Истанбул

    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Истанбул (магъаналары).

İstanbul — [isˈtanbuɫ], [иста́нбул]) — Тюркню эм уллу шахарыды эмда къралны баш саудюгер, индустриал, культура аралыгъы эм портуду. Босфор ачыкъ богъаз шахарны Европадагъы бла Азиядагъы эки кесекге бёледи эмда бу богъазны юсю бла эки кёпюр салыныбды. Истанбулну эки бёлюмюнде да джашагъан адамла саналса, ол Европаны эм уллу шахары болады, эмда дунияда эм уллу шахарладан бириди. Рим, Византия, Латин эм Осман империяланы ара шахары болгъанды.

Истанбул тюр. İstanbul
Орналгъаны
Координатлары:	41.01, 28.96027841°00′36″ N 28°57′37″ E / 41.01° N 28.960278° E (G) (O) (Я)
Тенгизден мийиклиги:	100 метр т. м.
Сагъат бёлгеси:	UTC+2, джай — UTC+3
Къралы:	Тюрк
Алгъыннгы атлары:	330 дери — Византий 450 дери — Джангы Рим 1930 дери — Константинополь
Тамалы салыннганды:	б. э. дери 667 джылда
Картада кёрюнюмю:
Статистика билгиле
Майданы:	5 343 км²
Халкъыны саны:	илде — ▲13 854 740 адам шахарда — 6 536 862 адам
Басыннганы:	2 480,9 адам/км²
Административ билгиле
Башчысы:	Экрем Имамоглу
Официал сайты:	http://www.ibb.gov.tr/
Телефон коду:	+90 212 (Европа кесеги) +90 216 (Азия кесеги)
Почта индекси:	34010-34850 80000-81800
тюрлендириу

XIII ёмюрде араблыла шахарны «Истинполин» деб таныгъандыла, бу ат грекча εἰς τὴν Πόλι(ν) («ис тин пόли(н)», «ис тим бόли(н)») — «шахаргъа» деген фразадан къуралгъанды. Араблыланы айтыуларындан бусагъатдагъы аты да чыкъгъан болургъа боллукъду. Башха версиягъа кёре шахарны бусагъатдагъы аты Исламбул («исламны шахары») дегенден къуралгъанды. Алай а, 1453 джылда Константинополь кючленнгинчи дери да Истинполин ат болгъаны себебли, ахыр версия ишеклиди. 1760 джылда чыкъгъан (практикада реализация этилмеген) фирман, XV ёмюрню документлеринде огъуна тюбеген Исламбол атны официал халда джюрютюрге салгъанды.

1930 джылгъа дери шахарны официал халкъла аралы аты — Константинополис (грек. «Константинни шахары»; тюр. Konstantiniyye) болгъанды. Башха тарих аты (бусагъатха дери да Константинополисчи патриархны титулунда хайырланнган) — Джангы Рим неда Экинчи Рим (грек. Νέα Ρώμη, лат. Nova Roma) болгъанды. Тамалы салыннгандан 330 джылгъа дери шахарны аты Виза́нтий (грек. Βυζάντιον; Бизантион) болгъанды.

1923 джылда Тюрк республиканы халкъла аралы танылыуундан сора ол джылны 29 октябрында къралны ара шахары Анкара баямланнганды. 28 март 1930 джылда тюрк тамадалыкъ шахарны къуру тюрк атын хайырланыргъа буйрукъ бергенди. Болса да, грек тилде Константинополь (грек. Κωνσταντινούπολη, «Константинуполи») ат сакъланады. Грекча Истанбул къуру Шахар деб да танылады (грек. Πόλη, «Поли»).

Истанбул, Тюркню шимал-кюнбатыш джанында, дуппурлу джерледе, Босфор ачыгъ богъазны эки джагъасында да эм (къыбылада) Мермер тенгизни джагъасында орналгъанды. Шахарны баш кесеги Европада орналады, гитчереги — Азияда. Шахарны европалы кесегин Алтын Мюйюз бухта эки бёледи. Шахарны майданы — 2 106 км²-ди, координатлары — 41, 2941°00′ N 29°00′ E / 41° N 29° E ^(G) (O).

1912 джылда шахарда эм аны тийресинде джашагъанды: 449 114 тюрклю, 364 469 грекли, 159 153 эрменли, 46 581 чууутлу, 4 331 болгарлы, 142 825 башха адам.

Шахарда джашагъан халкъны саныны динамикасы: