Анархизм

Анархизм (бур.-грек.

αναρχω — «властсыз») — адамны оноуун этген хар тюрлю формагъа да къаршчы чыкъгъан теорияла бла къарамланы ичине джыйгъан политика философияды.

Анархизм — джамагъатны къралсыз кесин джюрютеллигине таяннган идеяды. Алай болгъанлыкъгъа, анархизмни ичнде кёб тюрлю агъым барды, аланы бир-бирлерини араларында да кёб ангылашмазлыкълары барды. Аланы ичинде магъаналы соруула да бардыла, сёз ючюн, энчи иелик, сауда, миллетчилик кибик соруулада.

Анархизм — эркинлик бла адам адамны хайырланыууну эмда экспулатацияны кърашчы болууу баш нюзюрю болгъан политика философияды. Анархизм бир адамны, бир адамдан баш этген, бир адам тамадалыгъы бла, джамагъатда орну бла хайырланыб, башхаланы бойсундурургъа мадар берген къралны орнуна адамланы иш бирликлерин теджейди. Ол демеклик — анархистлеге кёре джамагъат илишкиле эмда институтла адамланы кеслерини разылыкълары бла, кеслерини излемлери бла, джууаблылыкълары бла (инсанны энчи излеминде тамал алгъан) къуралыргъа керекдиле, властны хар тюрлюсю уа (зорлау бла экспулатацияны) къурутулгъа керекди..

Анархизмни магъанасыны юсюнден

Анархизм 
Уильям Годвин (1756—1836), анархизмни тамалын салгъанладан бири

Анархизмде кёб тюрлю тип барды, аланы бир-бирлери бири-бирине къаршчы болса да, бир къаууму алай тюлдю, сёз ючюн анархистлени асламысы анархизмни талай тюрлюсю джанлы боладыла бир заманда огъунакъ, ол типле бири бирине къошакъ болады.: мисалгъа: анархист бир заманда кърал тышында коммунист идеяла бла феминизмни джакъларгъа боллукъду. Анархистлени асламысы солчулагъа саналадыла, ала къуру къралгъа къаршчы болуб къалмай энчи иеликге да, капитализмге да, сауда экономикагъа да каршчы чыгъадыла. Бу агъымгъа анархо-коммунистле, анархо-коллективистле бла анархо-синдикалистлени кёбюсю киредиле. Алай а ол заманда огъунакъ анархизм индивидуаллыкъгъа да уллу магъана береди.

1927 джылда огъунакъ, Петр Аршинов теджеб, Нестор Махно разылыгъын билдирген «Платформагъа» джууаб бере, «къысталыуда болгъан орус анархистлени къаууму» былай джазгъанды:

Анархизм  «(...) была таныладыла: либертарлыкъ коммунизм джангы джамагъатны баш материал эмда къуралыш тамлыды, синдикализм (кенг ангыламда) бу тамалны къурауда баш амалды, индивидуализм а уа бютеу бу процессни нюзюрю бла магъанасыды. Анархизм 

Бусагъатдагъы анархистлени бир къаууму уа капиталист илишкилени огъунакъ джакълайдыла (сёз ючюн, сауда анархистле, агористле эмда башхала), бир къаууму уа сауда илишкилеге огъай демейдила, алай а капитализмни унамайдыла (мутуалистле). Аны бла бирге «онгчу» анархистле, анархист къымылдауну бютеулей алыб къарасакъ, азчылыкъдыла, анархистлени кёбюсю солчу идеяланы джакълайдыла. XXI ёмюрню белгили анархисти Синди Милштейн айтханына кёре, анархизм — «энчилик бла джамагъатны ырджысында дайым тургъан политика тёреди».

Анархист философияны агъымлары идеяланы кенг спектрин аладыла — эм къыйыр энчиликден башлаб, къралсыз коммунизмге дери. Анархистлени бир къауумлары артыкълыкъны, зорлауну унамайды (сёз ючюн христиан анархистле), пацифист къарамлары барды, башха къауум эсе уа тамам терсине кеслерини идеалларына джетер ючюн артыкълыкъ бла зорлау керек болгъанына ийнанадыла.

Анархизмни джети тамал принципи

Анархизмни теориясы джети тамал принципден къуралады дерге боллукъду:

  1. властны болмауу
  2. зорлаудан эркин болуу
  3. къуралышланы эркилиги
  4. бири-бирине болушуу
  5. кёб тюрлюлюк
  6. тенглик
  7. къарнашлыкъ
  • Властны болмауу — анархист джамагъатда бир адам, неда къауум кесини оюмларын, излемлерин башхалагъа алдырлыкъ тюлдю. Аны магъанасы кърал ишлеуге да къаршчылыкъды.
  • Зорлаудан эркин болуу — бир адам башха адамны, кесини энчи хайырын алыргъа излеб, неда джамагъатха хайыр этерге излеб, зор бла джукъ этдирирге болмаууду.
  • Къуралышланы эркинлиги — анархист джамагъатда, адамланы джамагъат излемлерин баджарыр мурат бла къайсы джамагъат биригиу да эркин бирлешген адамладан къуралыргъа керекди.
  • Бири-бирине болушуу — иш бирликни синонимиди. Адамла биригиб ишлеселе, аланы ишлери иги барады. Коллектив иш бирлик — керекли эсебге эм къысха джолду.
  • Тенглик — иерархияны болмауу демекликди, санатда, чыгъармачылыкъда, урунууда кеслерини излемлерин баджарыуда барысына да тенг мадарла бериудю.
  • Къарнашлыкъ — бютеу адамла тенгдиле, бирини излемлери башханыкъындан эсе багъалы болургъа болмайды.

Белгиле

Анархизм   Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Анархизм.

Tags:

🔥 Trending searches on Wiki Къарачай-Малкъар (Qarachay-Malqar):

1842 джыл1962 джыл2015 джылКъуранЧеркесск24 март1662 джыл2 январьТемир джолЁлчем1841 джыл13 март1503 джылВикинглеИрландияИсландияМальтаГрек алфавитАдамны эркинликлериСагъат бёлге1963 джыл5 январь6 июнь1790Ватикан1538Халкъ21 июньМаршаллны планыКъарачай-Черкес кърал университетОкеанияХорват тил1788Илму.cnИранНью-ЙоркАзербайджанЛатвияКъытай Республика1784 джылИспан тилШвеция12 июль🡆 More