ವರಾಹಾವತಾರ

ವರಾಹಾವತಾರವನ್ನು ದಶಾವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯದಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೈತ್ಯ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನು ಭೂಮಿಯನ್ನು (ಭೂದೇವಿಯಾಗಿ ಮೂರ್ತೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ) ಕದ್ದು ಆಕೆಯನ್ನು ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟಾಗ, ವಿಷ್ಣು ಆಕೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ವರಾಹನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು.

ವರಾಹ
Embodiment of Sacrifice
Member of ದಶಾವತಾರ
Varaha, c. 1740 Chamba painting
ದೇವನಾಗರಿ	वराह
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ವಿಷ್ಣು ವಿನ ಅವತಾರ
ಆಯುಧ	ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಕೌಮೋದಕಿ ಗದೆ
ಸಂಗಾತಿ	ಭೂದೇವಿ
ಮಕ್ಕಳು	ನರಕಾಸುರ ಮತ್ತು ಮಂಗಳ
ಹಬ್ಬಗಳು	Varaha Jayanti

ವರಾಹವನ್ನು ಒಂದು ಹಂದಿ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಹಂದಿಯ ತಲೆ ಮತ್ತು ಮಾನವ ದೇಹ. ವರಾಹನಿಂದ ಹಿಡಿದಿರುವ ರಕ್ಷಿತ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಭೂದೇವಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಯುವತಿಯಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ ವರಾಹ (ದೇವನಾಗರಿ: वराह) ಎಂದರೆ "ಕಾಡು ಹಂದಿ" ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪದಕ್ಕೆ ಸಂವಾದಿಯಾದ ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೊ-ಇರಾನಿಯನ್ ಪದ "ಯುರಾಯಾ" ಅಂದರೆ ಹಂದಿ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವೆಸ್ತಾನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಜಾ(varāza), ಕುರ್ದಿಶ್ ಬೆರಾಜ್(beraz), ಮಧ್ಯ ಪರ್ಷಿಯನ್ ವಾರಾಜ್(warāz), ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಗೊರಾಜ್(gorāz) (گراز) ಪದಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು "ಕಾಡು ಹಂದಿ" ಎಂದು ಅರ್ಥೈಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವರಾಹ ಪದವು ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1.88.5, 8.77.10 ಮತ್ತು 10.28.4 ನಂತಹ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ "ಕಾಡು ಹಂದಿ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು "ಮಳೆ ಮೋಡ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನೂ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಋಗ್ವೇದದ 1.61.7 ಮತ್ತು 10.99.6 ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೈದಿಕ ದೇವತೆಯಾದ ವೃತ್ರನನ್ನು ವರಾಹನೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಸೋಮ ದೇವತೆಯ ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಮಂತ್ರ 10.97.7 ರಲ್ಲಿ ಈ ವರಾಹ ಶಬ್ದ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಮಳೆ-ಸಂಬಂಧವಾಗಿ ಈ ಪದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ವರ-ಆಹರ್ತಾ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು, ಇದರರ್ಥ "ಒಳ್ಳೆಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತರುವವನು".

ಮೂರ್ತಿಶಿಲ್ಪ

ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮೊದಲ ಎರಡು ಅವತಾರಗಳಾದ ಮತ್ಸ್ಯ (ಮೀನು) ಮತ್ತು ಕೂರ್ಮ (ಆಮೆ) ಅವತಾರಗಳಂತೆಯೇ, ಮೂರನೆಯ ಅವತಾರ ವರಾಹವನ್ನು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನವ ಸ್ವಭಾವಗಳನ್ನುಳ್ಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಾನವಕುಲದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ವರಾಹ ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿ(ಹಂದಿ)ಯ ತಲೆ ಮತ್ತು ಮಾನವ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವರಾಹದ ಚಿತ್ರಣವು ನಾಲ್ಕನೇ ಅವತಾರ ನರಸಿಂಹ (ಸಿಂಹದ ತಲೆಯ ಮನುಷ್ಯ) ಕ್ಕೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ.

ವರಾಹಾವತಾರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಬೃಹದ್ಗಾತ್ರದ ಹಂದಿ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಖಜುರಾಹೊ (ಸಿ. 900-925) ವರಾಹುವಿನ ಏಕಶಿಲೆಯ ಶಿಲ್ಪವು 2.6 metres (8 ft 6 in) ಉದ್ದ ಮತ್ತು 1.7 ಮೀಟರ್ (5 ಅಡಿ 7 ಇಂಚುಗಳು) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಶಿಲ್ಪ ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಒಂದು ಹಂದಿಯನ್ನು ಹೋಲುವಂತಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಅದರ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿರಬಹುದು. ಭೂಮಿಯ ದೇವತೆಯಾಗಿರುವ ಭೂದೇವಿಯು ವರಾಹನ ದಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಅನೇಕವೇಳೆ ಬೃಹದ್ಗಾತ್ರದ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ದೇವತೆಗಳ ಸಣ್ಣ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಪಂಚದ ಜೀವಿಗಳು ಆ ದೇವತೆಯ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಇದು ಇಡೀ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಇರಾನ್,[11] ಮುರಾದ್ಪುರ್, ಬಡೋಹ್, ಗ್ವಾಲಿಯರ್, ಝಾನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಅಪಸಾದ್ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

ಮಾನವಜನ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ, ವರಾಹ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಾಶವಿಕ ಮಾದರಿಗಳಂತೆ ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ಹಂದಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮುಸುಡಿ ಸಣ್ಣದಾಗಿದೆ. ದಂತಗಳ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರವನ್ನು ಸಹ ಬದಲಾಯಿಸಿದಂತಿದೆ. ಕಿವಿಗಳು, ಗಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಆಕಾರದಲ್ಲಿಯೇ ಇವೆ. ಉದಯಗಿರಿ ಮತ್ತು ಇರಾನ್ ಗಳಲ್ಲಿನ ಮೊದಮೊದಲ ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಮಾನವ ದೇಹಕ್ಕೆ ಹಂದಿ ತಲೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಜೋಡಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿರಬೇಕು. ಅವರು ಮಾನವನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾದಾಮಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕುದುರೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಎತ್ತರವಾದ ಶಂಕುವಿನಾಕಾರದ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಜೋಡಿಸಿ ಮೆಲಿನ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ವರಾಹ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಲಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿರುತ್ತವೆ; ಎಡಮುಖದ ವರಾಹಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಅಪರೂಪದ ನಿದರ್ಶನಗಳಿವೆ.

ವರಾಹ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಶಂಖವನ್ನು ಹಿಡಿದಿವೆ. ಇನ್ನೆರಡು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗದೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಅಥವಾ ಕಮಲವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ವರದಮುದ್ರೆಯಿದೆ. ಹೀಗೆ ವರಾಹವನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳಲ್ಲಿರುವ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಾದ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ, ಶಂಖ, ಗಾದೆ ಮತ್ತು ಕಮಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ವರಾಹವು ಕೇವಲ ಶಂಖ ಮತ್ತು ಗದೆ ಈ ಎರಡು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರಹೊಂದಿರುವುದೂ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಗದೆಯನ್ನು "ಗದಾದೇವಿ" ಎಂದು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸಹಚಾರಿಣಿಯನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವರಾಹವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಷ್ಟಪುಷ್ಟವಾದ ದೇಹವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿ ವೀರೋಚಿತ ಭಂಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವರಾಹವು ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಸಾಗರದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭೂಮಿಯು ಭಾರತೀಯ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಭೂದೇವಿಯಂತೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು. ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವಳು ವರಾಹದ ದಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಅಥವಾ ತೂಗಾಡುತ್ತಾ ಇರುತ್ತಾಳೆ ಅಥವಾ ಅವನ ಮಡಿಸಿದ ಮೊಣಕೈ ಅಥವಾ ಅವನ ಭುಜದ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ದಂತ ಅಥವಾ ಮೂತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನೀರಿನಿಂದ ತೆಗೆಯಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರದ ಭಾರತೀಯ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಇಡೀ ಭೂಮಿ ಅಥವಾ ಅದರ ಒಂದು ಭಾಗವು ವರಾಹದ ದಂತಗಳಿಂದ ಎತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹಾಬಲಿಪುರಂನಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪದ ಚಿತ್ರಣವು ತನ್ನ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ವರಾಹವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ಭೂಗೋಳವಾಗಿ ಅಥವಾ ಚಪ್ಪಟೆಯಾದ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶಗಳುಳ್ಳದ್ದಾಗಿ ಅಥವಾ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು, ಮಾನವರು, ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರಾಕ್ಷಸ ವರಾಹನ ಪಾದಗಳ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದಿರಿವುದು ಅಥವಾ ವರಾಹದ ಗದೆಯಿಂದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೈಮುಗಿದು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಈಜುತ್ತಿರುವ ಪಾತಾಳವಾಸಿಗಳಾದ ನಾಗಗಳು ಮತ್ತು ನಾಗಿನಿಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಕಡೆ ಅನಂತ ವಿಶ್ವದ ನೀರನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಒಂದು ಹಾವು ಅಥವಾ ಇತರ ಸಣ್ಣ ಜೀವಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವಂತೆ ವರಾಹವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ವರಾಹದ ಎರಡು ಸಾಂಕೇತಿಕ ರೂಪಗಳು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಯಜ್ಞ ವರಾಹ - ಯಜ್ಞವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭೂದೇವಿ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸುತ್ತುವರಿದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಲಯ ವರಾಹ ಎಂದು - ಪ್ರಲಯದ ಹಂತದಿಂದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಎತ್ತುವ ಸೂಚಕ, ವರಾಹನನ್ನು ಭೂದೇವಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವರಾಹವನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೂಡ ಚಿತ್ರಿಸಿರಬಹುದು. ಅಂತಹ ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳೊಂದಿಗೆ ವರಾಹ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವ ಹಂದಿ ತಲೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ವರಾಹದ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ವರಾಹ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಶಾವತಾರ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ - ಅಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಅವತಾರಗಳನ್ನೂ -ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸುತ್ತಲೂ- ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೈಕುಂಠ ವಿಷ್ಣು (ಚತುರ್ಮುಖ ವಿಷ್ಣು) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ವರಾಹವನ್ನು ಎಡಮುಖದಂತೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವರಾಹ ಶಕ್ತಿ (ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಪತ್ನಿ) ಎಂಬುದು ಮಾತೃಕಾ (ತಾಯಿ ದೇವತೆ) ವರಾಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ದೇವರನ್ನು ಹೋಲುವ ಹಂದಿಯ ತಲೆಯುಳ್ಳ ಹಾಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದಂತಕಥೆ

ವರಾಹವನ್ನು ಮೂಲತಃ ಬ್ರಹ್ಮನ ರೂಪವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ನಂತರ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ವರಾಹ ದಂತಕಥೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ತೈತ್ತಿರೀಯ ಅರಣ್ಯಕ ಮತ್ತು ಶತಪಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ವರಾಹ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ನೀರು ಎಂದು ಅವುಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಭೂಮಿಯು ಒಂದು ಕೈಯ ಗಾತ್ರದ್ದಾಗಿ ಆ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತ್ತು. ಒಂದು ಹಂದಿಯ (ವರಾಹ) ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾಪತಿ (ಬ್ರಹ್ಮ) ದೇವರು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆ ತರುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ನಂತರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಶತಪಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವು ಹಂದಿಗಳನ್ನು ಎಮುಶಾ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ಜೆ.ಎಲ್.ಬ್ರೊಕಿಂಗ್ಟನ್ ಪ್ರಕಾರ, ವೈದಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ವರಾಹ ಕಥೆಗಳಿವೆ. ಒಂದರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಜಾಪತಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನೊಂದರಲ್ಲಿ ಎಮುಶಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಅಸುರ ಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಒಂದು ಹಂದಿ. ಶತಪಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣದ ವಿಭಾಗ 14.1.2 ರಲ್ಲಿ, ಈ ಎರಡು ಪುರಾಣಗಳನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ, ಎಮಶವನ್ನು ಪ್ರಜಾಪತಿಯಾಗಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ವರಾಹವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪುರಾಣಗಳು ರಾಕ್ಷಸನಾದ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ಕದ್ದೊಯ್ದು ಮಹಾಸಾಗರಕ್ಕೆ ಅವಳನ್ನು ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ್ಣು ಈ ಅನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುತ್ತಾನೆ, ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಗ್ನಿ ಪುರಾಣ, ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ, ದೇವಿ ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ, ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ, ವರಾಹ ಪುರಾಣ, ವಾಯು ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪುರಾಣಗಳು ವರಾಹದ ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಈ ಕಥೆಗಳು ಅವುಗಳ ವಿವರಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ.

ಕೆಲವು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಪಾಲಕರಾದ ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯರೊಂದಿಗೆ ಕಥೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಬಂದ ಮಕ್ಕಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸಂಚರಿಸುವ ನಾಲ್ಕು ಋಷಿಕುಮಾರರನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಅವರು ನಿರ್ಬಂಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿಗಳು ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯರನ್ನು ಅಸುರರಾಗಿ ಎಂದು ಶಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಋಷಿ ಕಶ್ಯಪ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ದಿತಿಯ ಮಕ್ಕಳಾಗಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಅವರು ದೈತ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ರಾಕ್ಷಸ ಸಹೋದರರು ಶುದ್ಧ ದುಷ್ಟತನದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಅನಾಹುತವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಆ ವರದಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿ ಅಥವಾ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ಅವನಿಗೆ ನಾಶವಾಗದಂತೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರನು ಭೂಮಿಯ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನೂ ದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ಹಿಂಸಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾನೆ. ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಪಹರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಆದಿಮದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಅಡಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕಥೆಯ ಕೆಲವು ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿಯ ದೈತ್ಯನಿಂದ ಅಪಹರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಒಂದು ಭೂಕಂಪನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಕೂಗುತ್ತದೆ; ಬೇರೆ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ, ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸನ ಹಿಡಿತದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು ಹಸುವಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಕೆಲವು ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ, ಋಷಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಗೀಡಾದ ದೇವತೆಗಳು ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮೊರೆಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಪರ್ವತಗಳ ತೂಕದಿಂದಾಗಿ ಅಥವಾ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹಿಂಸಿಸುವ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿಯು ರಾಸತಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ವರಾಹ ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ, ರಾಕ್ಷಸನು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.

ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರವನ್ನು ಪಡೆಯುವಾಗ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನು ತನ್ನ ನಾಶಕ್ಕೆ ಹೆಸರಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹಂದಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸದ ಕಾರಣ, ವಿಷ್ಣು ದೊಡ್ಡ ದಂತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಈ ರೂಪವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಧುಮುಕುತ್ತಾನೆ. ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ವರಾಹವು ಬ್ರಹ್ಮದ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿ (ಹೆಬ್ಬೆರಳಿನ ಗಾತ್ರ) ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಬೆಳೆಯಲು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ವರಾಹದ ಗಾತ್ರವು ಆನೆಯಂತೆಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅಗಾಧವಾದ ಪರ್ವತದ ಸ್ವರೂಪ ಬರುತ್ತದೆ. ಗ್ರಂಥಗಳು ಆತನ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತವೆ. ವಾಯು ಪುರಾಣವು ವರಾಹವನ್ನು 10 ಯೊಜನ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ (ಯೋಜಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 6-15 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ (3.7-9.3 ಮೈಲಿ) ನಡುವಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅಗಲ ಮತ್ತು 1000 ಯೊಜಾನಾಗಳ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಅವರು ಪರ್ವತದಂತೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನಂತೆಯೇ ಬೆಳಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮೈಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಮೋಡದಂತೆಯೇ ಗಾಢ, ಅವನ ದಂತಗಳು ಬಿಳಿ, ತೀಕ್ಷ್ಣ ಮತ್ತು ಭಯಂಕರವಾಗಿವೆ. ಅವನ ದೇಹವು ಭೂಮಿಯ ಮತ್ತು ಆಕಾಶದ ನಡುವಿನ ಜಾಗದ ಗಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಅವನ ದೊಡ್ಡ ಘರ್ಜನೆ ಭಯಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ವರಾಹದ ಕೂದಲುಗಳು ಭಯಂಕರವಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ನೀರಿನ ದೇವತೆಯಾದ ವರುಣನು ಆ ಕೂದಲುಗಳಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ವರಾಹವನ್ನು ಕೋರುತ್ತಾನೆ. ವರಾಹ ತನ್ನ ಕೂದಲನ್ನು ಮಡಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.

ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ, ವರಾಹನು ತನ್ನ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಿ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುವ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೆಲವು ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, ರಾಕ್ಷಸನು ವರಾಹವನ್ನು ಮೃಗವೆಂದು ಅಣಕಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಬಾರದೆಂದು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ರಾಕ್ಷಸನ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿ, ವರಾಹನು ತನ್ನ ದಂತಗಳ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮೇಲೆ ಎತ್ತುತ್ತಾನೆ. ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ ವರಾಹವನ್ನು ಕ್ರೋಧದಿಂದ ಎದುರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇಬ್ಬರು ಆಟೋಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ವರಾಹ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ವರಾಹವು ತನ್ನ ದಂತಗಳಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಮೇಲೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಮೊದಲಿನ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲೇ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಆಗ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳು ವರಾಹನ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಒಂದು ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಭೂಮಿ ದೇವಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ರಕ್ಷಕನಾದ ವರಾಹ ರೂಪದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ವರಾಹನ ಮಗನಾದ ನರಕಾಸುರ ಎಂಬ ಅಸುರನಿಗೆ ಭೂದೇವಿ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

ವರಾಹ ಪುರಾಣವು ವರಾಹ ರೂಪದ ವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ ಭೂದೇವಿಗೆ ವರ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಶೈವ ಪುರಾಣಗಳು ಒಂದು ಕಥೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ - ಇದರಲ್ಲಿ ಶಿವನು ರೆಕ್ಕೆಯ ಸಿಂಹದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ವರಾಹವನ್ನು ಸೋಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಚಿಕ್ಕ ಪುರಾಣವಾದ ಕಾಳಿಕಾಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ವರಾಹ ಮತ್ತು ಭೂದೇವಿಗೆ ಸುವರ್ತ, ಕನಕಾ ಮತ್ತು ಘೋರ ಎಂಬ ಮೂರು ವರಾಹರೂಪದ ಪುತ್ರರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ವರಾಹವು ಅವನ ಗಂಡುಮಕ್ಕಳ ಮೋಹದಿಂದ ಅವರ ದುರ್ನಡತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವತೆಗಳು ವರಾಹದ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ವಿಷ್ಣು ನಂತರ ವೈಕುಂಠಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನು ಶರಭದ (ವರಾಹ ಶಿವ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ವರಾಹದ ದೇಹವನ್ನು ಮತ್ತು ವಿನಾಶಕರವಾದ ಮೂರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವಂತೆ ಕೋರುತ್ತಾರೆ.

ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ

ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ವರಾಹವು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉದ್ಧರಿಸುವ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ರೋಸೆನ್ ದಲಾಲ್ ಅವರು ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ: "ವರಾಹದ ಪಾದಗಳು ವೇದಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ಅವನ ಕೋರೆ ದಾಡೆಗಳು ಯಜ್ಞವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ಅವನ ಹಲ್ಲುಗಳು ಹವಿಸ್ಸಾಗಿವೆ, ಅವನ ಬಾಯಿ ಯಜ್ಞವೇದಿಯಾಗಿದೆ, ನಾಲಿಗೆ ಯಜ್ಞದ ಅಗ್ನಿ, ಅವನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಕೂದಲು ಯಜ್ಞದ ದರ್ಭೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಕಣ್ಣುಗಳು ದಿನ ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ತಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕೂದಲು ವೇದಗಳ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅವನ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳು ಆಹುತಿಯಾಗಿವೆ. ಎರಡು ಕೀಲುಗಳು ವಿವಿಧ ಯಜ್ಞಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಕಿವಿಗಳು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ಮತ್ತು ಕಡ್ಡಾಯವಾದ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ." ಹೀಗಾಗಿ, ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣವು 'ವರಾಹವು ಪರಮಾತ್ಮನ ಮೂರ್ತರೂಪವಾಗಿದ್ದು, ಆತ ತನ್ನ ತ್ಯಾಗದಿಂದ ವಿಶ್ವದ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತತೆಯ ನಡುವೆ ಸಕ್ರಮವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾನೆ' ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾಗಿ ವರಾಹ ಭೂಮಿಯ ಪುನರುತ್ಥಾನವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ.

ವರಾಹಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ವಿಭಿನ್ನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು ಧರ್ಮವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಮತ್ತು ಹಿಂಸೆಯ ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಯುದ್ಧಕುಶಲನಾದ ರಾಜನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ಮುಗ್ಧ ಹಾಗೂ ದುರ್ಬಲದೇವತೆಯನ್ನು ದೈತ್ಯನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವವನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ದುರ್ಬಲ ರಾಕ್ಷಸ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಕೊಂದು ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ ವರಾಹವು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಮರಳುವುದರ ಸಾಂಕೇತಿಕ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಶಿಲ್ಪ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಉದಯಗಿರಿ ಗುಹೆ ವರಾಹ

ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಉದಯಗಿರಿ ಗುಹೆ ವರಾಹ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದು, ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳ ಕಾರಣ ದೃಢವಾಗಿ ಕಾಲನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬೃಹತ್ ವರಾಹವು ಸುಮಾರು 400 ಮತ್ತು 410 ಸಿಇ ನಡುವಿನ ಕಾಲದ್ದಾಗಿದೆ. ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ಸಂಕಷ್ಟದಿಂದ ಪಾರುಮಾಡಿದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಮನುಷ್ಯ ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ರೂಪದ ವರಾಹಾವತಾರವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ. ಭೂದೇವಿಗೆ ಮತ್ತು ಭೂವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಉಪಟಳವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ಮಾಡಿದ ಅಪಹರಣವನ್ನೂ, ವರಾಹನ ಭೂಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡ ವರಾಹದ ಕಥೆಯ ಚಿತ್ರಣವು ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸರಿ ಮತ್ತು ತಪ್ಪುಗಳ, ಒಳ್ಳೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ದುಷ್ಟತನದ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಅಧರ್ಮದ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಬೃಹದಾಕಾರದ ವರಾಹದ ಶಿಲ್ಪವು ಭೂದೇವಿಯನ್ನು ವರಾಹದ ಕೋರೆಗಳ ಮೇಲಿರುವ ದೇವತೆ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. 4 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರವಾದ ಮಾನವೀಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಶಿಲ್ಪದ ವಿವರಣೆ

• (ಸಂಖ್ಯೆ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ):

The Varaha panel in Cave 5 is one of the most studied reliefs from the Gupta Empire era. It narrates the Hindu mythology about a man-boar avatar of Vishnu (Varaha) rescuing goddess earth (Bhudevi, Prithivi) from the depths of cosmic ocean.

1. ವರಾಹರೂಪದ ಮಹಾವಿಷ್ಣು
2. ಭೂದೇವಿ
3. ಕಮಲದ ಮೆಲೆ ಕುಳಿತ ಬ್ರಹ್ಮ
4. ನಂದಿಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತ ಶಿವ
5. ಆದಿತ್ಯರು (ಎಲ್ಲಾ ದೇವತೆಗಳು)
6. ಅಗ್ನಿ
7. ವಾಯು
8. ಅಷ್ಟ ವಸುಗಳು (6 & 7, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪುರಾಣ)
9. ಏಕಾದಶ ರುದ್ರರು
10. ಗಣದೇವತೆಗಳು
11. ಮಹರ್ಷಿಗಳು
12. ಸಮುದ್ರ
13. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಚಿವ ವಿರಾಸೆನಾ
14. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ II
15. ನಾಗದೇವತೆ
16. ಲಕ್ಷ್ಮಿ
17. ಉಳಿದ ಋಷಿಗಳು (ಅಪೂರ್ಣ ಫೋಟೋ; ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ವೈದಿಕ ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳು ಸೇರಿವೆ)
18. ನಾರದ ಮಹರ್ಷಿ (ತಂಬೂರಿಯೊಂದಿಗೆ)
19. ತುಂಬುರ (ವೀಣೆಯೊಂದಿಗೆ)

ಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು

1 ನೇ ಮತ್ತು 2 ನೇ ಶತಮಾನದ CEಕಾಲದ ಪ್ರಾಚೀನ ವರಾಹ ಚಿತ್ರಗಳು ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಗುಪ್ತ ಯುಗವು (4 ನೇ -6 ನೇ ಶತಮಾನ) ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪುರಾತತ್ತ್ವಸಂಬಂಧಿ ನಿವೇಶನಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವರಾಹ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಶಾಸನಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಇವುಗಳು ಉದಯಗಿರಿ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವೀಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಇರಾನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪಾಶವೀ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಾದಾಮಿಯಲ್ಲಿ (6 ನೇ ಶತಮಾನ) ಮತ್ತು ಮಹಾಬಲಿಪುರಂನ (7 ನೇ ಶತಮಾನ) ವರಾಹ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ (7 ನೇ ಶತಮಾನ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ; 7 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ವರಾಹದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 10 ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ, ವರಾಹಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಖಜುರಾಹೋದಲ್ಲಿ (ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ, ಆದರೆ ಪೂಜೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ), ಉದಯಪುರ್, ಝಾನ್ಸಿ (ಈಗ ಅವಶೇಷಗಳು) ಇತ್ಯಾದಿ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶವು (543-753) ವರಾಹವನ್ನು ತಮ್ಮ ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ವರಾಹದೊಂದಿಗೆ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ ಮೊದಲ ರಾಜವಂಶವಾಗಿದೆ. ಗುರ್ಜರ-ಪ್ರತೀಹಾರ ರಾಜನಾದ ಮಿಹಿರ ಭೋಜ (836-885 CE) ಆದಿ-ವರಾಹ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವರಾಹ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದನು. ವರಾಹವನ್ನು ಚೋಳ (4 ನೇ ಶತಮಾನ BCE-1279 CE) ಮತ್ತು (1336-1646 CE) ರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವಿಜಯನಗರ ಮಹಾರಾಜರು ತಮ್ಮ ರಾಜಲಾಂಛನದ ಅಂಗವಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. [16] ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ವರಾಹದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಐಹೊಳೆಯ ಒಂದು ಕಂಬದ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ವಿಜಯನಗರದ ಲಾಂಛನವೆಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಓರೆಯಾದ ಸೂರ್ಯ, ಒಂದು ತಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಶಂಖದ ಚಿಹ್ನೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ, ಮುಸ್ಲಿಂ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಮಲಿನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದಾಗಿ, ವರಾಹವನ್ನು ಕುರಿತು ಹೀನಾಯ ಭಾವನೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ವರಾಹದ ಕಡೆಗಿನ ಮನೋಭಾವದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಇದು ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಚೋಳ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ರಾಜಲಾಂಛನವಾಗಿತ್ತು.

ದೇವಾಲಯಗಳು

ವರಾಹದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯವೆಂದರೆ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ತಿರುಮಲದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ವರಾಹಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು ತಿರುಪತಿಯ ಸಮೀಪದ ತಿರುಮಲದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ವಾಮಿ ಪುಷ್ಕರಿಣಿ ಎಂಬ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕೊಳದ ತೀರದಲ್ಲಿ ಇದೆ; ತಿರುಮಲ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ (ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮತ್ತೊಂದು ದೇವಾಲಯ) ವರಾಹದ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆದಿ-ವರಾಹ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದ ದಂತಕಥೆ ಕೆಳಕಂಡಂತಿದೆ: ಸತ್ಯ ಯುಗ (ಕೃತಯುಗ)ದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ವರಾಹ ಭಕ್ತರು ಅವನನ್ನು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಲು ಕೋರಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ವರಾಹವು ಗರುಡನಿಗೆ ತನ್ನ ದೈವಿಕ ಉದ್ಯಾನವನವಾದ ಕ್ರೀಡಾಚಲವನ್ನು ತನ್ನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ವೈಕುಂಠದಿಂದ ವೆಂಕಟಾದ್ರಿಯಾದ ತಿರುಮಲಕ್ಕೆ ತರಲು ಅಪ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದನು. ತಿರುಮಲ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವಿರುವ ಈ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ವೆಂಕಟೇಶ್ವರನು ವರಾಹನ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡನೆಂದು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ವರಾಹವನ್ನು ಮೊದಲು ಪೂಜಿಸಿ ಅನಂತರ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರನನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆತ್ರಿಸಂಹಿತ (ಸಮೂರ್ತಾರ್ಚನಾಧಿಕಾರ) ದಲ್ಲಿ ವರಾಹವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಆದಿ ವರಾಹ, ಪ್ರಲಯ ವರಾಹ ಮತ್ತು ಯಜ್ಞ ವರಾಹ ಎಂದು ಮೂರು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರ ಆದಿ ವರಾಹದ್ದು.

ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಸ್ಥಾನವೆಂದರೆ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಚಿದಂಬರಂನ ಈಶಾನ್ಯಕ್ಕಿರುವ ಶ್ರೀಮುಷ್ಣಮ್ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ಭೂವರಾಹಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದನ್ನು 16 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ತಂಜಾವೂರು ಪಾಳೇಗಾರನಾದ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪ II ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ವರಾಹದ ಚಿತ್ರವು ಸ್ವಯಂಭೂ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ವೈಷ್ಣವ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಎಂಟು ಸ್ವಯಂ-ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಸ್ವಯಂಭೂ ಚಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಬರವಣಿಗೆಯು ಶ್ರೀಮುಷ್ಣ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಹನ್ನೆರಡು ಸಂಕ್ರಮಣಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಧಾಮಿ‍ಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಒಂದೇ ಭಾವದಿಂದ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಮಿಳು ತಿಂಗಳಾದ ಮಾಸಿ (ಫೆಬ್ರವರಿ-ಮಾರ್ಚ್)ಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ದೇವಾಲಯದ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತು ತರುತ್ತಾರೆ. ಈ ದೇವತೆ ಅನೇಕ ಪವಾಡಗಳನ್ನು ನೆಡೆಸಿದಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಮರು ವರಾಹ ಸಾಹೇಬ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಆಳ್ವಾರರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿತವಾದ ೧೦೮ ವಿಷ್ಣುಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾದ ದಿವ್ಯದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವರಾಹ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ದೇವಾಲಯಗಳು ಆದಿ ವರಾಹ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯ ತಿರುಕ್ಕಲ್ವಾನೂರ್, ಕಾಮಾಕ್ಷಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇಗುಲ ಸಂಕೀರ್ಣ, ಕಾಂಚೀಪುರಂ ಮತ್ತು ಮಹಾಬಲಿಪುರಂನಿಂದ 15 ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವಿಧಂಡೈನಲ್ಲಿವೆ.

ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಮುರಾದ್ಪುರದಲ್ಲಿ, 8 ನೇ ಶತಮಾನದ 2.5 ಮೀಟರ್ (8 ಅಡಿ 2 ಇಂಚು)ಎತ್ತರದ ವರಾಹ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದು ವರಾಹದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. 7 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಪಾಸಾದ ವರಾಹ ಚಿತ್ರವು ಇನ್ನೂ ಆಧುನಿಕ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ವರಾಹಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳು ಹರಿಯಾಣದ ಬರಾಹಾ ಕಲಾನ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ವರಾಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಮರವಂತೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಹಳ್ಳಿ, ಕೇರಳ, ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ, ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಯಜ್ಞ ವರಾಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ವರಾಹ ದೇವಾಲಯ, ಪುಷ್ಕರ್, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಔಲ್, ರಾಜಸ್ಥಾನ ಹೀಗೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಇವೆ.

ಇವುಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ

• ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್
• ನರಸಿಂಹ
• ವರಾಹಿ

• J. L. Brockington (1998). The Sanskrit Epics. BRILL Academic. ISBN 90-04-10260-4.
• Nanditha Krishna (2009). Book Of Vishnu. Penguin Books India. ISBN 978-0-14-306762-7. Retrieved 5 January 2013.
• Nanditha Krishna (2010). Sacred Animals of India. Penguin Books India. ISBN 978-0-14-306619-4.
• Rao, T.A. Gopinatha (1914). Elements of Hindu iconography. Vol. 1: Part I. Madras: Law Printing House.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು