ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ: ಮಂಢ್ಯ

ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಈ ಊರಿನ ಬಳಿ ನದಿಯು ಎರಡು ಕವಲುಗಳಾಗಿ ಗಗನಚುಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಭರಚುಕ್ಕಿ ಎಂಬ ಜಲಪಾತಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ೧೯೦೨ರಲ್ಲಿ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರ ಒಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇಡೀ ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರ ಇದು.ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ,ಈ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕೋಲಾರದ ವಿದ್ಯುತ್ತನ್ನು ಕಳೆಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಈ ಶಿಂಷಾ ಜಲವಿದ್ಯುದಾಗಾರದ ಬಳಿಯಿರುವ ಗಗನಚುಕ್ಕಿಯ ಹರವು ಕಡಿಮೆ. ಆದರೆ ಎತ್ತರ ಹಾಗೂ ರಭಸ ಹೆಚ್ಚು. ಮಧ್ಯರಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬಳಿಯಿರುವ ಭರಚುಕ್ಕಿ ಜಲಪಾತದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆ. ಆದರೆ ನದಿಯ ಹರವು ವಿಶಾಲ. ಬೆಂಗಳೂರು-ಕೊಳ್ಳೇಗಾಲ ಹೆದ್ದಾರಿಯ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಗಗನಚುಕ್ಕಿಯನ್ನು ತಲುಪುವುದು ಸುಲಭ. ಆದರೆ ಭರಚುಕ್ಕಿ ತಲುಪಲು ಸ್ವಂತ ವಾಹನವೇ ಬೇಕು. ನೀರಿನ ರಭಸ ಎರಡೂ ಕಡೆ ತೀವ್ರ. ಕಣಿವೆ ಕೊಳ್ಳ ಪ್ರದೇಶವಾದ್ದರಿಂದ ಜಲಪಾತಗಳ ತಳಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದು ಕಠಿಣ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಅಪಾಯಕಾರಿ.

ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತವು ಕಾವೇರಿ ನದಿ ನೀರಾಗಿದೆ, ನದಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಪ್ರಪಾತಗಳು ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಹಾದಿಯನ್ನು ಸುತ್ತಿಕೊಂಡು ಮತ್ತು ಜಲಪಾತಗಳು ರೂಪಿಸಲು ಹರಿದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ದ್ವೀಪ ಪಟ್ಟಣದ ಅವಳಿ ಜಲಪಾತಗಳು ನದಿ ವಿಂಗಡಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಹಜವಾಗಿ ನದಿಗಳ ನಾಲ್ಕನೇ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯಗಳ ಗುಂಪು ಇಲ್ಲಿ ಇದೆ ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಇವೆ.

ಇದು ಒಂದು ವಿಭಜನೆಗೊಳಪಟ್ಟ ಜಲಪಾತ. ನೀರಿನ ಹರಿವು ಅಡ್ಡ ಜಲಪಾತಗಳ ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಅಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಒಂದು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಮೊದಲು ಎರಡು ಅಥವಾ ಹಲವು ಚಾನಲ್ ಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ವಿಭಜಿತ ಜಲಪಾತಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು 305 ಮೀಟರ್ಗಳಷ್ಟು ಅಗಲ, 98 ಮೀ ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು 934 ಘನ ಮೀಟರ್ / ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಸರಾಸರಿ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಗರಿಷ್ಠ ರೆಕಾರ್ಡ್ ಪರಿಮಾಣ 18.887 ಘನ ಮೀಟರ್ / ಸೆಕೆಂಡು ಆಗಿದೆ. ಇದು ಒಂದು ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಜಲಪಾತ. ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಜುಲೈಯಿಂದ ಅಕ್ಟೋಬರವರೆಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹರಿವಿನ ಸಮಯ.

ಈ ಜಲಪಾತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ ಇದೆ, ಎಡ ವಿಭಾಗ ಗಗನಚುಕ್ಕಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬಲ ವಿಭಾಗ ಭರಚುಕ್ಕಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆದರೆ ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಭರಚುಕ್ಕಿ[೧] ಜಲಪಾತವು ಗಗನಚುಕ್ಕಿ ಜಲಪಾತದಿಂದ ನೈ‌ಋತ್ಯ ಕೆಲವು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರ ಇದೆ.[೨] ಇದು ಕಾವೇರಿ ನದಿಯು ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರ ವಿಭಜಿಸುವ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಶಾಖೆ ಗಗನಚುಕ್ಕಿ ಅವಳಿ ಜಲಪಾತಗಳು ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಶಾಖೆ ಭರಚುಕ್ಕಿ ಜಲಪಾತಗಳನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗಗನ ಚುಕ್ಕಿ ಜಲಪಾತಗಳನ್ನು ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಗಡಿಯಾರ ಗೋಪುರರಿಂದ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು. ಅವಳಿ ಜಲಪಾತಗಳು ತೋರಿಸುವ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೊಡ್ಡ ಕುದುರೆಬಾಲದ ಜಲಪಾತವು ಗಗನ ಚುಕ್ಕಿ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ನದಿ ಕಬಿನಿಯು ನದಿ ಕಾವೇರಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಪ್ರವಾಹಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜುಲೈ - ಆಗಸ್ಟ್ - ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡೆಗಳ ಮೂಲಕ ನುಗ್ಗುತ್ತಿರುವ ನದಿಯ 90 ಮೀಟರ್ ಜಲಪಾತ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತದೆ.

ಭಾರಚುಕ್ಕಿ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿರುವುದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಮೊನಚಾದ ರೋರಿಂಗ್ ಕ್ಯಾಸ್ಕೇಡಿಂಗ್ ಜಲಪಾತ. ಭಾರಚುಕ್ಕಿಯು ಗಗನ್ ಚುಕ್ಕಿಯ ನೈಋತ್ಯ ಕಡೆಗೆ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಭಾರಚುಕ್ಕಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ, ದಡದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಪುರಾತನ ದರ್ಗಾ ಕಾಣಬಹುದು. ಇದು ಹಲವಾರು ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ದೈನಂದಿನ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಪೂಜಿಸಲು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಗಳಾವು ಇಲ್ಲದೆ, ಅನೇಕ ಬಂಡೆಗಳು ಇಲ್ಲದೆ ಬೀಳುವ ನೀರಿನ ಸ್ಥಿರ ಅಲೆಗಳ ಕಾರಣ ಗಗನ್ ಚುಕ್ಕಿ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಭಾರಚುಕ್ಕಿ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಹಾಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.

ಗಗನ ಚುಕ್ಕಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಮಾರ್ಗ ದರ್ಗಾ ಹಜರತ್ ಮರ್ದನೆ ಗೈಬ್ . ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳ ಪೋಸ್ಟ್ ಇದ್ದರು ಸಹ, ಜಲಪಾತಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಜನರು ಬಂಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿಳಿದು,ಅನೇಕ ಮಾರಣಾಂತಿಕ ಅಪಘಾತಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದಿಂದ 139 ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.

ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದ್ರಾವಿಡ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು "ಮಧ್ಯ ರಂಗ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಭಕ್ತರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ರಂಗಾ ನಡುವೆ, ಇಲ್ಲಿ ದೇವರ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ’ಮೋಹನ ರಂಗಾ’ ಮತ್ತು ’ಜಗಮೋಹನ್ ರಂಗಾ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ದೇವರು ಯುವ ರೂಪ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯ ರಂಗ ಪುರಾತನ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಸತಿ ಒಂದು ಸುಂದರ ಆರಾಧ್ಯ ವಿಗ್ರಹವಾಗಿದೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕೆಲವು ಜನರು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೂ ಅರ್ಚಕ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಇರದ ಕಾರಣ ದೇವಾಲಯ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಮುಚ್ಚಿ ಇರುತ್ತದೆ, ದುಃಖವೆಂದರೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರ ದೇವಾಲಯದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸ್ಥಳ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಲು ಕಡಿಮೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ದ್ವೀಪದ ಮೂರು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.

ಪ್ರಾಚೀನ ಶ್ರೀ ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಹತ್ತಿರ ಇರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಆದಿ ಗುರು ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಮತ್ತು "ಶ್ರೀಚಕ್ರ" ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಲಿಂಗವು ರಂಗನಾಥ ವಿಗ್ರಹದಗಿಂತ ಮುಂಚೆ ಇತ್ತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ಲಿಂಗವನ್ನು ಸಪ್ತರಿಷಿಗಳು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ 1 ಕಿ ಮೀ ದೊರ ಇದೆ.

ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ಹೈಡ್ರೊ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಪವರ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಜಲಪಾತ ಇದು ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಲ್ದಾಣ ಮೈಸೂರು ದಿವಾನ್ ಸರ್ ಕೆ ಶೇಷಾದ್ರಿ ಅಯ್ಯ ನಿಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇದು ರಚಿತವಾದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತನ್ನು ಕೋಲಾರ ಗೋಲ್ಡ್ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್ ಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು.