпионат өткөн (Штутгарт, Германия).
• 7—15-сентябрь — күрөш боюнча дүйнөлүк чемпионат өткөн (Лас-Вегас, АКШ).
• 11-сентябрь:
  • Мекке шаарындагы аль-Харам мечитине кран кулап, 107 адам каза болуп, 120 киши жарадар болгон.
  • Сингапурда парламенттик шайлоо өткөн.
• 24-сентябрь — Мекке шаарына жакын Мина аймагында тыгылыштан улам 717 адам каза болуп, 863 киши жаракат алган.
• 28-сентябрь — НАСАнын адистери Марс планетасында туздуу суунун агымы бар экендигин далилдеген материалдарды иштеп чыккан.
• 30-сентябрь — Орусия Сириядагы Ислам Мамлекети тобуна каршы биринчи авиасоккусун баштаган.

Октябрь

• 4-октябрь:
  • Кыргызстанда парламенттик шайлоо өтүп, жыйынтыгында 6 партия парламентке өткөн, жеңишти КСДП партиясы камсыз кылган.
  • Португалияда парламенттик шайлоо болуп, социал-демократтар партиясы жеңишке жеткен.
  • Гватемалада жер көчкү болуп, 131 киши каза болгон.
• 10-октябрь — Турциянын борбору Анкарада 95 адамдын өмүрүн алган теракт болгон.
• 11-октябь:
  • Беларусияда президенттик шайлоо болуп, Александр Лукашенко жеңген.
  • Гвинеяда шайлоодо Альфа Конде президент болгон.
• 23-октябрь — Испания Ооганстандан өз аскерлерин чыгарган.
• 26-октябрь — Ооганстанда жана Пакистанда күчү 7,5 баллга жеткен жер титирөө болуп, Ооганстанда 33, Пакистанда 228 адам мерт кеткен.
• 31-октябрь — Орусиялык «Когалымавиа» компаниясына таандык Airbus A321 учагы Египеттин Синай жарымаралында кыйрап, 224 адам өлгөн.

Ноябрь

• 1-ноябрь - Азербайжанда парламенттик шайлоо өткөн.
• 4-ноябрь — Канаданын жаңы өкмөт башчысы Джастин Трюдо болгон.
• 9-ноябрь — Каталониянын парламенти эгемендүү автономиялык область жөнүндөгү резолюцияны кабыл алган.
• 13-ноябрь — Парижде бир нече терактылар сериясы болуп өткөн. 130 адам өлүп, 351 киши жарадар болгон.
• 15—16-ноябрь — Турциянын Анталья шаарында G-20 саммити.
• 16-ноябрь - Ботсванада 1111 карат келген алмаз табылган, ал — акырык жүз жыл ичинде эң чоң, ал эми тарыхта чоңдугу боюнча экинчи болуп калды.
• 18—19-ноябрь — АТЭС саммити өткөн(Манила, Филиппиндер).
• 25-ноябрь - Кыргызстандын калкынын саны 6 000 000го жетип, 6 млнчу жарандын атын Айлин коюшту.

Декабрь

• 2-декабрь:
  • Крымда энергокөпүрө ишке киришти.
  • Испаниянын конституциялык соту Каталониянын көз карансыздыгы жөнүндө резолюциясын жокко чыгарды.
• 6-декабрь:
  • Венесуэлада парламенттик шайлоолор.
  • Арменияда президенттик башкаруу формасынан парламенттик башкаруу формасына өтүү тууралуу конституциялык референдум болуп өтүп, жыйынтыгында шайлоочулардын 63,35 %ы парламенттик башкарууга өтүүгө добушун беришкен.
• 10-декабрь:
  • Wendelstein 7-X эксперименттик термоядролук реактордо тесттик плазма алынган.
  • Аргентинанын жаңы шайланган президенти Маурисио Макри расмий түрдө ишке киришкен.
• 11-декабрь — Жерге Союз ТМА-17М экипажы кайтып келген. Экипаж курамы: Олег Кононенко (Орусия), Кимия Юи (Япония) жана Челла Линдгрена (АКШ).
• 15-декабрь - Союз ТМА-19М космостук кемеси учурулган, курамда Юрий Маленченко, Тимоти Копра жана Тимоти Пик менен.
• 20-декабрь — Испаниядагы шайлоолор.
• 22-декабрь — АКШда СССРдин жана Батыш блок менен Кытайдын аймагына өзөктүк чабуулдар буталары тууралуу жашыруун тизмек жарыяланган.
• 29-декабрь — Буркина-Фасонун жаңы шайланган президенти Рок Марк Кристиан Каборе расмий түрдө ишке киришкен.
• 30-декабрь:
  • Борбордук Африка Республикасындагы шайлоолор.
  • Георгий Квирикашвили Грузиянын премьер-министри болуп дайындалды.

Ошондой эле караңыз: 2015-жыл илимде

Ошондой эле караңыз: 2015-жыл спортто

Time журналынын версиясы боюнча жыл адамы — Ангела Меркель, Германиянын канцлери.

Ошондой эле караңыз: 2015 жылы каза болгондордун тизмеси

 

• Медицина жана физиология боюнча — Уильям Кэмпбелл жана Сатоси Омура — «Тоголок паразит курттар жаратуучу ооруларды айыктыруу үчүн жаңы методиканы иштеп чыккандыгы үчүн», Ту Юю — «Anopheles түрүндөгү чиркейлер тараткан безгек оорусуна каршы терапияны иштеп чыккандыгы үчүн» алышкан.
• Физика боюнча — Такааки Кадзита жана Артур Макдональд — «Нейтриндик осцилляцияларды ачышкандыгы үчүн» бул сыйлыкка татыктуу болушкан.
• Химия боюнча — Томас Линдаль, Азиз Санджар, Пол Модрич — «ДНКнын калыбына келүү жолун иштеп чыккандыгы үчүн» алышкан.
• Адабият боюнча — Светлана Алексиевич — «Азыркы кездеги түйшүккө жана кайраттуулукка эстелик тууралуу эмгеги үчүн».
• Тынчтык боюнча — Тунис мамлекеттик диалог квартетине — «2011-жылы болуп өткөн Жасмин революциясынан кийинки Тунистеги плюралисттик демократияны түзүүгө квартеттин зор салымдары үчүн».
• Экономика боюнча — Энгус Дитон — «Керектөөнү, жакырчылыкты жана жетиштүүлүктү анализдеген иштери үчүн» берилген.