Алма

    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Алма (магъаналары).

Алманы джуртуна Орта Азия саналады. Эм кёб джайылгъан юй алма терекди. Бюгюнлюкде, алма терекни бу тюрлюсюню кёб сорту барды.

Аш этиуню амалы

 

 

• Джангы джыртылгъанла — кеслери неда салатда (сёз ючюн, «Таш макъа» салатда).
• Къатханла — духовкада неда кюнде кебдириу бла этилген къатхан кёгетле.
• Джибитилгенле — юч тюрлю джибитиу болады: тюз, ачы эмда шекерли.
• Ачыгъанла. Тузланнган затлада тузну концентрациясы 6-8 %-ден аз тюл, джибитилген затлада — 1,5-2 %.
• Консерва этилгенле.
• Биширилгенле — татлыла (бал бла, къозла бла, заба бюртюк бла д.а.к.) эмда этге гарнир халда.
• Алмала варенье, джемле, муссла этерге сырьё халда хайырландырылыргъа боллукъдула. Кёгетлери гитче болгъан сортла вареньеге саулай салыныргъа боллукъдула.
• Алманы къурамына кирген пектин, мармелад бла пастиланы этген сагъатда желе этиучю вещество халда хайырландырылыргъа боллукъду.

Алмаладан ичкиле

• Алма кёгет суу.
• Джангы джыртылгъан эмда къатхан алмала компотла бла киселле этиуде хайырландырыладыла.
• Алма кёгет суудан шампанизацияны юсю бла сидр этедиле.
• Алма уксус.
• Алма квас.

 

2005 джыл бютеу дунияда 55 млн.тонна алма чыгъарылгъанды, багъасы: 10 млрд.долл. Къытай, бу объёмдан беш этиб экисин чыгъаргъанды. АБШ, экинчи эм уллу алма чыгъарыучу къралы, бютеу дуния чыгъарыудан — 7,5 %.

АБШ-да ёсдюрюлген алмаладан 60 %-и Вашингтон штатда ёсдюрюлгенди. Джангы Зеландия бла башха сабыр климатлы къралладан алма импорт американ импорт бла конкуренция этеди эмда джылдан джылгъа ёсюб барады.

Эм уллу алма экспортёрла (2006 джыл билгилеге кёре): Къытай, Чили, Италия, Франция эмда АБШ; эм уллу импортёрла: Россия, Германия, Уллу Британия, Нидерландла.

Алма чыгъаргъан эм уллу къралла (11 июнь 2008)
Кърал	Чыгъаргъаны (тоннала)	Белгиле
КъХР	27 507 000	F
АБШ	4 237 730
Иран	2 660 000	F
Тюрк	2 266 437
Россия	2 211 000	F
Италия	2 072 500
Индия	2 001 400
Франция	1 800 000	F
Чили	1 390 000	F
Аргентина	1 300 000	F
Дунияда бютеулей	64 255 520	A
Белгисиз = официал билгиледиле, F = БМО-ну бичиую; Къайнакъ: FAO

Алма фольклорда эмда литературада

Алма ёмюрлюк джашлыкъны символу болуб кёб таурухда тюбейди:

• «Патчахны ёлген къызы бла джети тулпарны юсюнден таурух» — А. С. Пушкинни тауруху.
• «Вильгельм Теллни юсюнден легенда».
• «Алма» — Герберт Уэллсни хапары.
• «Мистер Пибодини алмалары» — Мадонна джырчы къызны сабий хапары.

Алма геральдикада

Геральдикада алма мамырлыкъны символуду. Алма талай гербде тюбейди.

• Алма геральдикада
•  
  Зябликово (Москваны району)
•  
  Россошь (Воронеж область)
•  
  Верхнесадовое, Украина
•  
  Германияда Азелебен коммунаны герби

Белгили легендагъа кёре Ньютон, бютеудуния ауурлукъну законун терек бахчада алмаланы тюшюулерине къараб ачханды.

Алхимиячыла, эки джарты кесилген алманы ёзеги бешмюйюш джулдузгъа ушагъанын эслеб, алманы билимни символу кибик хайырландыргъандыла.

1785 джылда Карл Вильгельм Шееле, бишмеген аламаладан джангы органика кислотаны чыгъаргъанды эмда «алма кислота» атагъанды.

Богъурдакъны бир тюрлю аты «Адамны алмасыды».

• Apple — персонал компьютерле бла программала чыгъаргъан корпорация.
• «Уллу алма» (ингил. The Big Apple) — Нью-Йорк шахарны эм белгили чам аты.
• «Яблоко» россиялы бирлешген демократ партия — Россияда политика партия.
• Алманы кюню — Уллу Британия бла АБШ-да байрам (21 октябрь эмда 20 февраль).

• Алманы кюню
• Кальвадос
• Сидр
• Штрудель

• Анняны юретиулери. Алма сортла(орус.)

Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Алма.

Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Алма геральдикада.

Бу, ботаниканы юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.