Бирлешген Миллетлени Окъуудан, Илмудан Эмда Культурадан Организациясы

Бирлешген Миллетлени Окъуудан, Илмудан эмда Культурадан Организациясы United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Къошулгъан къралла	192 кърал
Штаб-фатарыны тургъаны	Париж, Франция
Генерал директор	Ирина Бокова
Официал тиллери	Ингилиз тил, Испан тил, Орус тил, Француз тил, Къытай тил, Араб тил
Къуралыуу	16-чы ноябрь 1945
Официал сайты	http://www.unesco.org

ЮНЕСКО (ингил. UNESCO — United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) — Бирлешген Миллетлени окъуудан, илмудан эмда культурадан организациясыды.

Организация 1945 джылны 16-чы ноябрында къуралгъанды, штаб-фатары Парижде орналгъанды. Организациягъа дунияны тюрлю-тюрлю джерлеринде орналгъан 67 бюро бла бёлек киреди.

ЮНЕСКО-ну Уставы 1945 джылны ноябрында, Лонодон конференцияда къабыл этилгенди, 4 ноябрь 1946 джыл, 20 кърал къол салгъан актланы сакълаугъа берилгенден сора кючге киргенди. Бусагъатда организацияагъа 192 кирген кърал эмда 6 иш бирлик этген кърал барды. 173 кирген кърал, Парижде дайым келечиликлеге иедиле.

ЮНЕСКО-ну баш нюзюрю — халкъланы арасында, окъууда, илмуда эмда культурада иш бирликни кенгертиу бла мамырлыкъ эм къоркъуусузлукъну бегитиудю. Бютеу халкълагъа, расасына, ырхызына, тилине неда динине къарамай бир-бирини сыйын кёрюу, адил болуу, законну эмда адам хакъланы тутуу эмда Бирлешген Миллетлени Организациясыны Уставында баямланнган баш хакъланы джакълауду.

Кесини мандатыны бардырыр нюзюр бла ЮНЕСКО беш баш функция айырады:

• окъууну, илмуду культураны эмда коммуникацияланы формаларыны тамблада керек боллукъ тинтиулерин бардырады;
• илму тинтиулеге, хазырланыугъа эмда дерс бериуге таяныб билимлени алгъа бардырыуун, бериуюн эмда ауушдуруун бардырады;
• норматив ишлемлени бардырады: халкъла арасы актла бла тындырыргъа зорунлу болгъан рекомендацияланы хазырлайды эмда къабыл этеди;
• кирген къраллагъа проектлени айнытыуда эмда къурауда эсперт къуллукъну береди;
• специал информацияны бериу-алыуун бардырады.

1972 джыл ЮНЕСКО Дуния культура эмда табигъат осуйлукъну сакълауну юсюнден конвенцияны къабыл этеди, кючге 1975 джыл киреди, бусагъатха дери аны 184 кърал ратификация этгенди.

Генерал директор

 

Бусагъатда генерал директор, Генерал конференция бла тёрт джылда бир кере сайланады. Алгъада алты джылгъа салына эди. Генерал директоргъа Генерал конференция къабыл этген программаланы тындырыугъа къарагъан Секретариат бойсунады.

2009 джыл ЮНЕСКО-ну джангы генерал директоруну сайлаулары болгъанды. 2009 джылны 22-чи сентябрында Болгариядан дипломат Ирина Бокова, талай чёб атыудан сора, ЮНЕСКО-ну Толтуруучу кенгеши бла генерал директор постха теджелгенди. Бокованы кандитатурасы ЮНЕСКО-ну Генерал конференциясы бла 15-чи октябрда (2009) къабыл этиледи.

1946—1948 — Джулиан Хаксли, Уллу Британия
1948—1952 — Хайме Торрес Бодет, Мексика
1952—1953 — (болжаллы орун толтургъан) Джон В. Тейлор, АБШ
1953—1958 — Лютер Эванс , АБШ
1958—1961 — Витторино Веронезе, Италия
1962—1974 — (1959-дан 1962-ге дери боджаллы орун толтургъан) Рене Майо, Франция
1974—1987 — Амаду-Махтар М’Боу, Сенегал
1987—1999 — Федерико Майор Сарагоса, Испания
1999—2009 — Коитиро Мацуура, Япония
2009 — Ирина Бокова, Болгария

ЮНЕСКО кесини компетенциясында халкъла арасы премияла береди. Аланы ичинде — Феликс Уфуэ-Буанья атлы мамырлыкъ премия эмда «Тиширыу бла Илму» Л’Ореаль-ЮНЕСКО премия.

Аны тышында ЮНЕСКО халкъла арасы кюнлени, джылланы эмда онджыллыкъланы бардырады, кирген къраллагъа магъанасы болгъан кюнлени байрамлаууна къошулады. 2006 джыл ЮНЕСКО Самаркандны 2750-джыллыгъын, латыш шахар Цесисни 800-джыллыгъын, Моцарт композиторну 250-чи туугъан кюнюн, Третьяков галереяны 150-джыллыгъын дагъыда башха белгили кюнленни байрамлагъанды.

• ЮНЕСКО-ну орус тилде официал сайты
• Официал сайты (ингил.)
• ЮНЕКСО-ну француз тилде сайты
• ЮНЕСКО-ну дуния осуйлугъуну аралыгъы (ингил.)
• ЮНЕСКО-ну Москвада бюросу (орус.)
• ЮНЕСКО-ну Россияда «Хар кимгеда информация» программасы (орус./ингил.)

Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: ЮНЕСКО.