Христианлыкъ

Χριστός — «Къутхарыучу» деген сёзден) — дуниялыкъ динлени бириди. Рим империяда, Палестинада бизни эрабызыны I ёмюрюнде къуралгъанды.

Христианла Аллахны джашы Иса Христос адамланы гюнахлары кечилирча, адам санына кириб, Джерде джашаб, зарауатлыкъ сынаб ёлгенди, сора тирилиб кёкге учуб кетгенди деб ийнанадыла.

Ахыр Заманда хар адамны ишлерине кёре хакъ берирча экинчи кере Джерге къайтырыкъды.

Сыйлы китаб — Библияды. Библияны Иса Христосну джашаууну эм окъуууну юсюнден эрттегили христиан хапарлары болгъан, христиан динни мурдоруна саналгъан кесеги — Инджилди (орус. Евангелие).

Христиан вера — вера чотышт дене тӱнямбал авраамический фанатше да эн кугу семын, тудо иктаж 2,4 млрд, распространенность шотышто географий да тыге — кеч ик христианын общиныже кажне элыште тӱня лийшаш. Христиан тӱҥ направлений: католицизм — млрд наре ӱшаныше 1,2; протестантизмыште — 800 млн наре; православий — 280 наре млн; Древневосточный черке православий (миафизитство) черке ден эрвел ассирийский древневосточный (несторианство) — млн 70-80-ше 1054 ийыште христиан черкыште шелалтмашым лийын да католик православий (древневосточный ондак черке дене ойыралтеш). Протестантизмыште шочмо реформационный xvi курымышто католик черке коштеш лектыш лиеш.

Христианлыкъ талай джолгъа айырылады: католиклик, ортодокс христианлыкъ (православие), протестантлыкъ, монофизитлик.

Католикликни арасы Рим шахарны ичинде орналгъан Ватикан деген къралды, битеу католиклени башчылары Римли Папады. Башха джолланы ортакъ аралары эм бир башчылары джокъдула, алай а хар христианнга, къайсы джолу болса да, эм сыйылы шахар Иерусалимди.

 

Алан патчахлыкъ заманда (X-XIII ёмюрледе) Византиядан келгенле бюгюннгю Къарачай бла Малкъар джеринде христианлыкъ джайгъандыла. Алай а XV ёмюрде Византия джокъ болгъандан сора, христиан дин къарыуун тас этеди, маджюсюлюк бла къатышады. XVIII ёмюрде, акъырын джайыла тебиреб, ислам дин хорлайды.

Алан епархияны арасы Архызда орналыб болгъанды. Х ёмюрде ишленнген, Россиядагъы эм эски христиан килисала тамам Къарачайда сакъланнгандыла: Архыздагъы килисала, Сынты, Чууана. Христианлыкъ къарачай-малкъар тилде да ыз къойгъанды.