گسلایتینگ (به انگلیسی: Gaslighting) به فریب کاری و دستکاری افکار یک شخص در دوره زمان طولانی و پیوسته گفته میشود که باعث میشود قربانی اعتبار فکر خود، تعقل و توانایی درک واقعیت، استدلال صحیح بودن وقایع اتفاق افتاده خود را زیر پرسش ببرد، و در نهایت به سردرگمی، بی ثباتی خلقی و از دست دادن حرمت نفس و اعتماد به نفس میگردد تا جایی که شخص قربانی برای پشتیبانی عاطفی و تأیید اعتبار به شخص مرتکب شده تکیه میکند.
از شدید ترین انواع شستشوی مغزی است و معمولا افراد روان پریش و ضد اجتماع (اختلال شخصیت ضد اجتماعی ASPD) و مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) با تکیه به این روش در کنار روش های دیگر بر سایرین چیره میگردند. گسلایتر سعی میکند با سازوکارهایی چون انکار، گمراهسازی، ایجاد تناقض و ارائهٔ اطلاعات نادرست، قربانی را ناپایدار ساخته و موجب عدم مشروعیت اعتقادات قربانی گردد.
مثالهای گسلایتینگ، از انکار سوءاستفادهگر از سوءاستفادههای گذشته گرفته تا تحقیر عواطف قربانی و احساساتش و همچنین برجستهکردن رویدادهای نامأنوس توسط سوءاستفادهگر با هدف گیجکردن قربانی صورت میپذیرد.
هدف گسلایتینگ این است که بهطور تدریجی، اعتمادبهنفس قربانی را تحلیل برد تا تواناییاش جهت تمیز حقیقت از کذب، درستی از نادرستی، یا حقیقت از توهم را از بین برده و ازاینرو شخص یا گروه را بهصورت آسیبشناختی در فکر و احساسات به گسلایتر وابسته کند.
گسلایتینگ زمینهٔ تداوم یافتن آزارهای جنسی، خشونت خانگی و ماندن در رابطهٔ پرخشونت را فراهم میکند.
این اصطلاح برگرفته از نام نمایشنامهٔ دلهرهآور بریتانیایی (Gas Light) نوشته پاتریک همیلتون است که در ۱۹۳۸ نوشته شد و در ایالات متحده با عنوان خیابان انجل اجرا شد. فیلمهایی در ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ (هردو با عنوان Gaslight) از همین نمایشنامه اقتباس شدهاند.
در ایران هم یک تلهتئاتر با عنوان «چراغ گاز» از روی این نمایشنامه ساخته شده است. مجموعه تلویزیونی (تله تئاتر) آن با بازی مهتاب نصیرپور در نقش بلا، از تلویزیون ایران پخش شده است.
این اصطلاح اکنون در متون روانشناسی به کار میرود، همچنین در تفاسیر سیاسی و در فلسفه نیز به کار میرود. گسلایت (Gaslight) «چراغ گازی» یا «نور چراغ گازی» معنی میدهد؛ اما برای اشاره به نوعی فریب و سوءاستفاده روانی به قصد کنترلگری استفاده میشود.
This article uses material from the Wikipedia فارسی article گسلایتینگ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.