អង្គជ័យ
| ត្រសក់ផ្អែម រឺ ពញាជ័យ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ព្រះបាទ | |||||
 រូបចំលាក់ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមនៅសាលារចនា | |||||
| រជ្ជកាល | គ.ស ១២៩០-១៣៤០ | ||||
| រាជ្យមុន | ព្រះបាទសីហនុរាជ រឺ ព្រះសែណ្ណ័ករាជ (ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ) | ||||
| រាជ្យបន្ត | ព្រះបាទបរមនិពាន្វបទ រឺ ព្រះបាទបរមរាជារាមាធិបតី (ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ) | ||||
| ស្វាមី/មហេសី | ព្រះនាងច័ន្ទតារាវត្តី | ||||
| បុត្រ | ព្រះនិព្វានចក្រ ព្រះសិទ្ធានរាជា រឺ ព្រះសិរីរតន៍ (ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ) | ||||
| |||||
| សន្តតិវង្ស | ព្រះទេវង្សអស្ចារ្យ រឺ ព្រះអង្គជ័យ | ||||
| បិតា | ព្រះបទុមរាជា | ||||
| មាតា | ព្រះនាងសុភវត្តី | ||||
| ប្រសូត | គ.ស ១២២១ ភូមិភ្នំជ្រាវ គោកព្រះរាជមន្ទីរ ខេត្តសំរោងទង រឺ ខាងនិរតីនៃភ្នំប្រសិទ្ធិ (ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ) | ||||
| សុគត | គ.ស ១៣៤០ មហានគរ | ||||
ព្រះបាទអង្គជ័យ រឺ ត្រសក់ផ្អែម (គ.ស ១២២១-១៣៤១) រជ្ជកាល (គ.ស ១២៩០-១៣៤១) ព្រះបាទសីហនុរាជព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី២៤បានសុគតនៅឆ្នាំខាលក្នុងព្រះជន្ម ៧១ វស្សា។ព្រះអង្គសោយរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជាបានចំនួន៥៣ ឆ្នាំ។ ថ្ងៃ១១ កើតខែផល្គុនឆ្នាំខាលព.ស ១៨៣៤ ត្រូវជាម.ស១២១២ ច.ស៦៥២ និងត្រូវជាគ.ស១២៩០ តាត្រសក់ផ្អែមបានទទួលរាជាភិសេក សោយរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជា។នាកាលនោះព្រះអង្គបានព្រះជន្ម៧០ វស្សា។ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រទី ២៥ហើយព្រះអង្គក៏ជាព្រះមហាក្សត្រដែលបើកយុគ្គសន្ដតិវង្សជាន់ថ្មីមួយទៀតដាច់ស្រឡះពីព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរដែរ។បរមនាមរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះបាទសម្ដេចមហាបពិត្រធម្មិករាជាធិរាជជាអង្គម្ចាស់ផែនដីក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ព្រះអង្គគង់នូវមហានគរដដែល។ ព្រះនាងច័ន្ទតារាវត្តី ត្រូវបានព្រះអង្គប្រទានឋានៈជាព្រះរាជអគ្គមហេសីមានព្រះបរមនាមថាសម្ដេចព្រះភគវត្តីសិរីច័ន្ទតារាមហាក្សត្រី។ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមព្រះមហាក្សត្រទី២៥ ចូលទិវង្គតនៅឆ្នាំរោងក្នុងព្រះជន្ម១២០ វស្សា ក្រោយដែលបានសោយរាជ្យ៥១ ឆ្នាំ។ តែពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានសរសេរថាព្រះអង្គមានព្រះជន្មបានដល់ទៅ៥០០ វស្សា។
ប្រវត្តិតាមបែបរឿងព្រេង
នៅក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រខ្មែរប្រវត្ដិឬឫសគល់ដើមកំណើតតាត្រសក់ផ្អែមគ្មានបញ្ជាក់ជាច្បាស់លាស់ពិតប្រាកដឡើយ។
ពង្សាវតារវត្ដកោកកាកមិនបានសរសេរបញ្ជាក់កត់ត្រាអំពីពូជអំបូរសែស្រឡាយស្ដេចអង្គនេះឡើយ។ព្រះអង្គនព្វរតន៍ព្រះរាជបុត្រព្រះបាទអង្គឌួងក្នុងពង្សាវតារបស់ព្រះអង្គក៏មិនបានបកស្រាយអំពីប្រវត្ដិតាត្រសក់ផ្អែមដែរ។ពង្សាវតាររបស់គណៈកម្មការសម្ដេចសង្ឃរាជទៀងដែលមានសម្ដេចសង្ឃសុគន្ធប៉ាន់ជាសមាជិកមិនបំភ្លឺរៀបរាប់អធិប្បាយត្រង់ចំណុចនេះឲ្យបានច្បាស់លាស់ទេ។ក្នុងសាច់រឿងតាត្រសក់ផ្អែមនេះវាក៏មាននៅក្នុងរឿងនិទានរបស់ប្រទេសជាតិជិតខាងរបស់យើងដែរ ដូចជា ភូមា សៀម និង លាវ ដែរ ប្រហែលទំនងវាជាស្លាកស្នាមដែលបន្សល់ទុកក្នុងអតីតទឹកដីអាណាចក្រខ្មែរ រឺ ក៏មិនដឹង ការកត់សំគាល់មួយទៀតរាល់ប្រទេសអស់ទាំងនេះគឺកាន់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទដូចៗគ្នា។
ពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន និង ពង្សាវតារវត្តទឹកវិល
មានតែពង្សាវតារដែលរុះរើរៀបចំសរសេរសាជាថ្មីរបស់គណៈកម្មការសម្ដេចវាំងជួននិងពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលទេដែលបានរៀបចំតាក់តែងអធិប្បាយបញ្ជាក់យ៉ាងពិស្ដារអំពីដើមកំណើតពូជពង្សស្ដេចត្រសក់ផ្អែម។គឺក្នុងន័យហាក់បីដូចជាចង់អះអាងថាស្ដេចអង្គនេះមានឈាមជ័រជាប់ពីព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរហើយព្រះអង្គក៏ជាអ្នកមានបុណ្យមានឫទ្ធិអានុភាពខ្លាំងពូកែអស្ចារ្យ មិនចាញ់ស្ដេចជំនាន់មុនដែរ។
តែការរៀបចំសម្របសម្រួលប្រទាក់ប្រទងពូជពង្សឲ្យបានសមរម្យល្អមើលល្អស្ដាប់របស់ពង្សាវតារទាំងពីរមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទេ។ដូចជាបញ្ហាឈ្មោះឫសគល់ដើមកំណើតឪពុកនិងកាលបរិច្ឆេទផ្សេងៗជាដើម៘ទោះបីជាមានការច្របូកច្របល់ដូច្នេះក៏ដោយក៏សាច់រឿងក្នុងពង្សាវតារទាំងពីរមានដំណើររឿងប្រហាក់ប្រហែលដូចគ្នាដែរ។
បិតារបស់ស្ដេចត្រសក់ផ្អែមមានព្រះនាមព្រះបទុមរាជា។ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានសរសេរថាព្រះអង្គត្រូវជាព្រះរាជបុត្រព្រះជេដ្ឋាជ័យ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៤។ព្រះអង្គបានប្រសូតក្នុងឆ្នាំរោងព.ស១០៧៦ ត្រូវជាម.ស៤៥៤និងត្រូវជាគ.ស៥៣៣។ ព្រះអង្គជាបងរបស់ព្រះស័ង្ខចក្រ ឬស្ដេចគម្លង់ព្រះមហាក្សត្រទី១៥ក្នុងឆ្នាំម្សាញ់ព.ស ១០៧៧ ម.ស៤៥៦ត្រូវជាគ.ស៥៣៤ ជាមួយនឹងអ្នកម្នាងមាលាវត្តី ព្រះបាទជេដ្ឋាជ័យបានបុត្រីមួយអង្គព្រះនាមសុភវត្តី។
តែបើពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួនវិញព្រះបទុមកុមារត្រូវជាបុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទចក្រព័ត្រព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៦ហើយត្រូវជាបងរបស់ស្ដេចពញាក្រែកឬព្រហ្មកិលនិងព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង។ព្រះអង្គប្រសូតក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ។
ថ្ងៃមួយក្នុងឆ្នាំឆ្លូវដោយតប់ប្រមល់ខ្វល់រសាប់រសល់នៅមិនសុខមិនសាប់ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងតទៅមុខទៀតកើតព្រះបទុមរាជាក៏សុំព្រះបិតាព្រះជេដ្ឋាជ័យទៅសាងផ្នួសនៅភ្នំគូលែន។
ចំណែកឯព្រះនាងសុភវត្តីកាលបានព្រះជន្ម១៦ ឆ្នាំបានធ្វើដំណើរកំសាន្ដតាមព្រះបិតាទៅលេងមាត់សមុទ្រ។នៅពេលដែលព្រះនាងកំពុងតែដើរប្រពាតព្រៃលេងដោយសប្បាយរីករាយស្រាប់តែមានភ្លៀងផ្គរខ្យល់ព្យុះសង្ឃរាបោកបក់មកយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំនួនបីយប់បីថ្ងៃធ្វើឲ្យព្រះនាងវង្វេងក្នុងព្រៃជ្រៅម្នាក់ឯងរកផ្លូវច្រកចេញវិលមកដំណាក់មិនឃើញ។បាត់កូនគ្មានដំណឹងព្រះរាជាក៏បញ្ជាឲ្យនាម៉ឺនពលរេហ៍និងប្រជានុរាស្ដ្រកាប់ឆ្ការព្រៃរកបុត្រី។កាប់ឆ្ការរកគ្រប់ទិសទីទាំងក្នុងព្រៃក្រំថ្មទាំងមុជទឹករាវរកក្នុងបាតសមុទ្រទៀតក៏គេនៅតែរកព្រះនាងសុភវត្តីមិនឃើញ។កន្លែងដែលស្ដេចនិងពលសេនានាំគ្នាកាប់ឆ្ការព្រៃជ្រាវរកបុត្រីនេះបានជាប់ឈ្មោះថាភ្នំជ្រាវរៀងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ព្រះអង្គខំប្រឹងរកបុត្រីអស់រយៈពេលបីខែតែនៅតែរកមិនឃើញ។ទីបំផុតដោយក្ដីអស់សង្ឃឹមព្រះមហាក្សត្រក៏សម្រេចចិត្ដនាំនាម៉ឺនមន្ដ្រីពលរេហ៍និងបរិវារធ្វើដំណើរវិលត្រលប់មកមហានគរវិញ។
ចំណែកព្រះនាងសុភវត្តីព្រះនាងវង្វេងវង្វាន់លែងដឹងទិសតំបន់អ្វីទាំងអស់ក្នុងព្រៃជ្រៅស្ងាត់ជ្រងំភ្នំជ្រាវ។នាងរសាត់អណ្ដែតភ័យព្រួយកំសត់វេទនាតែម្នាក់ឯងគ្មានទិសដៅនិងគ្មានទីពឹងពំនាក់។ដោយស្រេកឃ្លានខ្លាំងពេកព្រះនាងបានលូកដៃទៅក្បង់ទឹកដក់ក្នុងដានជើងដំរីយកមកសោយចម្អែតកាយតែនេះជាទឹកនោមដំរីស។មិនយូរប៉ុន្មានអស្ចារ្យណាស់ព្រះនាងសុភវត្តីចាប់ផ្ដើមទ្រង់គភ៌។នាកាលសម័យនោះព្រះនាងបានទទួលការទំនុកបម្រុងជួយយកអាសាអំពីសំណាក់អ្នកស្រុកអ្នក ភូមិភ្នំជ្រាវដែលបានសង់សំណាក់មួយថ្វាយទុកគ្រាន់នឹងសម្រាកជ្រកកោនសំណាក់នៅ។កន្លែងសំណាក់នោះជាប់ឈ្មោះគោកព្រះរាជមន្ទីររហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ក្នុងឆ្នាំថោះព្រះនាងសុភវត្តីប្រសូតបានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គដែលព្រះនាងដាក់ឈ្មោះឲ្យថាពញាជ័យ។
បើតាមពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលដដែលនៅឆ្នាំមមែកាលនោះព្រះនាងបានជន្ម៦៥វស្សាហើយពញាជ័យបានអាយុ៤៩ឆ្នាំទាំងពីរនាក់ម្ដាយនិងកូននាំគ្នាមករស់នៅក្នុងម្ដុំផ្សារនាជើងភ្នំរូងឬភ្នំប្រសិទ្ធិ។ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតពញាជ័យបានតាក់តែងបង្កើតឲ្យមានជាល្បែងលេងសើចនិងប្រគំវង់ភ្លេងតន្ដ្រី។
រី ព្រះបទុមរាជាឬបទុមកុមារដែលទៅសាងផ្នួសនៅភ្នំគូលែនបើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួនបាននិមន្ដមកគង់នៅភ្នំខ្ចោល(ស្ថិតនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ជិតជួរភ្នំក្រវាញ)។ ថ្ងៃមួយដែលព្រះអង្គកំពុងតែស្មឹងស្មាធិ៍ភាវនាធម៌តាំងសីលព្រះអង្គស្ដាប់សូរសត្វនិយាយជជែកគ្នាថា“គួរឲ្យអាណិតព្រះសង្ឃអង្គនេះណាស់ព្រះអង្គគ្មានប្រពន្ធកូនសម្រាប់បន្ដពូជពង្សវង្សត្រកូលតទៅអនាគតដូចគេឯងឯទៀតឡើយ។សូម្បីព្រះពុទ្ធអង្គបរមគ្រូម្លេះក៏មានមហេសីនិងកូនដែរមុននឹងសាងព្រះផ្នួស” (ត្រង់កន្លែងនេះដូចជាឈុតមួយក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍ខ្មែរ ដែលឥសីបានជប់ភរិយាដោយសារតែលឺសត្វចចារដល់ឥសីហើយដែលភរិយារបស់ឥសីកើតបានជា សុគ្រីព ពាលី ត្រូវជាកូនព្រះឥន្ទ និងព្រះព្រហ្ម ហើយ នាងស្វាហាយ ជាកូនឥសី)។ ស្ដាប់យល់ឃើញថាសត្វនិយាយត្រឹមត្រូវចំល្អព្រះបទុមរាជាក៏សឹកចាកសិក្ខាបទហើយចាកចេញធ្វើដំណើរទៅរកគូស្រកររៀបចំយកព្រះនាងសុភវត្តីជាមហេសី (បើតាមព្រះរាជពង្សាវតារខេម្មរឡេកឱង្ការរបស់គណៈកម្មការមួយទៀត តែងតាំងដោយព្រះបាទនរោត្ដម ក្នុងគ.ស ១៩០៣ ព្រះសង្ឃដែលបានមកយកព្រះនាងសុភវត្តីធ្វើជាភរិយាត្រូវជាសិស្សព្រះសង្ឃធុតង្គនៅភ្នំខ្ចោល)។
ត្រង់នេះពង្សារតារវត្ដទឹកវិលបានបញ្ជាក់ថាទេវតាបានបំបាំងខ្លួនចុះមកនិយាយប្រាប់ឲ្យព្រះបទុមរាជាលាចាកសិក្ខាបទហើយត្រូវរៀបការជាមួយនឹងព្រះនាងសុភវត្តីដើម្បីបន្ដពូជពង្សនៅអនាគត (ដូច្នេះបើតាមពង្សាវតារវត្តទឹកវិល ព្រះបទុមរាជា និងព្រះនាងសុភវត្តី ត្រូវជាបងប្អូនបង្កើត។ បើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន ព្រះនាងសុភវត្តីត្រូវជាម្ដាយមីងបង្កើតរបស់ព្រះបុទមរាជា)។កាលណាបំពេញសកម្មភាពមានកូនចៅហើយនោះទើបព្រះអង្គអាចយាងត្រលប់មកសាងផ្នួសវិញបាន។ស្ដាប់ចងចាំគ្រប់អស់សេចក្ដីព្រះបទុមរាជាមិនយឺតយាវបង្អាក់បង្អង់យូរឡើយព្រះអង្គក៏ហោះហើរជ្រែកទឹកជ្រែកដីមករករួមរក្សមេត្រីសោយសុខសប្បាយជាមួយនឹងព្រះនាងសុភវត្តីតាមពាក្យបណ្ដាំរបស់ទេវតា។បន្ទាប់មកកាលព្រះនាងសុភវត្តីទ្រង់គភ៌បាន៥ខែព្រះបទុមរាជាក៏រៀបចំខ្លួនធ្វើដំណើរចាកចោលព្រះនាងត្រលប់ទៅសាងផ្នួសវិញ។ តែបើតាមពង្សារតារសម្ដេចវាំងជួន ព្រះបទុមរាជាបានយាងទៅសាងផ្នួសវិញ នៅពេលដែលព្រះនាងសុភវត្តីបានប្រសូតបុត្ររួចហើយ ហើយព្រះរាជបុត្រនោះក៏បានធំពេញវ័យបន្តិចហើយដែរ។មុននឹងចេញដំណើរព្រះអង្គបានប្រគល់ដំបងមួយឲ្យទៅព្រះនាងដោយមានបន្ទូលថា“កាលណាកូនធំឡើងហើយបើវាចង់ទៅរកឪពុកត្រូវប្រគល់ដំបងនេះឲ្យទៅកូនដើម្បីទុកជាចំណាំ”។
ផ្ដាំផ្ញើ រួចស្រេចបាច់ហើយកាលណាព្រះបទុមរាជាលាព្រះនាងសុភវត្តីជាភរិយាត្រលប់ទៅបួសជាសង្ឃដូចដើមវិញ។ព្រះអង្គបានតាំងសីលរៀនសូត្រចេះចងចាំមន្ដអាគមគ្រប់មុខវិជ្ជាការមានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងពូកែចេះបំបាំងខ្លួនមើលមិនឃើញចេះជ្រែកទឹកជ្រែកដីហើយចេះប្រស់មនុស្សស្លាប់ឲ្យរស់រានមានជីវិតឡើងវិញ៘និង ៘
ឆ្នាំវក ព្រះនាងសុភវត្តីទ្រង់គ្រប់ខែគ្រប់ថ្ងៃប្រសូតបានរាជបុត្រមួយព្រះអង្គដែលព្រះនាងដាក់ឈ្មោះថាពញាសួស។ តែពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួនបានសរសេរថាព្រះរាជបុត្រនេះឈ្មោះចៅតាហើយបានប្រសូតក្នុងឆ្នាំម្សាញ់។ពញាសួសឬចៅតាមានរូបសម្បត្តិល្អល្អាច់និងមានប្រាជ្ញាភ្លឺថ្លាឈ្លាសវៃណាស់។អាយុ៧ឆ្នាំពញាសួសឬចៅតាបានសាកសួរចង់ដឹងអំពីប្រវត្ដិរបស់ឪពុក។ព្រះនាងសុភវត្តីបាននិទានរៀបរាប់ប្រាប់ប្រវត្ដិទាំងប៉ុន្មានឲ្យកូនសណ្ដាប់។ព្រះនាងបាននិយាយអំពីដំបងដែលព្រះបទុមរាជាជាឪពុកបានទុកជារបស់សម្រាប់ចំណាំដែរ។ស្ដាប់យល់ដឹងឮអស់សេចក្ដីពញាសួសឬចៅតានិងពញាជ័យជាបងក៏សុំលាម្ដាយទៅរកឪពុក។ព្រះអង្គបានយកដំបងសំគាល់ខ្លួនទៅជាមួយដែរ។នៅទីបំផុតអ្នកទាំងពីរបានទៅជួបនឹងព្រះបិតាដូចក្ដីបំណង។គ្រានោះគឺចំពេលដែលព្រះបទុមរាជាកំពុងខឹងខ្ញាល់យ៉ាងខ្លាំងនឹងព្រះស័ង្ខចក្រឬស្ដេចគម្លង់ដែលបានសម្លាប់សិស្សជំនិតព្រះអង្គដែលព្រះអង្គបានបញ្ជូនឲ្យទៅជួយព្យាបាលជំងឺឃ្លង់ភ្លើង។ព្រះបទុមរាជាឃើញយល់ច្បាស់ថាជាកូនព្រះអង្គពិតប្រាកដហើយព្រះអង្គក៏រៀបរាប់ប្រាប់ប្រវត្ដិឲ្យដឹងអស់នូវពូជពង្សសែស្រឡាយព្រះអង្គជាក្សត្រ។ព្រះអង្គបានប្រដែប្រដៅកូនទាំងពីរថា“កូនទាំងពីរមិនត្រូវទៅលុតក្រាបសុំបុណ្យស្ដេចពាលអង្គហ្នឹងទេ! ៤០០ឆ្នាំទៀត កូននឹងបានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជាជាមិនខាន! ដើម្បីបន្ដព្រះរាជវង្សយើងទៅអនាគត”។ ព្រះបទុមរាជាព្រះអង្គបានប្រក់ព្រំប្រសិទ្ធិពរជ័យដល់កូនទាំងពីរឲ្យបានសេចក្ដីសុខចម្រុងចម្រើនមានអាយុវែងយឺនយូរ។ហើយជាចំណងដៃដល់កូនព្រះអង្គបានប្រគល់ឲ្យដុំថ្មដែកនិងគ្រាប់ពូជត្រសក់៧គ្រាប់ម្នាក់សម្រាប់យកទៅដាំចិញ្ចឹមជីវិត (ពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួនសរសេរថា ព្រះបទុមរាជាបានឲ្យគ្រាប់ត្រសក់៣គ្រាប់ទៅឲ្យកូនម្នាក់ៗ)។ព្រះអង្គផ្ដាំទៀតថាត្រូវទៅធ្វើចម្ការដាំត្រសក់នៅឯខេត្ដគោកសេះ។ដូច្នេះហើយបានជារៀងរហូតមកមានឈ្មោះចម្ការសួសចម្ការជ័យចម្ការត្រសក់ផ្អែមដែលក្លាយបន្ដិចម្ដងៗទៅជាចម្ការអ្នកអែម។
យូរឆ្នាំក្រោយមកព្រះនាងសុភវត្តីបានចូលទិវង្គតដោយជំងឺរោគាព្យាធិចាស់ជរា។បុត្រទាំងពីរពញាជ័យនិងពញាសួសបានរៀបចំធ្វើបុណ្យថ្វាយព្រះមាតាតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបៀបជារាស្ដ្រសាមញ្ញ។
ពញាជ័យ និងពញាសួសក្រោយដែលទៅរស់នៅខេត្ដគោកសេះអស់រយៈពេលបីឆ្នាំដោយក្ដីអផ្សុកនឹកនាដល់មិត្ដភ័ក្ដិជិតស្និទ្ធញាតិសន្ដានក៏បាននាំគ្នាវិលត្រលប់មករស់នៅភ្នំរូងកន្លែងចាស់វិញ។បងប្អូនទាំងពីរនាក់នាំគ្នាដាំត្រសក់លក់ដោះដូររកស៊ីដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត (បើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន ចម្ការត្រសក់នេះស្ថិតនៅភ្នំជ្រាវ)។ត្រសក់ទាំងនោះមានរសជាតិផ្អែមឆ្ងាញ់ពិសាខុសប្លែកពីធម្មតាបណ្ដាលឲ្យមនុស្សម្នាជិតឆ្ងាយចូលចិត្ដនិយមមកទិញដូរហូរហែជាប់រដឹក។ដោយសារត្រសក់មានរសជាតិផ្អែមឆ្ងាញ់ខុសគេមិនដែលមានទើបបានជាគេដាក់ងារឲ្យពញាជ័យថានាយត្រសក់ផ្អែមឬតាត្រសក់ផ្អែម។ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនស្រឡាញ់រាប់អានពញាជ័យនិងពញាសួសហើយចូលរួបរួមធ្វើបក្សពួកជាមួយ។អ្នកទាំងពីរក៏ធ្លាប់បានបង្ហាត់បង្រៀនអ្នកស្រុកអ្នកភូមិឲ្យចេះលេងភ្លេងប្រគំតូរ្យតន្ដ្រីដែរ។កេរ្ដិ៍ឈ្មោះនាយត្រសក់ផ្អែមចេះតែល្បីល្បាញឮសូរខ្ចរខ្ចាយបន្ដិចម្ដងៗទៅគ្រប់ទិសទីក្នុងខេត្ដខណ្ឌ។
ថ្ងៃមួយ ក្របីបានដើរចូលមកស៊ីចម្ការត្រសក់ផ្អែមពញាជ័យនិងពញាសួស។ឃើញដូច្នោះចៅតា ឬនាយត្រសក់ផ្អែមក៏ឆក់យកដុំថ្មដែកដែលឪពុកបានចងដៃគប់ចោលទៅលើក្របី។រំពេចភ្លាមនោះក្របីក៏ដួលងាប់នៅនឹងកន្លែងដោយសារដុំថ្មដែកបុកប៉ះចំឆ្អឹងជំនីធ្លាយពីម្ខាងទៅម្ខាង។ម្ចាស់ក្របីក៏យករឿងនេះទៅប្ដឹងដល់ចៅក្រមឲ្យជួយវិនិច្ឆ័យរកយុត្ដិធម៌និងបង្ខំនាយត្រសក់ផ្អែមឲ្យសងក្របីវិញ។នាយត្រសក់ផ្អែមដោះសាថានាយគ្មានបំណងនឹងសម្លាប់ក្របីនោះទេនាយគ្រាន់តែដេញនិងចោលដុំថ្មកំញើញប៉ុណ្ណោះ។ហើយក្របីដែលត្រូវធ្លាយឆ្អឹងជំនីងាប់នោះគឺបណ្ដាលមកពីកម្មរបស់វាពីជាតិមុនតែប៉ុណ្ណោះ។ចៅក្រមបង្គាប់ឲ្យនាយត្រសក់ផ្អែមសងក្របីវិញ។តែនាយមិនព្រមហើយសុំតវ៉ាឡើងទៅថ្នាក់លើទៀត។
ដោយ បញ្ហាចោទប្រកាន់និងដោះសាពិបាកស្មុគស្មាញពេកចៅក្រមនិងនាម៉ឺនមន្ដ្រីមិនហ៊ានកាត់សេចក្ដីសំណុំរឿងនេះឡើយហើយក៏លើកទៅទូលថ្វាយព្រះរាជាឲ្យសម្រេច ។ព្រះមហាក្សត្រព្រះសីហនុរាជទ្រង់បញ្ជាឲ្យនាម៉ឺនអាមាត្យរៀបធ្វើការពិសោធន៍ជីកអន្លង់ហើយយកខ្មោចក្របី(ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបញ្ជាក់ថាគឺក្របីរស់ទេដែលស្ដេចបានយកមកពិសោធ) មកចងភ្ជាប់នឹងបង្គោលឈើ។បន្ទាប់មកព្រះអង្គបង្គាប់ឲ្យនាយត្រសក់ផ្អែមយកដុំថ្មដែកគប់ទៅលើពោះក្របីពោះក្របីក៏ត្រូវធ្លាយពីម្ខាងទៅម្ខាងដូចលើកមុនមែន។ព្រះមហាក្សត្រឃើញហេតុការណ៍ដ៏អស្ចារ្យកើតមានដូច្នេះក៏កាត់សេចក្ដីឲ្យនាយត្រសក់ផ្អែមរួចខ្លួនដោយមានបន្ទូលថា“នេះជាកម្មពីអតីតរបស់សត្វក្របី”។
ព្រះមហាក្សត្រ ដែលបានភ្លក់ត្រសក់ពញាជ័យពញាសួសបានស្គាល់រសជាតិថាផ្អែមឆ្ងាញ់ពិសាខុសពីត្រសក់ធម្មតាមែន។ចាប់ពីថ្ងៃនោះមកព្រះអង្គបង្គាប់ឲ្យបងប្អូនទាំងពីរនាក់បេះត្រសក់យកមកថ្វាយព្រះអង្គតាមរដូវ។ព្រះអង្គបានដាក់ងារឲ្យថានាយត្រសក់ផ្អែមទទួលបេសកកម្មដាំថែរក្សាការពារនិងបេះត្រសក់ផ្អែមសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រ។ព្រះអង្គបានបង្គាប់ពួកក្រុមជាងស្មិតឲ្យយកដុំថ្មដែកនោះសិតធ្វើជាលំពែងហើយប្រគល់ទៅនាយត្រសក់ផ្អែមទុកចាំយាមការពារចម្ការ។ព្រះអង្គថែមទាំងបញ្ញត្តិប្រកាសផ្ដល់អំណាចដល់នាយត្រសក់ផ្អែមអាចប្រហារជីវិតជនណា ឬសត្វណាដែលហ៊ានចូលមកឈ្លានពានស៊ីចម្ការនិងលួចត្រសក់ផ្អែមដោយគ្មានទោសពៃរ៍អ្វីទាំងអស់។បទបញ្ជាស្ដេចនេះនាម៉ឺនមន្ដ្រីតូចធំនិងប្រជានុរាស្ដ្រជិតឆ្ងាយដឹងឮគ្រប់ៗគ្នា។
ថ្ងៃមួយ មិនដឹងពិភាល់មកអំពីហេតុអ្វីស្រាប់តែព្រះបាទសីហនុរាជបញ្ជាឲ្យសព្វមុខមន្ដ្រីពលសេនា បរិវាររៀបចំក្បួនដង្ហែព្រះអង្គទៅក្រសាលលំហែកាយតាមព្រៃភ្នំក្នុងខេត្ដសំរោងទងហើយបានឈប់បោះពន្លាជ័យនៅម្ដុំខាងជើងចម្ការត្រសក់នាយត្រសក់ផ្អែម។នៅគង់ប្រថាប់លេងទីនេះស្រាប់តែព្រះអង្គកើតមានចិត្ដមន្ទិលសង្ស័យមិនអស់ចិត្ដនឹងការស្មោះត្រង់របស់នាយត្រសក់ផ្អែមខ្លាចក្រែងនាយបេះត្រសក់យកទៅលក់ដូរឲ្យអ្នកផ្សេងដទៃ។ពេលយប់ព្រះសីហនុរាជនាំមហាត្លឹកជំនិតពីរនាក់ទៅជាមួយដើម្បីស៊ើប លបលួចចូលក្នុងចម្ការត្រសក់រង់ចាំមើលកាយវិការនាយត្រសក់ផ្អែម។ព្រះអង្គចូលទៅដល់ទួលមួយក្នុងចម្ការ។គ្រានោះនាយត្រសក់ផ្អែមមិនទាន់ដេកលង់លក់នៅឡើយទេ។នាយកំពុងលេងភ្លេងលំហែកាយ។ទោះជាកំពុងលេងភ្លេងក៏ដោយក៏ភ្នែកនាយរំពៃមើលយាមចម្ការត្រសក់ដែរ។ភ្លាមនោះនាយមើលឃើញស្រមោលមនុស្សកំពុងតែដើរលបលួចចូលក្នុងចម្ការ។ស្មានថាចោរមិនបង្អង់យូរនាយត្រសក់ផ្អែមចាប់យកលំពែងគប់ចោលភ្លែតសំដៅស្រមោលនោះ។ផ្លែលំពែងបានបុកទម្លុះធ្លាយចំដើមទ្រូងស្ដេចសីហនុសុគតក្នុងពេលនោះភ្លាមទៅ។នាយត្រសក់ផ្អែមឃើញមនុស្សដេកដួលស្លាប់នៅនឹងកន្លែងក៏យកភ្លើងមកឆ្លុះមើល។ស្រាប់តែនាយឃើញជាក់ច្បាស់ថាចោរនោះគ្មាននណាក្រៅពីស្ដេចឡើយ។នាយភ័យតក់ស្លុតឥតឧបមាស្រែកដង្ហោយយំនឹកស្រណោះព្រះករុណា។កន្លែងដីទួលដែលតាត្រសក់ផ្អែមចាក់សម្លាប់ស្ដេចបានជាប់ឈ្មោះជារៀងរហូតមកថាទួលចាក់ស្ដេច។
ព្រះបាទសីហនុរាជព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី២៤បានសុគតនៅឆ្នាំខាលក្នុងព្រះជន្ម៧១ វស្សា។ព្រះអង្គសោយរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជាបានចំនួន៥៣ ឆ្នាំ។
មហាត្លឹក ទាំងពីរឃើញដូច្នោះភ័យស្លន់ស្លោរត់ប្រាសយករួចខ្លួនហើយយករឿងរ៉ាវព្រឹត្ដិការណ៍ទាំងប៉ុន្មានទៅប្រាប់អស់គ្រប់នាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីតូចធំក្នុងនគរ។នាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីតូចធំគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ក្រុមបុរោហិតហោរានិងអាចារ្យដែលដង្ហែតាមស្ដេចបាននាំគ្នាទៅដល់ទីកន្លែងស្ដេចសុគតឃើញពិតដូចដែលអាមាត្យបានអធិប្បាយ។អ្នកទាំងនោះប្រជុំពិភាក្សាវែកញែកប្ដូរយោបល់គ្នាទៅយល់ឃើញថានេះជាកម្មរបស់ព្រះមហាក្សត្រតែប៉ុណ្ណោះ។កម្មនេះបាននាំឲ្យព្រះអង្គគិតយល់ខុសហើយដែលជាហេតុបណ្ដាលឲ្យព្រះអង្គអស់ព្រះជន្ម។ដូច្នេះគេមិនអាចទម្លាក់កំហុសទៅលើនាយត្រសក់ផ្អែមបានឡើយ។
នាម៉ឺន មន្ដ្រីទាំងអស់បានកត់សម្គាល់ថាព្ររាជវង្សព្រះមហាក្សត្រព្រះសីហនុត្រូវចប់ដោយគ្មានអ្នកស្នងរាជ្យបន្ដហើយក៏មូលមតិគ្នាយល់ថានាយត្រសក់ផ្អែមជាមនុស្សមានបុណ្យធំអស្ចារ្យមានដូចកាលរឿងសម្លាប់ក្របីជាភ័ស្ដុតាង។គាត់មានមាឌធំដំបងហើយកាលគាត់ដេកលក់ម្ដងៗគាត់ស្រមុកលាន់ឮរំពងដូចផ្គរ(ពង្សាវតាររបស់ព្រះអម្ចាស់នព្វរត្ន)។ ម្យ៉ាងវិញទៀតគេយល់ថាពញាជ័យនិងពញាសួសពីរនាក់បងប្អូននេះមានអាយុវែងជាងមនុស្សធម្មតាមានលំពែងមុតមាំខ្លាំងពូកែជាប់វង្សត្រកូលជាក្សត្រហើយប្រជាជនជិតឆ្ងាយស្រឡាញ់គោរពរាប់អានចុះចូលជាច្រើន(ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល)។ ដូចនេះគួរថ្វាយរាជសម្បត្តិនគរខ្មែរដល់តាត្រសក់ផ្អែម។ព្រឹកព្រហាមនាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីតូចធំគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ព្រមទាំងក្រុមបុរោហិតហោរានិងអាចារ្យបាននាំគ្នារៀបចំក្បួនមកដង្ហែសុំយាងតាត្រសក់ផ្អែមឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។តែតាត្រសក់ផ្អែមមិនព្រមទទួលពីព្រោះកាលណាឡើងធ្វើស្ដេចទៅរស់នៅក្នុងវាំងគាត់លែងបានជួបជុំមិត្ដភ័ក្ដិលែងបានលេងភ្លេងប្រគំតូរ្យតន្ដ្រីលែងបានស្ដាប់សំឡេងគោក្របីបក្សាបក្សីហ៊ីងកង្កែបយំទៀតហើយ។នាម៉ឺនមន្ដ្រីទាំងឡាយនាំគ្នាអង្វរករហើយសន្យាថានឹងរៀបចំឲ្យមានប្រគំភ្លេងតូរ្យតន្ដ្រីរៀងរាល់ថ្ងៃរាល់ពេលវេលានៅក្នុងបរមរាជវាំង។
ល្បែង និង សិល្បៈ
ល្បែងនិងបទភ្លេងដែលពញាជ័យបានបង្កើតតាក់តែងមានដូចជាៈ
- ១-របាំស្នែងទន្សោង
- ២-របាំកន្តែរ៉ែ
- ៣-ល្បែងដាំដូង
- ៤-ល្បែងសួព្រ័ត្រ
- ៥-ល្បែងចូលភ្លើង
- ៦-បទភ្លេងប៉ីកែវ
- ៧-ល្បែងវាយដំបង
- ៨-ល្បែងគ្រវែងត្បាល់
- ៩-ល្បែងហក់ដាវ
- ១០-ល្បែងឡើងដាំដូង
- ១១-ល្បែងយោលទោង
- ១២‑ល្បែងរបាំ
- ១៣-ល្បែងស្ដេចចង់
- ១៤‑ល្បែងទល់អង្រែ
- ១៥-ល្បែងទាញព្រ័ត្រ
- ១៦‑ល្បែងអន្ទាក់កាច់
- ១៧-ល្បែងលោតអន្ទាក់
- ១៨‑ល្បែងលាក់កន្សែង (ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល)។
ការឡើងសោយរាជ្យ
នៅទីបំផុតតាត្រសក់ផ្អែមក៏យល់ព្រមតាមការអង្វររបស់ក្រុមនាម៉ឺនមន្ដ្រីសុខចិត្ដឡើងសោយរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជា។រាជការវាំងតូចធំគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ក្បួនទ័ពសេនាបតីសេះដំរីវង់ភ្លេងតូរ្យតន្ដ្រីត្រូវបានរៀបចំដើម្បីដង្ហែតាត្រសក់ផ្អែមនិងពញាសួសធ្វើដំណើរចូលទៅកាន់ព្រះរាជធានីមហានគរ។តាត្រសក់ផ្អែមបានយកលំពែងដែលបានប្រហារជីវិតព្រះសីហនុរាជទៅជាប់ជាមួយដែរ។លំពែងនេះគេដាក់ឈ្មោះឲ្យថាលំពែងជ័យ។មិនតែប៉ុណ្ណោះបើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួននាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីបានរៀបចំឲ្យតាត្រសក់ផ្អែមរៀបការជាមួយនឹងព្រះនាងច័ន្ទតារាវត្តី បុត្រីព្រះសីហនុរាជ ព្រះមហាក្សត្រទី២៤។ថ្ងៃ១១ កើតខែផល្គុនឆ្នាំខាលព.ស ១៨៣៤ ត្រូវជាម.ស១២១២ ច.ស៦៥២ និងត្រូវជាគ.ស១២៩០ តាត្រសក់ផ្អែមបានទទួលរាជាភិសេក សោយរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជា។នាកាលនោះព្រះអង្គបានព្រះជន្ម៧០វស្សា។ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រទី២៥ហើយព្រះអង្គក៏ជាព្រះមហាក្សត្រដែលបើកយុគ្គសន្ដតិវង្សជាន់ថ្មីមួយទៀតដាច់ស្រឡះពីព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរដែរ។បរមនាមរបស់ព្រះអង្គគឺព្រះបាទសម្ដេចមហាបពិត្រធម្មិករាជាធិរាជជាអង្គម្ចាស់ផែនដីក្រុងកម្ពុជាធិបតី។ព្រះអង្គគង់នូវមហានគរដដែល ។
ព្រះនាងច័ន្ទតារាវត្តីត្រូវបានព្រះអង្គប្រទានឋានៈជាព្រះរាជអគ្គមហេសីមានព្រះបរមនាមថាសម្ដេចព្រះភគវត្តីសិរីច័ន្ទតារាមហាក្សត្រី។
ចំណែកឯពញាសួសវិញ ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានតែងតាំងជាព្រះឧបរាជ (ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានសរសេរដំបូងថាបុត្រច្បងព្រះនាងសុភវត្តី ដែលកើតមកដោយសារទឹកនោមដំរីសឈ្មោះពញាជ័យឯបុត្រប្អូនជាកូនជាមួយនឹងព្រះបទុមរាជាឈ្មោះពញាសួស។ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបញ្ជាក់ថាគឺបុត្ររបស់ព្រះបទុមរាជាដែលមានងារនាយត្រសក់ផ្អែមដែលបានឡើងសោយរាជ្យ។ដូច្នេះគឺកូនប្អូនដែលបានឡើងសោយរាជ្យ។តែបន្ទាប់មកពង្សាវតារដដែលនេះបែរជាសរសេរថាពញាសួសត្រូវបានព្រះរាជាតែងតាំងជាឧបរាជដែលមានន័យថាពញាជ័យទេដែលបានធ្វើស្ដេច។ដូច្នេះស្ដេចត្រសក់ផ្អែមត្រូវជាកូនរបស់ស្ដេចដំរីស។ពង្សាវតារផ្សេងៗទៀតក៏បានកំណត់ដែរថាស្ដេចត្រសក់ផ្អែមមានឈ្មោះដើមពញាជ័យ)។
បុត្រ
ឆ្នាំរោង ព្រះអគ្គមហេសីប្រសូតបានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាមបរមនិព្វានបាទ។ហើយក្រោយមកក្នុងឆ្នាំមមីព្រះនាងប្រសូតបានព្រះរាជបុត្រមួយអង្គទៀតព្រះនាមសិទ្ធានរាជា។
ដោយគ្មានរបស់តឹកតាងអ្វីតំណាងព្រះរាជបល្លង្កនិងអំណាចព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានកំណត់យកលំពែងជ័យដាក់បញ្ចូលធ្វើបញ្ចក្សត្រសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រដែលត្រូវតែគោរពបូជាដូចព្រះខ័នរាជ។បើតាមអ្នកប្រវត្ដិវិទូនិងអ្នកស្រាវជ្រាវផ្សេងៗលំពែងជ័យនេះត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរជំនាន់ក្រោយថែរក្សាទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
ដោយនឹកស្រណោះទៅដល់ទីកន្លែងដែលព្រះអង្គធ្លាប់កើតនិងរស់នៅព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមព្រះអង្គបានបង្គាប់ឲ្យសាងសង់ដំណាក់មួយនៅភ្នំជ្រាវ។ដំណាក់នេះមានឈ្មោះជាប់មកថាគោកព្រះរាជមន្ទីរ។ ព្រះអង្គបានសាងព្រះពុទ្ធរូបជាច្រើនទៀតដែលព្រះអង្គទុកតម្កល់បូជានៅក្នុងរូងភ្នំព្រះ។ចំណែកចម្ការត្រសក់ផ្អែមព្រះរាជាជំនាន់ក្រោយបានរក្សាទុកជាព្រះរាជទ្រព្យរៀងរហូតតមក។គេបាននិទាននិយាយតៗគ្នាមកថារហូតមកដល់សម័យក្រោយអាណានិគមបារាំងជារៀងរាល់ឆ្នាំព្រះមហាក្សត្រខ្មែរតែងតែយាងទៅធ្វើបុណ្យរំលឹកនៅទីនោះ។
ប្រាសាទ
ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានសរសេរថាព្រះអង្គបានកសាងប្រាសាទសួព្រ័ត្រ យោលទោងនិងបិទពួន។ព្រះអង្គបានចាត់ឲ្យពួកតន្ដ្រីករធ្វើឧបករណ៍ភ្លេងផ្សេងៗជាច្រើនដើម្បីធ្វើត្រាប់តាមសំឡេងសត្វដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានឮបានស្ដាប់ក្នុងព្រៃ។ដូច្នេះហើយបានជាមានវង់ភ្លេងតូរ្យតន្ដ្រីនិងបទភ្លេងចំរៀងតរៀងរហូតមក។
ក្បួនច្បាប់
ក្នុងឆ្នាំកុរដោយយល់ឃើញថាព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រដែលគ្មានបញ្ចក្សត្រប្រចាំរាជ្យសម្រាប់សំគាល់ខ្លួនជាស្ដេច(ត្រង់ចំណុចនេះសឲ្យឃើញថាការឡើងសោយរាជ្យរបស់ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមមិនមែនបានប្រព្រឹត្ដទៅក្នុងលក្ខណៈត្រឹមត្រូវតាមក្រឹត្យក្រមច្បាប់វិន័យនគរទេ) ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានកោះហៅមន្ដ្រីតូចធំនិងអ្នកចេះដឹងដែលមាននៅសល់ទាំងប៉ុន្មានឲ្យរៀបចំបង្កើតបញ្ចក្សត្រស្ថាប័នសាសនានិងរកក្បួនគម្ពីរទុកដាក់ឲ្យមានឡើងវិញ។គឺមានជាអាទិដូចជា ៖
- ព្រះពុទ្ធរូបព្រះកែវមរកត ដែលត្រូវយកលោហធាតុ១២មុខមករំលាយបញ្ចូលគ្នាសម្រាប់កសាង
- ព្រះត្រៃបិដក ដែលគេត្រូវចម្លងពីច្បាប់មានសល់នៅចម្ប៉ាស័ក្ដិ
- បញ្ចក្សត្រដែលគេត្រូវស្លលោហធាតុ១២មុខបញ្ចូលគ្នាសម្រាប់កសាងរូបសំណាកផ្សេងៗ
- ក្រុមបុរោហិត៧នាក់ ក្នុងចំណោមកូនចៅឈាមជ័របន្ដពូជពីព្រាហ្មណ៍ជ័យនិងម៉រថាវ
និងហោរាហ្លួងក្នុងចំណោមកូនចៅពួកព្រាហ្មណ៍។
ការវិភាគ
១- ក្នុងប្រវត្ដិស្ដេចត្រសក់ផ្អែមយើងកត់សំគាល់ឃើញមានភាពស្រពេចស្រពិលមិនច្បាស់លាស់ច្របូកច្របល់និងអាថ៌កំបាំងច្រើនណាស់ដូចជា ៖ ដើម កំណើតតាត្រសក់ផ្អែមដែលគេបានអះអាងថាជាកូនរបស់ព្រះបទុមរាជាព្រះរាជបុត្រព្រះជេដ្ឋាជ័យ មហាក្សត្រទី១៤។តាត្រសក់ផ្អែមបានមានអាយុវែងរស់បាន១០ជំនាន់ស្ដេចរហូតមកដក់សីហនុរាជមហាក្សត្រទី២៤។ ព្រះ នាងសុភវត្តីដែលជាបុត្រីរបស់ព្រះជេដ្ឋាជ័យដែរនោះកាលបើបានប្រសូតបុត្ររួចហើយបានជួបអ្នកស្រុក អ្នកភូមិម្ដេចក៏មិនប្រាប់បញ្ជាក់គេឯងថាខ្លួនជាកូនស្ដេចហើយម្ដេចក៏មិនធ្វើដំណើរត្រលប់ចូលទៅព្រះបរមរាជវាំងជួបជុំនឹងព្រះមាតាបិតាវិញ ? ហើយបែរជាមកសុខចិត្ដនាំកូនមករស់នៅរសាត់អណ្ដែតដូចចកយ៉ាងវេទនាដូច្នេះទៅវិញ? ព្រឹត្តិការណ៍ តាត្រសក់ផ្អែមសម្លាប់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានរួចខ្លួនបានឡើងសោយរាជ្យហើយបានកូនស្រីស្ដេច សីហនុមកធ្វើជាមហេសីទៀតគឺហាក់បីដូចជាមានការឃុបឃិតរួមគំនិតគ្នារវាងតាត្រសក់ផ្អែមនិងនាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីដើម្បីធ្វើឃាតស្ដេច។នាម៉ឺនទាំងនោះបានត្រឹមតែពោលប្រកាសថាៈ”នេះជាកម្មរបស់ស្ដេច”។ ឯការពិត ឬយុត្ដិធម៌គេមិនបាននាំគ្នារុករកលើកយកមករិះគិតពិចារណារកខុសត្រូវសខ្មៅសោះឡើយ។គេយកពាក្យ ”កម្ម” មកប្រើធ្វើជាពិធីដោះស្រាយការប្រហារជីវិតសម្លាប់ស្ដេចហើយប្រៀបផ្ទឹមព្រឹត្ដិការណ៍នេះទៅនឹងកម្មពៀររបស់សត្វក្របីដែលងាប់ដោយស្នាដៃតាត្រសក់ផ្អែម។មើលទៅដូចជាព្រះមហាក្សត្រព្រះសីហនុរាជគ្មានតម្លៃអ្វីទាំងអស់ហើយក៏ដូចជានាម៉ឺនមន្ត្រីទាំងអស់បន់ស្រន់ឲ្យតែស្ដេចអស់ជីវិតប៉ុណ្ណោះ។
២- ក្នុងន័យនេះគេត្រូវតែនាំគ្នាតាក់តែងអួតសរសើរបង្ហាញនូវភាពអច្ឆរិយៈបញ្ជាក់ថាតាត្រសក់ផ្អែមជាអ្នកមានបុណ្យខ្លាំងពូកែអស្ចារ្យមានអាយុវែងខុសប្លែកអំពីមនុស្សធម្មតា។ដើម្បីឲ្យឃើញសម្បើមហើយសមស្របទៅតាមកាលបរិច្ឆេទពេលវេលាគេបានពន្យល់បញ្ជាក់ថាតាត្រសក់ផ្អែមមានអាយុវែងដល់ទៅ៥០០ឆ្នាំ។គាត់មានឈាមជ័រសែស្រឡាយពូជពង្សជាស្ដេចសម័យមហានគរ។ព្រះអង្គមិនមែនជាអ្នកសំរែ ដូចដែលគេតែងតែនិយាយនិទាននោះឡើយ។ ម្យ៉ាងទៀតដើម្បីឲ្យរឹងរឹតតែមានបុណ្យអស្ចារ្យទៅទៀតគេបានរៀបចំអធិប្បាយធ្វើឲ្យតាត្រសក់ផ្អែមទៅរស់នៅឯភ្នំប្រសិទ្ធិ ដូចព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងព្រះមហាក្សត្រទី១៩។ពីព្រោះភ្នំប្រសិទ្ធិជាទឹកដីស័ក្ដិសិទ្ធិ។ដូច្នេះនៅភ្នំប្រសិទ្ធិទោះបីជាគេមិនបានហ៊ានសរសេរអះអាងក៏ដោយក៏គេចង់បង្ហាញបញ្ជាក់ដែរថាបារមីតូចធំព្រៃទាំងឡាយបានប្រសិទ្ធិពរជ័យរៀបចំឲ្យតាត្រសក់ផ្អែម ឡើងសោយរាជ្យប្រទេសកម្ពុជា បន្ដវង្សត្រកូលតរៀងមក។គឺតាត្រសក់ផ្អែមមានទាំងមនុស្សមានទាំងទេវតាវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធបានតែងតាំងតម្រូវលើកឡើងធ្វើជាស្ដេចផែនដី។
៣- ទស្សនៈ”កម្មផល” ក្នុងទ្រឹស្ដីព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវអ្នកកាន់អំណាចយកមកប្រើធ្វើជាឧបករណ៍សម្រាប់បម្រើផលប្រយោជន៍ក្រុមបក្សពួក។សាសនាក្លាយទៅជាឈ្នាន់បម្រើវណ្ណៈស្ដេចវណ្ណៈអ្នកដឹកនាំពន្យល់បន្លំបំភិតបំភ័យបំភាន់បំពុលស្មារតីសតិអារម្មណ៍វាយបំបាក់ឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋតូចតាចទន់ខ្សោយឲ្យបាក់ស្បាតតក់ស្លុតខ្លបខ្លាចសុខចិត្ដសុខកាយលែងហ៊ានប្រឆាំងជំទាស់ហើយដាក់ខ្លួនបម្រើពួកអភិជនទាំងនោះតាមព្រេងវាសនាកម្មផល បុណ្យបាបកសាងពីអតីតជាតិ។ ក្នុងស្ថានភាពនេះរាស្ត្រខ្មែរត្រូវភ្លេចភ្លាំងលែងចេះស្គាល់ហេតុផលលែងយកចិត្ដទុកដាក់លែងគិតគូរអំពីជីវិតខ្លួនផ្ទាល់លែងរវីរវល់អើពើអំពីបច្ចុប្បន្នកាលហើយគិតតែអំពីកម្មផលអំពីអតីតកាលនិងអនាគតកាល។ការយកទស្សនៈ”កម្មផល” មកធ្វើជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ដោះស្រាយគ្រប់បញ្ហាធំៗដូចដែលយើងឃើញមានក្នុងប្រវត្ដិស្ដេចត្រសក់ផ្អែមអាចបង្ហាញឲ្យយើងបានស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ណាស់នូវផ្នាត់គំនិតខ្មែរជំនាន់នោះជាពិសេសការវិវឌ្ឍនិងគ្រប់ផលវិបាកទាំងប៉ុន្មានរបស់ប្រទេសជាតិខ្មែរដែលមានជារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
៤- ទោះបីជាខំអួតសរសើរឃោសនាដូចនេះក៏ដោយដើម្បីនឹងឡើងសោយរាជ្យជាម្ចាស់ផែនដីហើយដើម្បីសម្របសម្រួលទៅតាមច្បាប់ទំនៀមទម្លាប់នគរនិងតាមកាលទេសៈនាយត្រសក់ផ្អែមត្រូវតែរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីច័ន្ទតារាវត្តីបុត្រីរបស់ព្រះមហាក្សត្រព្រះសីហនុរាជ។ត្រង់ចំណុចនេះយើងធ្លាប់ឃើញមកហើយករណីស្ដេចជំនាន់មុនជាច្រើន។បើតាមការកត់សំគាល់របស់លោកAdhémardLeclereនាយត្រសក់ផ្អែមដែលមានដើមកំណើតជាជនជាតិសំរែវណ្ណៈទាបថោកបានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិប្រទេសកម្ពុជាប្រហែលជាដោយសារការបះបោរឬការបដិវត្ដន៍របស់ប្រជាជនខ្មែរ។សូម្បីតែព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្តម ក៏បានទទួលស្គាល់ថាព្រះរាជវង្សព្រះអង្គជាពូជសំរែចុះមកពីស្ដេចត្រសក់ផ្អែមដែរ។ឯកសារអ្នកដំណើរចិនដែលបានទៅដល់នគរខ្មែរបានបញ្ជាក់ថានៅចុងសតវត្សទី១៣ប្រហែលជាគ.ស១២៩៦ បុត្រីស្ដេចខ្មែរមួយអង្គ បានលួចព្រះខ័នរាជយកទៅឲ្យស្វាមីរបស់ខ្លួនដើម្បីដណ្ដើមរាជកុំឲ្យធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃបងប្រុសបង្កើតមួយទៀតដែលត្រូវទទួលឋានៈបន្តជាព្រះមហាក្សត្រ។ដោយត្រូវគេលួចរាជសម្បត្តិស្ដេចអង្គនេះក៏រៀបចំធ្វើការបះបោរប្រឆាំងរាំងជលតែមិនបានសម្រេចហើយត្រូវគេចាប់យកទៅកាត់ម្រាមជើង ដាក់ឃុំឃាំងក្នុងគុកងងឹត។ ឈ្មោះស្ដេចទាំងនោះគេមិនបានស្គាល់ទេពីព្រោះអ្នកដំណើរចិនមិនបានកត់ត្រា។ក៏ប៉ុន្ដែកាលបរិច្ឆេទហាក់បីដូចជាជាន់ចំពេលព្រឹត្ដិការណ៍ស្ដេចត្រសក់ផ្អែមដែរ។ព្រឹត្ដិការណ៍នេះមានទំហំធំណាស់ហើយបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងមកលើប្រទេសជាតិសង្គមខ្មែរ។គឺជាបដិវត្ដន៍មួយដែលបានផ្លាស់ប្ដូររំលំព្រហ្មញ្ញសាសនាទូទៅក្នុងប្រទេសប្ដូរប្រកាន់យកព្រះពុទ្ធសាសនាជាធំ។បើនិយាយឲ្យចំទៅគេអាចប៉ាន់ស្មានថាជាសង្គ្រាមសាសនា។នៅទីបញ្ចប់ក្រុមអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាបានទទួលជោគជ័យឈ្នះលើក្រុមព្រហ្មញ្ញសាសនានិយម។អ្នកដំណើរចិនឈ្មោះជីវតាក្វាន់ ដែលធ្លាប់បានទៅស្រុកខ្មែរបានកត់ត្រាថានាសម័យនោះព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនាធំជាងគេបង្អស់ហើយបានជះឥទ្ធិពលទៅគ្រប់ទិសទីក្នុងនគរ។គេសង្កេតឃើញព្រះសង្ឃនិមន្ដដើរផ្សព្វផ្សាយបង្ហាត់បង្រៀនចំណេះចេះដឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ច្រកល្ហកហើយបង្កបង្កើតឲ្យមានសាលារៀន។ បណ្ដាជនជាច្រើនបានស្រឡាញ់រាប់អានគោរពកោតខ្លាចប្រតិបត្ដិមានជំនឿទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនាហើយរួបរួមចុះចូលជាមួយ។ផ្ទុយទៅវិញពួកវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍តែងតែឱបក្រសោបលួចលាក់ក្បួនគម្ពីរបិទបាំងមិនបញ្ចេញបង្ហាត់បង្រៀនអ្នកដទៃឬវណ្ណៈផ្សេងទៀតឡើយ។ចំណែកឯព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមកាលបានឡើងសោយរាជ្យក៏ដាក់ឈ្មោះទៅតាមរបៀបព្រះពុទ្ធសាសនាដែរព្រះបាទសម្ដេចមហាបពិត្រធម្មិករាជាធិរាជ។ព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គទាំងប៉ុន្មានក៏មានឈ្មោះរបៀបព្រះពុទ្ធសាសនាដែរដូចជាព្រះបរមនិព្វានបាទនិងព្រះសិទ្ធានរាជ។
៥- ប៉ុន្ដែបើយើងសំអាងទៅលើការវិវត្ដរបស់ប្រវត្ដិសាស្ដ្រយើងអាចអះអាងបានថាព្រឹត្ដិការណ៍ស្ដេចត្រសក់ផ្អែមជារដ្ឋប្រហារមួយដែលពឹងផ្អែកយកកម្លាំងអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនានិងទ្រឹស្ដីព្រះពុទ្ធមកធ្វើជាឈ្នាន់សម្រាប់ទៅវាយប្រហាររំលំព្រះមហាក្សត្រដណ្ដើមយករាជបល្ល័ង្កនិងអំណាច។គឺនាយត្រសក់ផ្អែមបានឆ្លៀតពេលដែលស្ដេចអស់ប្រជាប្រិយភាពអស់អំណាចរាស្ដ្រស្អប់ខ្ពើមមិនសប្បាយចិត្ដដើម្បីធ្វើឃាតស្ដេចផ្ដាច់ពូជតែម្ដង។ដូចដែលយើងឃើញស្រាប់មកហើយការក្ដៅក្រហាយចលាចលរំជើបរំជួលក្នុងនគរទុក្ខព្រួយវេទនារបស់ប្រជានុរាស្ដ្រខ្មែរបានកើតកម្រើកមានតាំងពីរាជស្ដេចពាលព្រះបិតាព្រះសីហនុមកម្លេះ។ខ្មែរម្នាក់ៗចាំតែឱកាសល្អហុចឲ្យមកដល់ដើម្បីងើបប្រឆាំងនឹងស្ដេច។ព្រះពុទ្ធសាសនាក្លាយជាឧបករណ៍ជាទ្រឹស្ដីសម្រាប់បំបះបំបោរប្រជារាស្ដ្រសម្រាប់គ្រប់គ្រងផែនដីជំនួសស្ថាប័នរបៀបព្រហ្មញ្ញសាសនា។ពីព្រោះជាយូរយាណាស់មកហើយព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលជាមូលដ្ឋានស្ថាប័ននិងនយោបាយជាតិបានបែងចែកវណ្ណៈធ្វើការគៀបសង្កត់សង្កិនប្រើកម្លាំងបាយ និងអំណាចផ្ដាច់ការជាន់ឈ្លីមើលងាយមើលថោកប្រជានុរាស្ដ្រ។ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋរបៀបព្រហ្មញ្ញសាសនាមិនបានវិវត្ដទៅតាមពេលវេលាកាលៈទេសៈឡើយ។ ដូច្នេះព្រះពុទ្ធសាសនាដែលជាទ្រឹស្ដីជាទស្សនៈនិងជាមនោគមវិជ្ជាថ្មីគ្មានការបែងចែកវណ្ណៈគ្មានការជិះជាន់សង្កត់សង្កិនហើយដែលមានតែការខំកសាងធ្វើទាន ធ្វើបុណ្យមានមេត្ដាធម៌សន្ដោសប្រោសប្រណីបានក្លាយទៅជាសេចក្ដីសង្ឃឹមចុងក្រោយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ទិដ្ឋភាពនិងបរិយាកាសនយោបាយនេះហើយដែលជំរុញឲ្យស្ដេចត្រសក់ផ្អែមនិងបក្សពួកអាចសម្រេចគោលបំណងទទួលជោគជ័យក្នុងការធ្វើឃាតស្ដេចសីហនុរាជ។ ការផ្លាស់ប្ដូររបៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋក៏ចាប់ផ្ដើមមានពីពេលនោះមកដែរ។ហើយឆ្លៀតឱកាសដែលខ្មែរកំពុងតែមានបញ្ហាផ្ទៃក្នុងស្រុកតូចធំដែលធ្លាប់ចំណុះទាំងប៉ុន្មានក៏រើបង្រះយកឯករាជភាពផ្ដាច់ខ្លួនពីនគរខ្មែរដែរ។មហាប្រទេសខ្មែរត្រូវរួមរួញរៀវតូចទៅៗជាលំដាប់លំដោយ។
៦- មួយចំណែកទៀតយើងឃើញរឿងព្រេងនិទានបរទេសខ្លះមានលំនាំប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រវត្ដិនាយត្រសក់ផ្អែមដែរ នៅប្រទេសភូមាក៏ដូចជានៅប្រទេសឥណ្ឌាជំនាន់ដើមដែលជាហេតុបញ្ជាក់ថាប្រវត្ដិស្ដេចត្រសក់ផ្អែមពិតប្រាកដយើងមិនអាចដឹងនិងស្គាល់បានឡើយ។ប្រវត្ដិដែលយើងមាននៅក្នុងពង្សាវតារខ្មែរអាចជាការប្រឌិតដែលគេនាំគ្នាតាក់តែងចងក្រងសម្រាប់បិទបាំងការពិតនិងបោកប្រាស់ភូតភរកុហករាស្ដ្រតែប៉ុណ្ណោះ។យើងសង្កេតឃើញថាវិធីនិពន្ធមានបែបផែនដូចព្រេងនិទានខ្មែរមានរឿងចៅកាំបិតបន្ទោះរឿងពាក្យសុភាសិតតម្លៃ៣០តម្លឹងដែលស្ដេចសុទ្ធតែចេញមុខទៅតាមស៊ើបលួចចាំឃ្លាំចាំមើលសមត្ថភាពនិងការស្មោះត្រង់របស់នាម៉ឺនមន្ដ្រីក្រោមបង្គាប់និងរឿងកឹងកន្ដ្រៃទាំងប៉ុន្មានដែលស្ដេចជាចៅក្រមកំពូលវិនិច្ឆ័យរកការពិតរកយុត្ដិធម៌ជូនប្រជាជនដូចស្ដេចសីហនុរាជដែលបានកាត់ក្ដីឲ្យនាយត្រសក់ផ្អែមរួចខ្លួន។
ឯកសារយោង
- ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរភាគរឿងនិទាន ដោយលោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ទ្រាបុត្រ
| គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ | ||
|---|---|---|
| មុនដោយ វ្រះបាទជយវម៌្មទី១០ ព្រះបាទសីហនុរាជ (ពង្សាវតារ) ព្រះបាទសែណ្ណ័ករាជ (ពង្សាវតារ) | មហានគរ គ.ស ១២៩០-១៣៤១ | តដោយ ព្រះបាទនិព្វានបាទ រឺ ព្រះបាទ |
This article uses material from the Wikipedia ភាសាខ្មែរ article អង្គជ័យ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ខ្លឹមសារអត្ថបទប្រើប្រាស់បានក្រោមអាជ្ញាបណ្ឌCC BY-SA 4.0 លើកលែងតែមានបញ្ជាក់ផ្សេងពីនោះ។ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ភាសាខ្មែរ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.