Сутка

Асламысы бла сутка дебастрономия ангылам кюн сутканы белгилейдиле. Илму тышында суткагъа кюн деб къоядыла.

Сутка 24 сагъатха (1440 минутха, 86400 секундха) юлешинеди эмда кюнден, ингирден, эртденден эмда кечеден къуралады.

Орузлама суткадан ыйыкъла, айла къураладыла.

 

Кюн сутка (24 сагъат) бла джулдуз сутканы (23 сагъат 56 минут 4 секунд) айырадыла. Аланы тенг болмауларыны чуруму Джер Кюнню тёгерегине айланнган заманда, Джердеги сынчыкълаучугъа Кюн къымыладмагъан джулдузланы фонунда таяды.

Суткаланы ёлчеми ЁС-ге кирмейди, алай хыйсаблада хайырланыргъа болады. 1 сутканы 86 400 секундха тенг санайдыла.

Кюн суткалада секундланы саны бирча болмайды, ол себебден бир талай замандан дуния координация заманны (UTC) ортаклыкъ кюн заманбла (UT1) келишдирирге керек болады. Алай болса 30-чу июнда неда 31-чи декабрда суткагъа координацияны секунду къошулады неда алынады.

ЁС-де бир секунд — таякълауну 9 192 631 770 кёзюую чакълы бир заман интервалды. Ол цези-133-ню атомуну рахатлыкъда, бек джукъа эки дараджасыны арасында 0 К температурада, тыш поляладан рахатсызлыкъ болмай, кёзюуге тенгди. Бу ангыламны тамал алсакъ суткаланы белгилеую былай болады 794 243 384 928 000 аллай кёзюу.