Политика

Πολιτική — «къралны оноуун этиуню усталыгъы») неда Сиясат (араб. سياسة‎) — джамагъатны властны къолгъа алыуу бла, тутууу бла эмда хайырланыуу бла байламлы джашау сферасыды. Политика процесслени тамалында, аны тындырыр ючюн мадарла бла амалладыла. Политиканы болджаллы халиси барды, ол демек тюрленирге болады. Къуралышны типине кёре: кърал политика, партияны политикасын, техника политиканы д. б. айырадыла.

Политиканы къайсы джанына бурулгъанына кёре: тыш, ич, социал эмда башха политикаланы айырадыла.

Озгъан заманланы акъылманлары политиканы тюрлю-тюрлю ангылагъандыла: башха санатланы оноуун этген (ораторлукъ, аскер, сюдю кибик ) эм инсанланы джакълау эмда мадаргъа кёре аланы аманладан иги этиуню «патчах санатыды» (Платон); тюз эмда акъыллы оноуню юсюнден билим (Макиавелли); кърал аппаратны алчылыгъы неда бу алчылыкъгъа къатылыу (Макс Вебер), класс интереслени кюреши (Карл Маркс). Бусагъатдагъы политологла, политиканы, джамагъат излемлерини тындырыр ючюн белгили бир джамагъат къауумланы ишлемлери кибик ангылатадыла.

Бусагъатдагъы политика илмуда, политиканы ангылауда эки тамал къарам барды - консенсуслу эмда конфронтациялы.

Консенсуслу ангылау

Консенсуслу ангылауну тамалында политиканы бир иш бирлик кибик кёрюудю. Бу ангылаугъа кёре джамагъатны игилиги ючюн, даусуз, биригиб ишлеудю политика.

Конфронтациялы ангылау

Конфронтациялы ангылаугъа кёре (Карл Шмитт э.б.) политика адамланы арасында башха оюмланы тирелиуюнден, бир-бирлерине тикликден къуралгъанды.

Политика илишкиле — политиканы субъектлерини байламлыкъларынны шекиллериди -политика джашаугъа къошулгъанланы арасында келишиулюк, партнерлукъ, даула, бийлик эмда бойсунмакълыкъ.

Политика власть — кесини оюмун башхалагъа зорлауду.

Политика организацияла — адамланы, къауумланы эмда джамагъатны интереселирин белгилеген кърал эмда кърал тышындагъы институталаны биригиуюдю.

Политика культура — халилеринде кёрюнген, политика болуулагъа къарамды.

Политика ангы — политика психология эмда политика идеологияды, политикагъа къатышыууну чурумлары (идеяла, сезимле, багъала...).

Политиканы субъектлери — кърал властны джюрютюуюне къошулгъан индивидле, социал къауумла, массала, организацияладыла.

Бусагъаха дери 20 политика эмда идеология система белгилиди:

• Авторитаризм
• Анархизм
• Демократия
• Диктатура
• Коммунизм

• Консерватизм
• Космополитизм
• Либерализм
• Марксизм
• Милитаризм

• Нацизм
• Национализм
• Пацифизм
• Плутократия
• Самодержавие

• Социализм
• Теократия
• Тоталитаризм
• Тимократия
• Фашизм

• Платон
• Аристотель
• Макиавелли

• Монтескье
• Руссо
• Бенито Муссолини

• Гоббс
• Локк
• Карл Маркс

• Михаил Бакунин
• Макс Вебер
• Морис Дюверже
• Юлиус Эвола

• Политология
• Революция
• Политика партия
• Политика клуб