Azerbaycan
Azerbaycan an jî Komara Azerbaycanê (bi azerî: Azərbaycan an jî Azərbaycan Respublikası), welatekî parzemînî ye ku li ser sînorê ewropaya Rojhilat û rojavayê Asyayê ye.
Ew beşek ji herêma Qefqasyaya başûr e û li rojhilat bi deryaya Qezwînê, li bakur bi Rûsya (Komara Daxistanê), li bakurê rojava bi Gurcistanê, li rojava bi Ermenistan û Tirkiye û ji başûr ve bi Îranê ve tê sînorkirin. Bakû paytext û bajarê herî mezin e.
Azərbaycan Respublikası  Azerbaycan Azərbaycan Respublikası | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Sirûd: Sirûda neteweyî ya Azerbaycanê | ||||||
 | ||||||
| Azerbaycan li ser nexşeyê | ||||||
| Paytext | 40°18'Bk, 47°42'Rh | |||||
| Zimanên fermî | ||||||
| Zimanên tên bikaranîn |
| |||||
| Demonîm | azerbaycanî | |||||
| Rêveberî | komar, dewleta yekpare, Pergala nîvserokatiyê | |||||
| • | Serokdewlet | Îlham Eliyev (2003–) | ||||
| • | Serokwezîr | Ali Asadov (2018–) | ||||
| Avakirin | ||||||
| • | Dema avakirinê | 1991 | ||||
| • | Rûerd | 86.600 kîlometre çargoşe | ||||
| Gelhe | ||||||
| • | Giştî | 10.145.212 (2021) | ||||
| Demjimêr | ||||||
| Hatûçûna ajotinê |
| |||||
| Koda telefonê | +994 | |||||
| Malper http://mfa.gov.az/en | ||||||
Komara Demokratîk a Azerbaycanê di sala 1918an de serxwebûna xwe ji Komara Federal a Demokratîk ya Qefqasyayê îlan kir û bû yekemîn dewleta Laîsîzmî a demokratîk a ku piraniya gelhe misilman e. Di sala 1920an de, welat di nav Yekîtiya Sovyetê de wekî Azerbaycana Sovyet hate girêdan. Komara Azerbaycanê ya nûjen serxwebûna xwe di 30ê Tebax 1991an de, demeke kurt berî hilweşandina Yekîtiya Sovyetê di heman salê de ragihand. Di îlona sala 1991an de, piraniya ermeniyên herêma Nagorno Qerebaxê, Komara Artsax ya xweser ava kirin. Herêm û heft navçeyên derdora wê di asta navneteweyî de wek beşek ji Azerbaycanê têne naskirin, li benda çareseriyekê ji bo statuya Qerebaxê bi riya danûstandinên ku ji hêla OSCE ve têne hêsan kirin, her çend ew defakto bi dawîhatina şerê Qerebaxê yê yekem di sala 1994an de serbixwe bû. Piştî şerê Qerebaxê yê duyemîn di sala 2020an de, 7 navçe û deverên Qerebaxê hatin vegerandin û radestî Azerbaycanê hatin kirin.
Azerbeycanê bi 182 welatan re têkiliyên dîplomatîk heye û di 38 rêxistinên navneteweyî de endametî ye, ku di nav wan de Neteweyên Yekbûyî, Konseya Ewropayê, Tevgera Bêalîgir, OSCE, û bernameya PfP ya NATOyê jî hene. Azerbaycan yek ji endamên damezrîner ên GUAM, CIS, û OPCW ye. Azerbaycan di heman demê de dewleteke çavdêr a WTO ye.
Piraniya nifûsa welêt (% 97) misilman in, lê destûr oleke fermî îlan nake û hemû hêzên siyasî yên sereke li welêt Sekuler in. Azerbaycan welatekî bipêşketî ye û di rêza 91emîn de di Indeksa Pêşketina Mirovî de cih digire. Lêbelê, Partiya Azerbaycana Nû ya desthilatdar, ku ji sala 1993an vir ve li ser desthilatdariyê ye, bi serkirdayetiya otorîter di bin serokatiya herdu Heydar Eliyev û kurê wî Îlham Eliyev de, û xirabkirina rewşa mafên mirovan a welat, di nav de zêdekirina sînorkirinên li ser azadiyên sivîl, ev jî bi taybetî li ser çapemeniyê.
Mijarên têkildar
Çavkanî
Girêdanên derve
This article uses material from the Wikipedia Kurdî / كوردی article Azerbaycan, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ger wekî din nehatibe diyarkirin, naverok di bin CC BY-SA 4.0 de berdest e. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kurdî / كوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.