Евро
Евро (Валюта белгиси — €, банк коду: EUR) — «еврозонаны» 20 къралында официал Валютады (Австрияда, Бельгияда, Германияда, Грецияда, Хорватияда, Ирландияда, Испанияда, Италияда, Кипрде, Люксембургда, Мальтада, Нидерландлада, Португалияда, Словакияда, Словенияда, Финляндияда, Францияда, Эстонияда, Латвияда, Литвада).
Аны тышында бу валюта дагъыда 9 къралда джюрюйдю, аладан 7 — европа къралла. Алай бла евро 320 миллиондан артыкъ европачыгъа официал валютады, официал тышында хайырланнган территорияла бла бирге уа 500 миллион адам бу валютаны баш тёлеу амал кибик хайырланадыла. 2006 джылны декабрында къолда 610 млрд евро джюрюгенди, бу кёргюзюм дунияда джюрюген ачхалада эм кёбдю, бу кёргюзюм бла АБШ-ны долларын огъунакъ озгъанды.
| Евро ингил. Euro гр. Ευρώ | |
|---|---|
 | |
| Хайырланнган джерле: |  Европа бирлик
|
| Къурамы: | 100 евроцент |
| ISO-4217 коду: | EUR |
| Белгиси: | € |
| Ара банкы: | Европа ара банк |
| Алмашдырыу курсу: (5 февларь 2010) | 1 EUR = 1,3691 USD |
Дуния финанс саудада евро 1999 джыл чыкъгъанды, 2002 джылны 1-чи январында уа къолдада джюрюб башлагъанды. Евро, европа валюта биримни (ЭКЮ) орнуна келгенди, алай а ЭКЮ къуру банк операциялада хайырландырылгъанды, евро эсе уа къралланы валюталарыны орнунада келгенди.
Еврогъа Франкфуртдагъы Европа ара банк (ЕАБ) бла еврозонагъа кирген къралланы ара банкларындан къуралгъан Ара банкланы европа системасы (АБЕС) оноу этедиле. ЕАБ бойсунмагъан ара банкды, эмда аны къолунда еврозонада монетар политиканы бардырыуу турады. АБЕС эсе уа къагъыт ачхала бла темир ачхаланы, еврозонаны къралларында къолда джюрюрюк ачханы джайыу аны тышында еврозонада тёлеу системаланы ишлеулери барды.
Европа бирликни бютеу къраллары еврозонагъа кирирге эркиндиле, алай ала кеслерини кредит-ачха политикаларында талай шартха сыйыныргъа керекдиле. Европа союзну джангы къралларына уа эртде кеч болсада еврогъа кёчюу зорунлу шартды.
Еврону юсюнден билгиле
Аты
Латиницада аты Euro деб джазылады (уллу неда гитче харифден, тилге кёре), грекча — ευρώ, кириллицада (болгар, македон, орус эмда серб тилледе) — евро (черногор тилде еуро вариант джюрюйдю)). Банкноталада валютаны аты латин эмда грек харифле бла джазылыбды, эмда хар тилни орфографиясына кёре Европа окъулгъанына кёре окъулады: французча- ёро́, немецча — о́йро, испанча — э́уро, ингилизча — ю́ро д.а.к.
Еврозонагъа кирирни аллы бла Болгария банкноталада кириллицада джазылырын излегенди. ЕАБ быллай инициативагъа къаршчы чыкъгъанды, алай а 2007 джыл Болгарияны излемлерин къабыл этгенди, алай а банкноталада джызылыуу санлагъа кёре тюрленмезлигин билдиргенди: «…Бирликни законлары „евро“ сёзню баш болушда эмда бирчилик санда, бирча джазылырын излейди».
Монетала бла банкнотала
Евро 100 центден къуралады (бир-бирде евроцент дейдиле). Бютеу евро монетала, аны ичиндеда 2 евролукъ темир ачхалада бир джанлары бютеу европаны къралларыны сураты бла, ол бир джанында уа чыгъаргъан кърал сайлагъан суратны тутадыла. Бютеу темир ачхала еврозонаны къайсы къралындада джюрюрге боладыла. 2 €, 1 €, 0,50 €, 0,20 €, 0,10 €, 0,05 €, 0,02 € и 0,01 € багъалары болгъан темир ачхала чыгъарыладыла.
Бютеу евро банкнотала къайсы къралда басмалансалада бирча дизайннге иедиле. 500 €, 200 €, 100 €, 50 €, 20 €, 10 € и 5 € багъалары болгъан банкнотала чыгъадыла. Уллу номиналы болгъан, сёз ючюн, 500 € эм 200 € банкнотала бир-бир къраллада чыгъарылмайдыла, алай а хар къралдада джюрюйдюле.
| Номиналы | Ёлчемлери Ауурлугъу | Стили | Эпохасы | Кодну оруну | Бети |
|---|---|---|---|---|---|
| 5 евро | 120 × 62 мм 0,63 г | Антика / Классика | XI ёмюрге дери | суратчыкъны къыйырында солда | боз |
| 10 евро | 127 × 67 мм 0,72 г | Роман | XI—XII ёмюрле | «8 сагъатда» джулдузчукъ | къызыл |
| 20 евро | 133 × 72 мм 0,81 г | Готика | XIII—XIV ёмюрле | «9 сагъатда» джулдузчукъ | кёк |
| 50 евро | 140 × 77 мм 0,92 г | Ренессанс | XV—XVI ёмюрле | суратчыкъны къыйырында солда | оранж |
| 100 евро | 147 × 82 мм 1,02 г | Барокко бла рококо | XVII—XVIII ёмюрле | на «9 сагъатда» джулдузчукъну солунда | джашил |
| 200 евро | 153 × 82 мм 1,07 г | Индустриал эра / Темир бла мияла | XIX ёмюр | «8 сагъатда» джулдузчукъну онгунда | сары-мор |
| 500 евро | 160 × 82 мм 1,12 г | Бусагъатдагъы | XX—XXI ёмюрле | «9 сагъатда» джулдузчукъ | лилиялы |
ЕАБ еврода уллу транзакциялагъа клиринг системаны къурагъанды (TARGET). Еврозоналаны къралларыны араларындагъы бютеу кёчюрюуле бир къралны ичиндеча багъа тутарыкъдыла. Кредит карталаны болушлугъу бла эмда банкоматлада ачха алыуда карта чыгъаргъан къралдача башха къралладада ол багъаны тутады. «Къагъыт» тёлеу борчланыуланы хыйсаблары алкъын ЕАБ бла стандартлашмагъанды эмда хар кърал кеси джарашдырады.
Джюрютюлюую
Банк операциялада евро 1999 джылны 1-чи январындан башлаб хайырланыб башлагъанды, къолда уа 2002 джылны 1-чи январындан башлаб джюрютюлюб башлагъанды. Евро Европа Бирликни 28 къралындан 18 къралында миллет валюталарыны орнуна келгенди. Швеция бла Данияда референдумлада кёбчюлюк еврогъа къаршчы чёб атхандыла. Уллу Британияда миллет валютасын къояргъа оноу этгенди. Эстония, Латвия эмда Литва еврогъа 2009 джыл кёчер акъыллары болгъанды алай а экономика табсызлыкъла себеб болуб, бу кёчюу эм азы бла эки джылгъа кечигирикди. Болгария бла Маджар еврогъа 2011 джыл кёчер планлары барды, Польша — 2012, Румыния — 2014, Чехия уа барысынданда кеч — 2015 джылда, неда анданда кеч 2019 джылда.
| Кърал | Эски валютасы | Кёчюу заманы | Ауушдуруу курсу |
|---|---|---|---|
| Еврозона | |||
 Австрия | австрия шиллинг | 1-чи январь 1999 1 | 13,7603 ATS |
 Бельгия | бельгия франк | 1-чи январь 19991 | 40,3399 BEF |
 Германия | немец марка | 1-чи январь 19991 | 1,95583 DEM |
 Ирландия | ирланд фунт | 1-чи январь 19991 | 0,787564 IEP |
 Испания | испан песета | 1-чи январь 19991 | 166,386 ESP |
 Италия | итальян лира ватикан лира санмарин лира | 1-чи январь 19991 | 1936,27 ITL |
 Люксембург | бельгия франк люксембург франк | 1-чи январь 19991 | 40,3399 LUF |
 Нидерландла | нидерланд гульден | 1-чи январь 19991 | 2,20371 NLG |
 Португалия | португал эскудо | 1-чи январь 19991 | 200,482 PTE |
 Финляндия | финлянд марка | 1-чи январь 19991 | 5,94573 FIM |
 Франция | француз франк монако франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF |
 Греция | грек драхма | 1-чи январь 19991 | 340,750 GRD |
 Словения | словен толар | 1-чи январь 2007 | 239,640 SLT |
 Кипр | кипр фунт | 1-чи январь 2008 | 0,585274 CYP |
 Мальта | мальта лира | 1-чи январь 2008 | 0,429300 MTL |
 Словакия | словак крона | 1-чи январь 2009 | 30,1260 SKK |
 Эстония | крона | 1-чи январь 2011 | 15,6466 EEK |
 Латвия | латс | 1-чи январь 2014 | 0,702804 LVL |
 Литва | литас | 1-чи январь 2015 | 3,4528 LTL |
| ЕБ-ге кирмеген, алай официал халда еврону джюрютген къралла | |||
.svg) Ватикан | итальян лира ватикан лира санмарин лира | 1-чи январь 19991 | 1936,27 VAL |
| Майотта | француз франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF |
 Монако | француз франк монако франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 MCF |
 Сан-Марино | итальян лира ватикан лира санмарин лира | 1-чи январь 19991 | 1936,27 SML |
| Сан-Пьер эм Микелон | француз франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF |
| Официал болмай хайырландыргъан къралла бла территорияла | |||
.svg) Акротири эм Декелия | кипр фунт | 1-чи январь 2008 | 0,585274 CYP |
 Андорра | француз франк испан песета | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF 166,386 ESP |
 Косово | немец марка | 1-чи январь 2002 | 1,95583 DEM |
| Сен-Бартельми | француз франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF |
| Сен-Мартен | француз франк | 1-чи январь 19991 | 6,55957 FRF |
 Черногория | немец марка | 1-чи январь 2002 | 1,95583 DEM |
- 1 кертиси бла 2002 джылны 1-чи январында
- 2 2007 джылны 22-чи февралында Францияны Гваделупа департаментинден айрылгъанды
Сиз билемисиз?
- Еврону джалгъан чыгъарыудан джакъларыны бири — банкнотадагъы номериди. Номер кеси бир хариф бла онбир тархдан къуралады. Бютеу тархланы бир-бирлерине къошсанг эки белгили сан чыгъады. Аны ызындан куралгъан санны эки тархын бир-бирине къошабыз, сора бир белгили сан чыгъады . Сёз ючюн 79 сан чыкъса, 7 бла 9 бир-бирине къошабыз, 18 болады, 1 бла6 къошабыз хыйсабда — 7 болады. Бу сан, номердеги хариф бла бирге чыгъаргъан къралны белгилейди. Бу сан къралгъа бегитилген харифге келиширге керекди. Сёз ючюн номерде Х хариф (Германиягъа бегитилгеди) болса сан а уа 2 болмаса, ачха джалгъан ачхады. Дагъыда бир башха амал: номердеги бютеу тархланы бир-бирлерине къошугъуз, аннгада харифни ингилиз алфавитде номерин къошугъуз, сора чыкъгъан санны тархларын бир-бирине къошугъуз бир белгили сан болгъунчу. Ахырында 8 болургъа керекди. 8 болмаса ачха джалгъанды.
Белгиле
Джибериуле
- Евро монеталаны юсюнден хар не
- Euro coins. Евро монетала.
- Евро банкнотала (нем.) (ингил.)
 Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Евро. |
This article uses material from the Wikipedia Къарачай-Малкъар (Qarachay-Malqar) article Евро, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ичиндегиси, CC BY-SA 4.0 лицензиягъа кёре бериледи (башха белгиленмеген эсе). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Къарачай-Малкъар (Qarachay-Malqar) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.