Wiki Kurdî / كوردی

Hevsengiya germahiya cîhanê yan jî hevsengiya radyasyona cîhanê, hevsengiya di navbera enerjiya ku Dinya ji Rojê werdigire û enerjiya ku Dinya vedigerîne fezayê û winda dike, hesab dike. Çavkaniyên enerjiyyên piçûktirên wekî germahiya hindurê Erdê têne hesibandin lê ev enerjî li gorî enerjiya rojê ji bo cîhanê beşdariyek gelek piçûk e. Hevsengiya radyasyona cîhanê di heman demê de hesab dike ka enerjî çawa di pergala avhewa re derbas dibe. Ji bo ku roj ji herêmên polar zêdetir tropîkên ekvatoriyê germ dike, germahiya rojê yên ku têne wergirtin bi awayekî neyeksan li ser rûyê erdê têne belav kirin. Dema ku enerjî li seranserê gerstêrkê li hevsengiyê digere, ew danûstendinên di pergala avhewa ya Erdê de yan jî ava erdê, qeşa, atmosfer, qalika zinaran û danûstandina di navbera hemî zindiyan de, dimeşîne. Hevsengiya germahî yan jî hevdengiya radyasyona cîhanê bi gelek faktoran ve girêdayî ye ku di nav wan de faktorên wekî aerosolên atmosferê, gazên serayê, albedoya rûyê gerstêrkê (refleksîtî), ewr, nebat, şêwazên karanîna axê û hwd, hene. (zêdetir...)

Bûyer

• 69 – Vitellius piştî serkeftina cengê yekê yê li Bedriacumê weke împerator hate qebûlkirin.
• 1042 – Desthilatdarê împeratoriya Bîzansê Michaelê pêncem hewl dide ku xeswa xwe Zoe têxe xilwetê de, ev bûyer serhildanekê radike û di encama wê de desthilatdarî ji destê Michaelê pêncem derdikeve.
• 1839 – Holenda di bin destê şahê xwe Wilhelmê yekem de serxwebûna Belçîkayê ku piştî serhildana Belçîkayê di sala 1830an de azad bibû qebûl kir.
• 1930 – Bi kuştina 6 xwepêşanderên filistînî ji aliyê polîsên brîtanî ve serhildana ereban mezin dibe.
• 1943 – Kîmyagerê swîsreyî Albert Hofmann ê ku LAD kifş kiribû, ew bi xwe cerriband.

Jidayîkbûn

• 1635 – Samuel Reyher, esmannasê alman

Mirin

• 1882 – Charles Darwin, zanyarê inglîz