Киняргванда нето Няргванда кыв / Руандаись кыв (няргв.
Киняргванда | |
---|---|
Ас ним: | Ikinyarwanda |
Муэз: | Руанда, Уганда, ДР Конго |
Веськӧтлан статус: | Руанда |
Баитіссезлӧн лыдыс: | 12 млн |
Рейтинг: | |
Кыв увтыррез: | Нигер-Конго кыввез |
Классификация: | нигер-конго кыввез
|
Гижан системаыс: | латин (руанда анбур) |
Кыв коддэз | |
ISO 639-1 | rw |
ISO 639-2 | kin |
Википедияын | |
Кыв юкӧт: | [1] |
Юкӧтлӧн ним: | |
Руандаись кыв вылын баитӧны 12 млн морт, унажыксö Руандаын да Угандаын.
Няргванда кыв босьтöмась веськöтлан кыв туйö Руандаын. Сылöн вариант, Рунді кыв, лыддьöны веськöтлан кывнас лунвылас куйлан Бурундіын.
Кыдз Руандаын, сідз и Бурундіын отирыс тэчöм куим этносісь: хуту (84%), тутсі (15%) да тва (1%) (пигмей отир). Но быдöнныс баитöны öтік кыв вылын, кöдö перво вöлöма хутулöн.
Няргванда кылын 11 диалект:
Няргванда кылын 30 торьяшы.
Шумашыэз няргванда кылын 25-а.
вылісь тырп | кывйыв | кывшӧр | кывбӧр | горш | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
улісь тырп | улісь пиннез | вылісь пиннез | альвеола | палатум одз | палатум бӧр | велум | ||||
чаналан | мезмыт | w | j | |||||||
нумган | m | n | ɲ | ŋ | ||||||
орддян-зэгалан | ɾ | |||||||||
тыр шума | поткӧтан | гортӧм | p | t | c | k | ||||
гора | d | ɟ | ɡ | |||||||
зыртчан | гортӧм | f | s | ʃ | ç | h | ||||
гора | β | v | z | ʒ | ||||||
гартчан | гортӧм | ts (?) | ʧ (?) | |||||||
гора |
Нярванда кылын вит тыргора шы:
пыдына | ||||
---|---|---|---|---|
матісь | шӧрись | ылісь | ||
лэбтöм | вылына | i | u | |
шӧрöдз | e | o | ||
лажмыта | a |
Няргванда кыв тональнöй кыввез коласын.
Няргванда анбур лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 24 шыпас.
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | W | Y | Z | |||||
a | b | c¹ | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | r | s | t | u | v | w | y | z |
¹ c = ч
Латин анбурись q да x няргванда кылын абуöсь.
d, f, g, k, m, n, p, s, t, v шусьöны кыдз коми д, ф, г, к, м, н, п, с, т, в.
a, o, u, i, e кыдз коми а, о, у, и, е
Аскодя шусян шыпассэз:
Орфогр. | IPA | коми |
---|---|---|
w | /w/ | слогтöм у |
h | /h/ | гортöм ловшы |
b | /β/ | б/в |
c | /ʧ/ | ч |
j | /ʒ/ | ж |
l | /ɾ/ | р/л |
r | /ɾ/ | р/л |
y | /j/ | й |
z | /z/ | з |
Шыпас чукöррез, кöдна мыччалöны öтік шы:
Орфогр. | IPA | коми |
---|---|---|
sh | /ʃ/ | ш |
ny | /ɲ/ | нь |
ty | // | |
dy | // | |
cy | /c/ | ть |
shy | /ç/ | сь |
jy | /ɟ/ | дь |
Лыддьöтан кылын да басниын Тегари гöгöр к да г матісь тыргораэз одзын пöртчöны ть да дь шыэзö:
Мукöд шыпас чукöррез лыддьöны аскодя:
Орфогр. | IPA | коми |
---|---|---|
mw | /mŋ/ | мнг |
pw | /pk/ | пк |
bw | /bɡ/ | бг |
rw | /ɾɡw/ | ргв |
tw | /tkw/ | ткв |
dw | /dɡw / | дгв |
cw | /tʃkw/ | чкв |
sw | /skw/ | скв |
my | /mɲ/ | мнь |
by | /bɟ/ | бдь |
ry | /ɾɟ/ | рдь |
nt | /nh/ | нх |
mp | /mh/ | мх |
nk | /ŋk/ | нгк |
nn | /niŋ/ | нін |
Кывпомись a, e да i öшöны баиттöн, локтö кö ны сьöрö тыргораöн пондöтчан кыв. То Руанда гимнын гижöны сідз:
Reka tukurate tukuvuge ibigwi wowe utubumbiye hamwe twese Abanyarwanda uko watubyaye berwa, sugira, singizwa iteka.
а шуöны:
"Reka tukurate tukuvug' ibigwi wow' utubumiye hamwe twes' abanyarwand' uko watubyaye berwa, sugira singizw' iteka."
Быд субстантив бердын эм
Няргванда кылын субстантиввез юксьöны 16 классö. Мукöдкоста ныись керöны 10 гоз, мыля уна эманиммезлöн унаö да öтікö лыддян формаэз пырöны öтік классö. Улісь табличаын мыччалам субстантиввезлісь 16 класс и кыдз нійö унажыксö гозйöтöны.
Префикс | Классификация | Лыд | Вежöртас | Мыччалан | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Банту | Кокс | ??? | ||||
umu- | 1 | 1 | öтік | морт | umuntu – морт | |
aba- | 2 | уна | abantu – отир | |||
umu- | 3 | 2 | öтік | пуэз, кусттэз, паськытіннэз | umusozi – мыс | |
imi- | 4 | уна | imisozi – мыссэз | |||
iri- | 5 | 5 | 3 | öтік | мыйкö уна, лысин торрез, кизерторрез | iryinyo – пинь |
ama- | 6 | 5/8/9 | 3/8/9 | уна (сідзжö субстанчаэз) | amenyo – пиннез | |
iki- | 7 | 4 | öтік | öтласа, паськыт нетö аскодя öнджаэз | ikintu – квам | |
ibi- | 8 | уна | ibintu – кваммез | |||
in- | 9 | 3 | 5 | öтік | быдмассэз, пода да гортісь кöлуй | inka – мöс |
in- | 10 | 3/6 | 5/6 | уна | inka – мöссэз | |
uru- | 11 | 6 | öтік | берся | urugo – горт | |
aka- | 12 | 7 | öтік | учöтмöтан формаэз | akantu – öнджаок | |
utu- | 13 | уна | utuntu – öнджаоккез | |||
ubu- | 14 | 8 | n/a | абстрагируйтöм ниммез, кытшöмалöммез да сулалöммез | ubuntu – generosity | |
uku- | 15 | 9 | n/a | керöммез, кадакывсянь аркмöм ниммез, герунддэз | ukuntu – means | |
aha- | 16 | 10 | n/a | местаэз | ahantu – места |
Инфинитив мыччалö префикс gu- нето ku- (тыргора одзын kw-). Вежласико инфинитив префикс туйö петö класс мыччылан префикс. Кад мыччалöны торья инфикссэзöн.
öтікö лыддян | тыргора одзын öтікö лыддян | унаö лыддян | тыргора одзын унаö лыддян | |
---|---|---|---|---|
I | a- | y- | ba- | b- |
II | u- | w- | i- | y- |
III | ri- | ry- | a- | y- |
IV | ki- | cy- | bi- | by- |
V | i- | y- | zi- | z- |
VI | ru- | rw- | zi- | z- |
VII | ka- | k- | tu- | tw- |
VIII | bu- | bw- | bu- | bw- |
IX | ku- | kw- | a- | y- |
X | ha- | h- | ha- | h- |
Нимвежаннэз туйö кышалöны префикссэз:
Кад мыччалöны.
Чулалöм кадсö мыччалöны öнні да самöй öння кад инфикссэза формаэз дынö аспект суффикссэз содтöмöн.
This article uses material from the Wikipedia Перем Коми (Perem Komi) article Киняргванда, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Модік абу кӧ иньдӧм, пытшкӧссӧ позьӧ видзӧтны CC BY-SA 4.0 лицензия сьӧрті Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Перем Коми (Perem Komi) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.