Валюта

• Къралны Ачха системасы, эмда ол системаны ачха биреулюгю.
• Тышкърал ачха

Тышкърал валюта

а) къолдагъы, ол деген, тыш кърада тёлеуню закон мадары болгъан, джюрюудеги ачха белгиле. Дагъыда джюрюуден алыннган, неда алына тургъан ачха белгиле (банкнотла, темир ачхала, казначей билетле).

б) къолда болмагъан, ол деген. тыш къралланы ачха биреулюклеринде белгиленнген, хыйсаблада ачха.

Тёлеуню закон мадары — къралны закону бла, бу къралны территорясында, борчну тёлерге джарагъан ачха белгиледиле.

Тышкърал ачхаггъа эи баш излем салынады: кертилик эмда тёлеу къарыу.

Илмуда валютагъа кёб тюрлю классификация джюрюйдю: Эмитент къралгъа кёре:

• миллет
• тышкърал
• орталыкъ (сёз ючюн, алгъын болгъан ЭКЮ, бусагъатда — евро)

Башха валютагъа ауушдруу мадарына кёре:

• эркин конвертация болгъан
• джарты конвертация болгъан
• конвертация болмагъан

Курсларына кёре:

• кючлю/ къаты (кесини номиналына, эмда башха валюталаны курсларына чыдамлы)
• къарыусуз / джумушакъ

Джюрюуюню болджалына кёре:

• болджалсыз
• кёзюулю

Хайырланыууна кёре:

• резерв валюта — ара банкла халкъла арасы сатыу-алыу ючюн, джыйгъан тышкърал валюта
• алчы дуния валютала - тышкърал хыйсаблашмалада хайырланнган, толу конвертация болгъан, джети баш валюта. ( АБШ-ны доллары, Евро, Швейцар франк, Фунтланы Стерлинги, Япон иена, Канада доллар, Австралий доллар )

Туруууна кёре керти (кертиликде ачах ышанланы джюрютген) эмда виртуал (ЭКЮ кибик, хыйсаблашмалада хайырланнган).

Валюталаны конвертация болууларыны юристлик ышанлары:

• Сауда валюта курсну , валюта биржаны , излеу бла теджеуню керти кёргюзтген курсну болуу
• Валюта бла операцияланы чеклендирилмемеси
• Резидентни эмда резидент болмагъанны валюта бла эркин операцияла этерге хакъы.

Валюта система

а) валюта илишкилени системасы

б) валюта илишкилерини къуралыууну кърал-хакъ формасы

Территория ышаны бла миллет, регион эмда дуния валютала бардыла.