ប្រទេសចិន (ចិនសម័យ៖ 中国; ចិនបុរាណ៖ 中國; ភិងអ៊ិង៖ Zhōngguó) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (ចិនសម័យ៖ 中华人民共和国; ចិនបុរាណ៖ 中華人民共和國; ភិងអ៊ិង៖ Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភូមិភាគអាស៊ីបូព៌ា។ ចិនគឺជាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតដោយមានប្រជាជនសរុប ១.៤ ពាន់លាននាក់ និងមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៩.៦ លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ (៣.៧ លានម៉ាយការ៉េ) ដែលធ្វើឱ្យចិនជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ ឬ ៤ ខាងចំនួនផ្ទៃដី។ សព្វថ្ងៃ ប្រទេសនេះកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងដោយបក្សកុម្មុយនីស្តចិន ហើយមានយុត្តាធិការខេត្តចំនួន ២២, តំបន់ស្វយ័តចំនួនប្រាំ, ទីក្រុងរដ្ឋបាលផ្ទាល់ចំនួនបួន (មាន ប៉េកាំង ធៀនជីន ស៊ាងហៃ និងចុងគីង) និងតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសចំនួនពីរ (មាន ម៉ាកាវ និងហុងកុង)។
中华人民共和国 (ភាសាចិន) Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó (ភិងអ៊ិង) | |
---|---|
ទីតាំងប្រទេសចិន (ក្រហម) នៅលើភូគោល | |
រដ្ឋធានី | ប៉េកាំង 39°55′N 116°23′E / 39.917°N 116.383°E |
ទីក្រុងធំបំផុត | ស៊ាងហៃ 31°13′N 121°28′E / 31.217°N 121.467°E |
ភាសាផ្លូវការ | ភាសាចិន |
ភាសាប្រចាំតំបន់ | ម៉ុងហ្គោល • ទីបេ • អ៊ុយហ្គឺរ • ហ្សួង • ភាសាដទៃទៀត |
អក្សរផ្លូវការ | ចិនសម័យ |
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២០) |
|
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០) |
|
រដ្ឋាភិបាល | សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមឯកបក្ស ឯកត្តរដ្ឋប្រកាន់លទ្ធិម៉ាក្ស–លេនីន |
ស៊ី ជីនពីង | |
- នាយករដ្ឋមន្រ្តី | លី ឈីអាង |
- ប្រធានសមាជ | ចាវ លឺជី |
- ប្រធានសន្និសីទ | វ៉ាង ហ៊ូនីង |
នីតិបញ្ញត្តិ | សមាជជាតិប្រជាជន |
និម្មិតកម្ម | |
២០៧០ មុន គ.ស. | |
២២១ មុន គ.ស. | |
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ | ១ មករា ១៩១២ |
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត | ១ តុលា ១៩៤៩ |
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូង | ២០ កញ្ញា ១៩៥៤ |
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន | ៤ ធ្នូ ១៩៨២ |
- ការទទួលស្គាល់រដ្ឋបាលនយោបាយក្រោយបំផុត | ២០ ធ្នូ ១៩៩៩ |
ក្រឡាផ្ទៃ | |
- ផ្ទៃសរុប | ៩,៥៩៦,៩៦១ គ.ម២ (ទី៣/ទី៤) |
- ផ្ទៃទឹក (%) | ២.៨ |
ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣) | ១,៤១១,៧៥០,០០០ (ទី២) |
- ដង់ស៊ីតេ | ១៤៥ នាក់/គ.ម២ (ទី៨៣) |
GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣) |
- សរុប | ៣៣.០១៥ ទ្រីលានដុល្លារ (ទី១) |
- ក្នុងម្នាក់ | ២៣,៣៨២ ដុល្លារ (ទី៧៣) |
GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣) |
- សរុប | ១៩.៣៧៤ ទ្រីលានដុល្លារ (ទី២) |
- ក្នុងម្នាក់ | ១៣,៧២១ ដុល្លារ (ទី៦៤) |
ជីនី (២០១៩) | ៣៨.២ មធ្យម |
HDI (២០២១) | ០.៧៦៨ ខ្ពស់ · ទី៧៩ |
រូបិយវត្ថុ | រ៉ិនមីនប៊ី (យន់/យ័ន; ¥) (CNY) |
ល្វែងម៉ោង | UTC+៨ (ម៉ោងស្តង់ដាចិន) |
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ |
|
ទិសបើកបរ | ស្តាំ |
កូដហៅទូរស័ព្ទ | +៨៦ (ដីគោក) |
ដែនកម្រិតខ្ពស់ |
|
ចិនបានលេចឡើងជាអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់មួយដោយមានដើមកំណើតនៅក្នុងតំបន់អាងទឹកពហុពលនៃទន្លេលឿង។ ចិនធ្លាប់ជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោកអស់រយៈពេលជិត ២ សហស្សវត្សរ៍គឺចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១ នៃ គ.ស. រហូតដល់សតវត្សទី១៩ នៃ គ.ស.។ ក្នុងរយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកនេះ នយោបាយប្រទេសចិនគឺផ្អែកទៅលើរបបរាជានិយមតំណពូជពង្សដោយចាប់ផ្តើមដំបូងនៅក្នុងរាជវង្សសៀ។ ក្រោយពីរាជវង្សសៀបានបង្កើតឡើង ប្រទេសចិនក៏ចាប់ផ្តើមពង្រីកឥទ្ធិពលនិងទឹកដីរបស់ខ្លួនហើយត្រូវបានបែកបាក់ជារដ្ឋតូចៗ និងត្រូវបង្រួបបង្រួមឡើងវិញជាច្រើនលើកច្រើនសារ។ នៅសតវត្សរ៍ទី៣ មុន គ.ស. ពួកឈិនបានបង្រួបបង្រួមទឹកដីស្នូលនៃប្រទេសចិនហើយក៏បានបង្កើតចេញជាអាណាចក្រចិនដំបូងគេនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ រាជវង្សហាន (២០៦ មុន គ.ស.–២២០ នៃ គ.ស.) ដែលជារាជវង្សស្នងបន្តពីរាជវង្សឈិន ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសម័យរាជវង្សដ៏រីកចម្រើនបំផុតខាងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាដោយក្នុងសម័យនោះ ចិនបានរកឃើញរបៀបបង្កើតក្រដាស និងត្រីវិស័យ រួមជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍខាងវិស័យកសិកម្មនិងវេជ្ជសាស្ត្រផងដែរ។ ម្សៅរំសេវ និងការផ្តិតអក្សរត្រូវបានគេបង្កើតឡើងនៅក្នុងសម័យរាជវង្សថាង (៦១៨–៩០៧) និងរាជវង្សសុងខាងជើង (៩៦០–១១២៧)។ វប្បធម៌ថាងបានរីករាលដាលពាសពេញទ្វីបអាស៊ី ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មដ៏វែងមួយក៏បាននិម្មិតឡើងដោយមានឈ្មោះថាផ្លូវសូត្រ។ ផ្លូវនេះបានលាតត្រដាងពីប្រទេសចិនរហូតដល់តំបន់មេសូប៉ូតាមី (ផ្នែកខាងជើងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា) និងអនុតំបន់ស្នែងអាហ្រ្វិក។ រាជវង្សចិនចុងក្រោយគេបង្អស់គឺរាជវង្សឈីង ដែលរងនូវការខាតបង់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទាំងខាងអំណាចនិងទឹកដីទៅមហាអំណាចលោកខាងលិច។
នៅទីបំផុត រាជានិយមចិនក៏បានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១២ ដែលជាលទ្ធផលនៃបដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩១១ ហើយត្រូវបានជំនួសដោយសាធារណរដ្ឋចិន។ ប្រទេសចិនបានទទួលរងការឈ្លានពានដោយចក្រភពជប៉ុននៅក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ក្រោយសង្គ្រាមលោកបានបញ្ចប់ សង្គ្រាមស៊ីវិលចិនក៏លេចផ្ទុះឡើងហើយប្រជាជាតិចិនក៏ត្រូវបែងចែកជាពីរដោយចិនដីគោកត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដឹកនាំដោយម៉ៅសេទុង ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋចិនក្រោមការដឹកនាំរបស់បក្សគួមីនតាងបានរត់ដកថយទៅកោះតៃវ៉ាន់។ ភាគីទាំងពីរបានអះអាងថាខ្លួនគឺជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់តែមួយគត់របស់ប្រទេសចិន ទោះបីជាអង្គការសហប្រជាជាតិបានទទួលស្គាល់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនជាតំណាងតែមួយគត់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧១ ក្ដី។ ប្រទេសចិនបានធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់នៅក្រោយឆ្នាំ១៩៧៨ ហើយបានចូលជាសមាជិកនៃអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។
ចាប់តាំងពីការបង្កើតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩ មកប្រទេសមួយនេះគឺជាសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមឯកបក្ស ហើយត្រូវជារដ្ឋសង្គមនិយមមួយក្នុងចំណោមរដ្ឋសង្គមនិយមទាំងប្រាំដែលនៅមានវត្តមាននាបច្ចុប្បន្នកាល។ ប្រទេសចិនគឺជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧១ មកម្លេះ (ជំនួសតៃវ៉ាន់)។ ប្រទេសចិនគឺជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រតិបត្តិការពហុភាគី និងតំបន់ជាច្រើនដូចជា៖ ធនាគារវិនិយោគហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអាស៊ី អង្គការសហប្រតិបត្តិការស៊ាងហៃ ភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ (RCEP) ហើយត្រូវជាសមាជិកនៃប្រជាជាតិប៊្រីកស៍ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីខាងកើត។
ចិនជាប្រទេសដែលមានកម្រិតសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់បំផុតនៅលើពិភពលោកបើគិតជា យអទ ហើយជាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ខ្ពស់បំផុតទីពីរបើគិតតាម ផសស ជាមធ្យម។ ប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចកំពុងលូតលាស់លឿនបំផុតនៅលើពិភពលោក ហើយជាប្រទេសដែលមានទ្រព្យស្តុកស្តម្ភលំដាប់ទី២ លើពិភពលោកផងដែរ និងជាប្រទេសផលិតនិងនាំចេញច្រើនជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក។ ប្រទេសនេះមានកងទ័ពឈរជើងធំជាងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោក (គឺកងទ័ពរំដោះប្រជាជន) មានថវិកាការពារជាតិខ្ពស់បំផុតទីពីរ និងត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជារដ្ឋនុយក្លេអ៊ែរ។ ប្រទេសចិនត្រូវបានគេកំណត់ថានឹងក្លាយប្រទេសមហាអំណាចផ្តាច់មុខនាពេលឆាប់ៗនេះដោយសារតែសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំនិងយោធាដ៏មានអំណាចរបស់ខ្លួន។
ប្រទេសចិនត្រូវបានហៅជាភាសាចិនថា ចុងគ័រ (Zhongguo (中國 or 中国) )។ ពាក្យថា ចុង (zhōng (中) ) មានន័យថា កណ្តាល ឯពាក្យថា គ័រ (guó (国 or 國) ) មានន័យថា ប្រទេស ឬ រដ្ឋ។ ពាក្យថាចុងគ័រ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដំបូងក្នុងសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រចិន (The Classic of History (ភាសាចិន: 書經/书经; pinyin: Shūjīng; Wade-Giles: Shuching)) សសេរនៅសតវត្សទី៦ មុនគ.ស សំដៅទៅ រាជវង្សចាវ។ បច្ចុប្បន្នពាក្យ ចុងគ័រ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការសម្តៅលើសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដែលបានកកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩។
ភស្តុតាងបុរាណវត្ថុវិទ្យាបានបង្ហាញថា អម្បូរហូមីនីដាយដំបូងៗបានមកតាំងទីលំនៅលើទឹកដីប្រទេសចិនតាំងពី ២.២៥ លានឆ្នាំមុនមកម្លេះ។ ផូស៊ីលហូមីនីតបុរាណដែលមានសម្មតិនាមថាមនុស្សប៉េកាំង (ប្រភេទអម្បូរពូជមនុស្សបុរាណ) ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងរូបភ្នំមួយនៅចូកូឌានក្បែរទីក្រុងប៉េកាំង ហើយផូស៊ីលទាំងនោះមានអាយុកាលពីចន្លោះ ៦៨០,០០០ និង ៧៨០,០០០ ឆ្នាំមុន។ ផូស៊ីលធ្មេញនៃអូម៉ូសាព្យាង (មានអាយុពី ១២៥,០០០–៨០,០០០ ឆ្នាំមុន) ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងរូបភ្នំហ្វុយាននៅស្រុកដាវ ខេត្តហ៊ូណាន។
យោងទៅតាមប្រពៃណីចិន រាជវង្សដំបូងបង្អស់គឺមានឈ្មោះថាសៀ ដែលនិម្មិតឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ២១០០ មុន គ.ស.។ រាជវង្សសៀគឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ប្រទេសចិនសម័យដើមដែលផ្អែកលើរាជានិយមតំណពូជហើយវាបន្តមានអត្ថិភាពរយៈពេល ១ សហស្សវត្សរ៍។ រាជវង្សសៀធ្លាប់បានប្រវត្តិវិទូជាច្រើនចាត់ទុកថាជាសម័យទេវកថារហូតទាន់តែក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានរកឃើញទីកន្លែងដែលបន្សល់មកពីយុគសម័យលង្ហិននៅអ៊ឺលីថូ ខេត្តហេណានក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩។ ប៉ុន្តែប្រវត្តិទូនិងបុរាណវត្ថុវិទូនូវតែមិនទាន់ច្បាស់នូវឡើយថា តើទីកន្លែងនោះពិតជាកន្លែងបន្សល់ទុកពីរាជវង្សសៀ ឬក៏ជាផ្នែកនៃវប្បធម៌ផ្សេងទៀតដែលមានអត្ថិភាពនៅសម័យកាលជាមួយគ្នា។ រាជវង្សសាងគឺជារាជវង្សដំបូងបង្អស់ដែលមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ដោយកំណត់ត្រាសហសម័យ។ សាងបានគ្រប់គ្រងលើតំបន់វាលទំនាបនៃទន្លេលឿងនាភាគខាងកើតប្រទេសចិនចាប់ពីសតវត្សទី១៧ រហូតដល់សតវត្សទី១១ មុនគ.ស។ ការឆ្លាក់សរសេរលើឆ្អឹង (ឆ្នាំ១៥០០ មុន គ.ស.) គឺជាទម្រង់បែបបទសរសេរដ៏ចំណាស់បំផុតដែលបានរកឃើញ ហើយអក្សរទាំងអស់គឺជាបុព្វអក្សរនៃអក្សរចិនសម័យ។
សាងត្រូវបានពួកចូវវាយត្រួតត្រារួចបានឡើងគ្រប់គ្រងប្រទេសចិនបន្តពីសតវត្សទី១១ រហូតដល់សតវត្សទី៥ មុន គ.ស.។ ប៉ុន្តែរាជវង្សចូវមិនមានឥទ្ធិពលខ្លាំងដូចរាជវង្សមុនៗទេដោយសារតែខ្លួនត្រូវប្រឈមនឹងការរើបម្រះពីស្តេចត្រាញ់នៅតាមតំបន់នីមួយៗ។ ព្រឹត្តិការណ៍សង្គ្រាមស្តេចត្រាញ់នៅសម័យរាជវង្សចូវត្រូវបានគេសម្តៅថាសម័យផ្ការីកនិងស្លឹកឈើជ្រុះ។ រហូតមកដល់សម័យនគរចម្បាំងពីសតវត្សទី៥–ទី៣ មុន គ.ស. មានរដ្ឋនៅសល់តែ ៧ ប៉ុណ្ណោះដែលនៅមានវត្តមានលើទឹកដីចិន។
សម័យនគរចម្បាំងបានបញ្ចប់នៅក្នុងឆ្នាំ២២១ មុន គ.ស. បន្ទាប់ពីនគរឈិនបានត្រួតត្រាលើនគរចំនួនប្រាំមួយទៀត ពោលគឺបង្រួបបង្រួមប្រទេសចិនឡើងវិញឱ្យនៅក្រោមអំណាចរបស់ខ្លួន។ ព្រះចៅឈិន ស៊ីបានប្រកាសខ្លួនជាអធិរាជដំបូងគេបង្អស់នៃរាជវង្សឈិន។ ព្រះអង្គបានអនុម័តកំណែទម្រង់ច្បាប់ឈិនទៅទូទាំងប្រទេសចិន ជាពិសេសគឺការធ្វើបមាណីយកម្មអក្សរចិន ខ្នាតរង្វាស់ ទទឹងផ្លូវ និងរូបិយប័ណ្ណជាដើម។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ រាជវង្សរបស់ព្រះអង្គបានថែមទាំងបន្តវាយត្រួតត្រាកុលសម្ព័ន្ធយូអេនៅភាគខាងត្បូងទៀត។ អត្ថិភាពរាជវង្សឈិនបានបន្តតែរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះហើយបានដួលរលំភ្លាមៗបន្ទាប់ពីព្រះចៅឈិន ស៊ីបានទទួលអនិច្ចកម្មទៅ។
ប្រទេសចិនក៏បានធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងមួយរយៈទៀតតែមិនយូរប៉ុន្មាន រាជវង្សហានថ្មីក៏បានឡើងកាន់កាប់អំណាចបន្តពីឈិនដោយគ្រប់គ្រងប្រទេសចិនពីឆ្នាំ២០៦ មុន គ.ស. រហូតដល់ឆ្នាំ២២០ នៃ គ.ស.។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ហាន ប្រទេសចិនបានពង្រីកឥទ្ធិពលនិងទឹកដីរបស់ខ្លួនទៅដល់តំបន់អាស៊ីកណ្តាល ម៉ុងហ្គោលី កូរ៉េខាងត្បូង និងតំបន់ភាគខាងត្បូង។ សកម្មភាពរបស់ហាននៅអាស៊ីកណ្តាលបានធ្វើឱ្យកើតមាននូវផ្លូវពាណិជ្ជកម្មថ្មីមួយដែលគេស្គាល់ថា ផ្លូវសូត្រ។ ផ្លូវនេះបាននាំឱ្យរាជវង្សហានចូលធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយរដ្ឋជាច្រើនទៀតនាភាគខាងលិចហើយមិនយូរប៉ុន្មាន ចិនក៏បានក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចកំពូលមួយនាសម័យបុរាណកាល។ ទោះបីជាហានបានបោះបង់ចោលនូវទស្សនៈនីតិនិយមរបស់ឈិន ហើយមកប្រកាន់យកលទ្ធិខុងជឺក៏ដោយក៏ស្ថាប័នច្បាប់និងគោលនយោបាយច្បាប់របស់ឈិននូវតែបន្តប្រើប្រាស់នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលហាន និងរាជវង្សបន្តបន្ទាប់ដដែរ។
ក្រោយពីសម័យរាជវង្សហានបានបញ្ចប់ ប្រទេសចិនក៏ឈានចូលមកដល់សម័យជម្លោះសង្គ្រាមមួយទៀតដែលគេតែងស្គាល់ថា សម័យនគរបី។ នៅចុងបញ្ចប់ នគរអ៊ួយក៏ត្រូវបានផ្តួលរលំភ្លាមៗដោយរាជវង្សជិន។ ក្រោយមក ជិនក៏ត្រូវប្រឈមនឹងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងមួយបូករួមទាំងការឈ្លានពានពីកុលសម្ព័ន្ធភាគខាងជើងចំនួនប្រាំ ហើយជាលទ្ធផល តំបន់ភាគខាងជើងក៏ធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់កុលសម្ព័ន្ធទាំងនោះដោយគេតែងស្គាល់វាថានគរទាំងដប់ប្រាំមួយ។ ពួកស៊ានប៉ិបានបង្រួបបង្រួមរដ្ឋខាងជើងទាំងប៉ុន្មានរួចបង្កើតបានជានគរអ៊ួយខាងជើង។ ខុសពីអធិរាជមុនៗរបស់អ៊ួយខាងជើង ព្រះចៅចាវវិនបានបញ្ជាឱ្យមានការលាយចូលគ្នារវាងវប្បធម៌នគរខាងជើងនិងវប្បធម៌ហាន។ បែរមកភាគខាងត្បូងវិញ ឧត្តមសេនីយ៍លីវ អ៊ីបានផ្តួលរលំរាជវង្សជិន ហើយក៏បានឡើងគ្រងរាជ្យក្នុងនាមជាអធិរាជនៃរាជវង្សលីវសុង។ រាជវង្សស្នងបន្តៗនៃរដ្ឋទាំងអស់នេះត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថារាជវង្សខាងជើងខាងត្បូង ហើយទីបំផុតនៅឆ្នាំ ៥៨១ រដ្ឋទាំងពីរទិសក៏ត្រូវបង្រួបបង្រួមបង្កើតបានជារាជវង្សសួយ។
រាជវង្សសួយបានស្តារប្រព័ន្ធដឹកនាំរបស់ហានឡើងវិញនិងព្រមទាំងធ្វើកំណែទម្រង់កសិកម្ម សេដ្ឋកិច្ច ជីកសាងសង់មហាប្រឡាយ និងផ្សព្វផ្សាយសាសនាព្រះពុទ្ធ។ ការបះបោរប្រឆាំងនឹងរាជវង្សក៏ចាប់ផ្ទុះឡើងដែលជាលទ្ធផលនៃការចាញ់សង្គ្រាមនៅកូរ៉េភាគខាងជើង ហើយរាជវង្សសួយក៏ដួលរលំ។
នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់រាជវង្សថាងនិងសុង ប្រទេសចិនបានឈានចូលទៅដល់យុគសម័យមាសដោយទទួលបានការអភិវឌ្ឍន៍ស្ទើរគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសគឺវិស័យសេដ្ឋកិច្ច បច្ចេកវិទ្យា និងវប្បធម៌។ រាជវង្សថាងបានស្តារការគ្រប់គ្រងនៅភាគខាងលិចវិញដែលជាទីកន្លែងនៃផ្លូវពាណិជ្ជកម្មដ៏ល្បីល្បាញ។ អំណាចរបស់រាជវង្សថាងបានធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ដោយសារតែការបះបោរអានលូសាននៅអំឡុងសតវត្សទី៨។ នៅឆ្នាំ ៩០៧ រាជវង្សថាងបានដួលរលំទាំងស្រុងនៅពេលដែលស្តេចត្រាញ់ម្នាក់បានឡើងគ្រប់គ្រងអំណាច។ នៅឆ្នាំ ៩៦០ រាជវង្សសុងបានលេចឡើងជាមហាអំណាចមួយស្មើនឹងរាជវង្សលៀវ (រាជវង្សស្នងពីថាង)។ រដ្ឋាភិបាលសុងគឺជារដ្ឋាភិបាលដំបូងបង្អស់នៅលើពិភពលោកដែលជម្រុញឱ្យប្រជាជនប្រើប្រាស់លុយក្រដាស និងជារដ្ឋបាលនយោបាយចិនដំបូងគេដែលបង្កើតកងនាវាឈរជើងអចិន្ត្រៃយ៍ដោយទទួលបានការគាំទ្រពីក្រុមឧស្សាហកម្មផលិតនាវានិងឈ្មួញពាណិជ្ជកម្មសមុទ្រ។
នៅរវាងសតវត្សទី១០ និងទី១១ ប្រជាជនចិនបានកើនចំនួនទ្វេដងរហូតដល់ទៅ ១០០ លាននាក់ នេះគឺដោយសារតែការពង្រីកកសិកម្មស្រូវនៅតាមតំបន់ភាគកណ្តាលនិងភាគខាងត្បូង និងផលិតផលស្បៀងអាហារជាច្រើនទៀត។ លទ្ធិខុងជឺដែលបានបាត់បង់ឥទ្ធិពលអស់រយៈពេលរាប់រយឆ្នាំដោយសារតែភ្លើងសង្គ្រាម ត្រូវបានរាជវង្សសុងគាំទ្រនិងយកមកផ្សព្វផ្សាយឡើងវិញ ចំណែកឯវប្បធម៌ហើយសិល្បៈវិញបានទទួលនូវការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងសម្បើម។ ដោយមើលឃើញថាសុងមានកម្លាំងយោធាខ្សោយដូច្នេះរាជវង្សជិនក៏បានឆក់យកឱកាសនេះដើម្បីឈ្លានពានទឹកដីរបស់សុង ហើយនៅឆ្នាំ១១២៧ រាជធានីរបស់សុងក៏ត្រូវធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជិន។ ជួររដ្ឋាភិបាល កងទ័ព និងមន្ត្រីនៃរាជវង្សសុងទាំងប៉ុន្មានដែលនៅសេសសល់បាននាំគ្នារត់ដកថយមកភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសចិន។
ពួកម៉ុងហ្គោលបានចាប់ផ្ដើមដំណើរវាយត្រួតត្រាប្រទេសចិននៅក្នុងឆ្នាំ១២០៥ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះចៅជេនហ្គិស ខាន់។ នៅក្នុងឆ្នាំ១២៧១ មេដឹកនាំម៉ុងហ្គោលម្នាក់ព្រះនាមថាគូប៊ីឡៃ ខាន់បានស្ថាបនារាជវង្សយានឡើង និងបន្តយុទ្ធនាការវាយដណ្តើមទឹកដីដែលនៅសល់ទាំងប៉ុន្មានរបស់សុងនៅក្នុងឆ្នាំ១២៧៩។ ប្រវត្តិវិទូបានធ្វើការប៉ាន់ស្មានថា មុនការចូលឈ្លានពានរបស់ពួកម៉ុងហ្គោល ចំនួនប្រជាជនចិនសរុបមានប្រមាណ ១២០ លាននាក់ ប៉ុន្តែមកដល់ឆ្នាំ១៣០០ ពោលគឺក្រោយការឈ្លានពានរបស់ម៉ុងហ្គោល ចំនួនប្រជាជនសរុបបានធ្លាក់ចុះមកនូវត្រឹមតែ ៦០ លាននាក់ប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៣៦៨ ទាសករម្នាក់បានដឹកនាំប្រជាជនចិនដើម្បីផ្តួលរំលំរាជវង្សយាន ហើយបានឡើងគ្រងរាជ្យជាព្រះអធិរាជនៃរាជវង្សមិងថ្មីក្រោមព្រះនាមថា ហុងវូ។ នៅក្រោមរាជវង្សមិង ប្រទេសចិនបានឈានចូលមកដល់យុគសម័យមាសម្តងទៀតដោយក្នុងនោះប្រទេសចិនគឺជារដ្ឋដែលមានកម្លាំងទ័ពជើងទឹកដ៏មានអំណាចជាងគេនៅលើពិភពលោក ហើយមានសេដ្ឋកិច្ច សិល្បៈ និងវប្បធម៌ដ៏ចម្រើនអស្ចារ្យ។ ក្នុងសម័យនេះហើយដែលចិនបានចេញទៅធ្វើពាណិជ្ជកម្ម និងស្វែងរកកំណប់ទ្រព្យនៅតាមតំបន់ឆ្ងាយៗតាមរយៈផ្លូវសមុទ្រ។
នៅក្នុងសម័យរាជវង្សមិង រាជធានីប្រទេសចិនត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរចំនួនពីរលើក៖ លើកទីមួយគឺផ្លាស់មកតាំងនៅណានជិង និងលើកទីពីរគឺនៅប៉េកាំង។ នៅក្នុងសម័យនេះ អ្នកប្រាជ្ញល្បីៗជាច្រើនបានផុសចេញមកដោយបន្សល់ទុកនូវការអប់រំ ប្រៀនប្រដៅដ៏ប្រពៃសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពីរជំនាន់គឺបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ ពួកអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះបានក្លាយជាកម្លាំងចលករគាំទ្រនូវចលនាពហិការពន្ធក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មនិងពាណិជ្ជកម្មចិន។ កត្តានេះបូករួមជាមួយគ្រោះទុរ្ភិក្ស និងព្រមទាំងការចំណាយធនធានលើវិស័យការពារជាតិពីការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុនផង និងការលុកលុយរបស់ពួកម៉ាន់ជូផងបានធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុជាតិចុះខ្សោយយ៉ាងដំណំ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤៤ រាជធានីប៉េកាំងត្រូវបានវាយត្រួតត្រាដោយកម្លាំងបះបោរជាច្រើនក្រុមដែលដឹកនាំដោយកសិករម្នាក់ឈ្មោះលី ស៊ីឆេង។ ព្រះចៅអធិរាជមិងចុងក្រោយព្រះនាមឆុងជិនបានធ្វើអត្តឃាតខ្លួននៅពេលដែលរាជធានីប៉េកាំងកំពុងដួលរលំ។ រាជវង្សឈីងរបស់ជនជាតិម៉ាន់ជូបានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយឧត្តមសេនីយ៍មិងម្នាក់រួចវាយដណ្តើមទីក្រុងប៉េកាំងមកវិញ និងផ្តួររំលំរាជវង្សឈុនរបស់លី។ ក្រោយដណ្តើមបានសម្រេច ទីក្រុងប៉េកាំងក៏ក្លាយជារាជធានីថ្មីរបស់រាជវង្សឈីង។
រាជវង្សឈីងដែលមានអត្ថិភាពពីឆ្នាំ១៦៤៤ ដល់ឆ្នាំ១៩១២ គឺជារាជវង្សចុងក្រោយបង្អស់នៃប្រទេសចិន។ ការវាយដណ្តើមអំណាចរវាងមិង និងឈីងបានបណ្តាលឱ្យបាត់បង់ជីវិតមនុស្សប្រមាណ ២៥ លាននាក់ហើយធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូលធ្លាក់ចុះជាលំដាប់។ បន្ទាប់ពីត្រួតត្រាទឹកដីស្នូលរបស់មិងរួចហើយ ពួកឈីងនូវតែបន្តយុទ្ធនាការត្រួតត្រាទឹកដីផ្សេងៗដូចជា៖ ម៉ុងហ្គោលី ទីបេ និងស៊ីនជាំង។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ចំនួនប្រជាជនចិនបានបន្តកើនឡើងជាលំដាប់ ខណៈប្រវិត្តវិទូបានកត់សម្គាល់ថា ចំនួនប្រជាជនចិននៅមុនសម័យសាធារណរដ្ឋបានឆ្លងកាត់នូវសន្ទុះកើនឡើងធំៗចំនួនពីរលើក ដែលលើកទីមួយគឺស្ថិតក្នុងសម័យសុងខាងជើង (៩៦០–១១២៧) និងលើកទីពីរគឺស្ថិតក្នុងសម័យរាជវង្សឈីងនេះ (ប្រ. ១៧០០–១៨៣០)។ នៅយុគសម័យឈីងកំពូល ប្រទេសចិនបានក្លាយខ្លួនជាប្រទេសដែលមានពាណិជ្ជកម្មរីកចម្រើនជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក ហើយមកដល់ចុងសតវត្សរ៍ទី១៨ ប្រជាជាតិចិនបានឆ្លងកាត់បដិវត្តន៍ពាណិជ្ជកម្មលើកទីពីរ។ ដើម្បីឱ្យរបបខ្លួននៅគង់វង្សយូរអង្វែង ថ្នាក់ដឹកនាំនៃរាជវង្សឈីងបានប្រកាសនូវគោលនយោបាយមួយចំនួនដូចជា ការគាំទ្រវិស័យកសិកម្ម និងរឹតបន្តឹងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម (បិទលែងឱ្យឈ្មួញធ្វើពាណិជ្ជកម្មតាមផ្លូវសមុទ្រ) និងថែមទាំងបង្រៀនមនោគមវិជ្ជារបស់ខ្លួនទៅកាន់ប្រជាជនគ្រប់វណ្ណៈថ្នាក់។ ដោយសារតែគោលនយោបាយរឹតត្បឹតខាងលើទើបធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធសង្គម និងបច្ចេកវិទ្យារបស់ចិនរងការជាប់គាំងលែងទៅមុខទៀត។
នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៩ ឈីងបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមអាភៀនជាមួយអង់គ្លេស និងបារាំងដែលជាហេតុបង្ខំឱ្យចិនបង់ប្រាក់សំណងយ៉ាងច្រើនលើសលប់ បើកកំពង់ផែពាណិជ្ជកម្ម អនុញ្ញាតឱ្យមានដីបរទេសនៅក្នុងស្រុក និងប្រគល់ទីក្រុងហុងកុងទៅឱ្យអង់គ្លេស ក្រោមសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងណានជីងឆ្នាំ១៨៤២ ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាជា "សន្ធិសញ្ញាវិសមភាព" ដំបូងគេបង្អស់។ លើសពីនេះទៅទៀត ឈីងត្រូវប្រឈមនឹងសង្គ្រាមជាមួយជប៉ុន និងជាលទ្ធផលបានបង្កឱ្យចិនបាត់បង់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ហើយត្រូវកាត់កោះតៃវ៉ាន់ទៅឱ្យជប៉ុនគ្រប់គ្រង។ ក្រៅពីនេះ ចិនបានជួបនូវវិបត្តិផ្ទៃក្នុងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជនរាប់សិបលាននាក់បានបាត់បង់ជីវិត ពិសេសនៅក្នុងឧទ្ទាមកម្មបទុមស ឧទ្ទាមកម្មថៃភីង (ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៥០ ដល់ ១៨៦០) និងការបះបោរថុងជី (១៨៦២–១៨៧៧) នៅភាគពាយ័ព្យប្រទេស។ ចលនាពង្រឹងជាតិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលឈីងនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៦០ ត្រូវបានបង្អាក់ដោយជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និងបរាជ័យខាងយោធាជាច្រើននៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៨០ និងឆ្នាំ១៨៩០។
នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ប្រជាជនចិនជាច្រើនបាននាំគ្នាភៀសខ្លួនចេញក្រៅប្រទេស។ ដោយហេតុនេះទើបបានជាសង្គមចិនធ្លាក់ចុះខ្សោយដោយពិបាកនឹងងើបឡើងវិញ និងមិនតែប៉ុណ្ណោះ គ្រោះមហន្តរាយដូចជាគ្រោះទុរ្ភិក្សចិនភាគខាងជើងឆ្នាំ១៨៧៦–១៨៧៩ បានសម្លាប់មនុស្សពី ៩ ទៅ ១៣ លាននាក់បន្ថែម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៨ ព្រះចៅក្វាងស៊ូបានរៀបចំផែនការកំណែទម្រង់ ដើម្បីបង្កើតរបបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែផែនការព្រះអង្គត្រូវបានរារាំងដោយអធិរាជិនីស៊ីស៊ី។ អំណាចរបស់រាជវង្សឈីងលើប្រទេសចិនបានរបូតម្តងបន្តិចៗ ចាប់ផ្តើមនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៩ នៅពេលឧទ្ទាមកម្មអ្នកវាយបុកប្រឆាំងនឹងបរទេសបានផ្ទុះឡើង។ ដោយស្ថានការណ៍កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងៗ ព្រះអធិរាជិនីស៊ីស៊ីបានបញ្ជាឱ្យដំណើរការនូវកំណែទម្រង់របស់ទ្រង់ផ្ទាល់ដែលគេស្គាល់ថា កំណែទម្រង់ចុងសម័យឈីង ប៉ុន្តែវាមិនបានបំពេញចិត្តប្រជាជនចិននោះទេ។ បដិវត្តន៍ស៊ីនហៃនៃឆ្នាំ១៩១១–១៩១២ បានផ្តួលរាជវង្សឈីង ហើយជំនួសមកវិញនូវរបបសាធារណរដ្ឋថ្មី។ ព្រះចៅអធិរាជចិនចុងក្រោយបង្អស់ព្រះនាមភូយីបានសម្រេចព្រះទ័យដាក់រាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១២។
នៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩១២ សាធារណរដ្ឋចិនត្រូវបានប្រកាសបង្កើតឡើងដោយមានលោកស៊ុន យ៉ាតសេន (ប្រធានបក្សជាតិនិយម"គួមីនតាង") ជាប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្ន។ តែមិនយូរប៉ុន្មាននៅខែមីនានៃឆ្នាំដដែរ តំណែងប្រធានាធិបតីនោះក៏ត្រូវប្រគល់មកឱ្យលោកយ័ន ស៊ីខាយដែលជាអតីតឧត្តមសេនីយ៍នៅក្នុងរបបរាជវង្សឈីង ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៥ លោកក៏បានប្រកាសខ្លួនជាព្រះចៅអធិរាជចិនថ្មី។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយត្រូវប្រឈមនឹងការមិនពេញចិត្តពីសំណាក់ប្រជាជនចិន និងព្រមទាំងកងទ័ពប៉ីយ៉ាងរបស់លោក ដូច្នេះគាត់ក៏បានបង្ខំដាក់រាជ្យ និងស្ដាររបបសាធារណរដ្ឋចិនឡើងវិញ។ ក្រោយពីមរណភាពរបស់លោកស៊ីខាយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៦ នយោបាយប្រទេសចិនក៏ត្រូវដួលរលំបែកបាក់ភ្លាមៗ។ រដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងប៉េកាំងដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិ តាមការពិតមិនមានឥទ្ធិពលអំណាចអ្វីឡើយ ដោយសារអំណាចនីមួយៗត្រូវបានធ្លាក់ទៅក្រោមដៃពួកស្តេចត្រាញ់ដែលត្រួតត្រានៅតាមតំបន់ខេត្តនីមួយៗនៃប្រទេសចិន។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រទេសចិនបានប្រកាសចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ដែលជាហេតុបង្កកើតការបះបោរធំៗប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល (ចលនាទីបួនខែឧសភា)។
នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩២០ គណបក្សគួមីនតាងដែលដឹកនាំដោយលោកឈៀង កៃសេកបានបង្រួបបង្រួមប្រទេសជាតិឡើងវិញតាមរយៈយុទ្ធនាការយោធា និងវិធីសាស្ត្រនយោបាយម្យ៉ាងដែលគេស្គាល់ថា បេសនកម្មភាគខាងជើង។ បក្សគួមីនតាងបានផ្លាស់រដ្ឋធានីមកតាំងនៅណានជីង ហើយបានអនុវត្តគោលនយោបាយថ្មីហៅថា"នយោបាយអាណាព្យាបាល"ក្នុងគោលបំណងវិវត្តនយោបាយប្រទេសចិនតាមកម្មវិធីរបស់លោកយ៉ាតសេនដើម្បីឱ្យចិនក្លាយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យដ៏ទំនើបមួយ។ គួមីនតាងបានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយបក្សកុម្មុយនីស្តចិនមួយរយៈពេលខ្លីខណៈពេលកំពុងអនុវត្តបេសនកម្មភាគខាងជើង។ តែមិនយូរប៉ុន្មានពោលគឺនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២៧ សម្ព័ន្ធភាពរវាងបក្សទាំងពីរក៏បានបែកបាក់ បន្ទាប់ពីឈៀងបានបញ្ជាឱ្យកម្លាំងខ្លួនទៅបង្ក្រាបចលនាកុម្មុយនីស្តចិន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងឡាយពិសេសនៅទីក្រុងសៀងហៃ បង្កផ្ទុះចេញសង្គ្រាមស៊ីវិលចិនឡើង។ បក្សកុម្មុយនីស្តបានប្រកាសតំបន់ដែលខ្លួនគ្រប់គ្រងថាជា សាធារណរដ្ឋចិនសូវៀត (គេនិយមហៅ "ជាំងស៊ីសូវៀត") នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៣១ នៅក្រុងរ៉ូយជីន ខេត្តជាំងស៊ី។ ជាំងស៊ីសូវៀតត្រូវបានកងទ័ពគួមីនតាងវាយកម្ចាត់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ ដែលបង្ខំឱ្យបក្សកុម្មុយនីស្តផ្តួចផ្តើមចលនាចល័តទ័ពវែង ដោយត្រូវផ្លាស់ប្តូរទីតាំងមូលដ្ឋានទៅក្រុងយ៉ានអាន ក្នុងខេត្តស្សានស៊ីរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៩ នៅពេលសង្គ្រាមស៊ីវិលបានបញ្ចប់។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣១ ជប៉ុនបានចូលឈ្លានពាន និងត្រួតត្រាតំបន់ម៉ាន់ជូរី។ មកដល់ឆ្នាំ១៩៣៧ ជប៉ុនបានចាប់ផ្តើមឈ្លានពានទឹកដីផ្សេងៗទៀតនៃប្រទេសចិន បង្កបង្កើតជាសង្គ្រាមចិន-ជប៉ុនលើកទី២ (១៩៣៧–១៩៤៥)។ សង្គ្រាមមួយនេះបានបង្ខំឱ្យបក្សពួកនយោបាយទាំងពីរគូចងសម្ព័ន្ធភាពនឹងគ្នាម្តងទៀត។ នៅក្នុងសង្គ្រាមនេះ កងទ័ពឈ្លានពានជប៉ុនបានប្រព្រឹត្តិអំពើកំណាចឃោរឃៅដែលមិនអាចប្រៀបបានមកលើជនស៊ីវិលចិន ហើយជាលទ្ធផល ជនជាតិចិនប្រមាណ ២០ លាននាក់ត្រូវបានស្លាប់នៅក្នុងដៃកងទាហានជប៉ុន។ ដូចដែលបានឃើញនៅក្នុងការសម្លាប់រង្គាលណានជីង ដែលប្រជាជនចិនប្រមាណពី ៤០,០០០ ទៅ ៣០០,០០០ នាក់ត្រូវបានទាហានជប៉ុនចាប់សម្លាប់យ៉ាងឆៅដៃ។ ប្រទេសចិន រួមជាមួយចក្រភពអង់គ្លេស សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀតត្រូវបានសេចក្តីប្រកាសដោយសហប្រជាជាតិចាត់ទុកថាជា "បងធំទាំងបួន" នៅអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ រួមជាមួយនឹងមហាអំណាចបីផ្សេងទៀត ប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមសម្ព័ន្ធមិត្តធំៗទាំងបួននៃសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ក្រោយពីជប៉ុនទម្លាក់អាវុធទទួលចុះចាញ់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ ទឹកដីដើមរបស់ចិនដែលធ្លាប់កាន់កាប់ដោយជប៉ុនទាំងប៉ុន្មានត្រូវបានប្រគល់មកឱ្យចិនវិញ។
ប្រទេសចិនបានលេចឡើងក្លាយជាអ្នកឈ្នះនៅក្នុងសង្គ្រាមមែន ប៉ុន្តែសង្គម និងហិរញ្ញវត្ថុជាតិបានធ្លាក់ក្រោមស្ថានភាពហែកហួរដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ ការមិនទុកចិត្តគ្នាជាបន្តបន្ទាប់រវាងគួមីនតាង និងបក្សកុម្មុយនីស្តបាននាំឱ្យផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមស៊ីវិលសារជាថ្មី។ ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ ប៉ុន្តែដោយសារតែភាពចលាចលនៃសង្គ្រាម បទប្បញ្ញត្តិជាច្រើននៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញសាធារណរដ្ឋចិនមិនដែលត្រូវបានអនុវត្តនៅលើទឹកដីចិនដីគោកនោះទេ។ នៅចុងបញ្ចប់ បក្សកុម្មុយនីស្តបានកាន់កាប់ចិនដីគោកស្ទើរទាំងអស់ ខណៈរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋចិនបានដកថយទៅកោះតៃវ៉ាន់។
នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រធានបក្សកុម្មុយនីស្តចិន លោកម៉ៅ សេទុងបានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនឡើងនៅមុខទីលានធានអានមិន។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិនបានដណ្តើមកាន់កាប់កោះហៃណានពីសាធារណរដ្ឋចិន និងកាត់តំបន់ទីបេជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ កងកម្លាំងគួមីនតាងដែលនៅសេសសល់ទាំងប៉ុន្មានបាននាំគ្នាបន្តធ្វើកុបកម្មតូចៗនៅឯភាគខាងលិចប្រទេសចិនអស់ពេញមួយទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០។ របបកុម្មុយនីស្តថ្មីនេះបានទទួលប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងពីសំណាក់ប្រជាកសិករចិនតាមរយៈកំណែទម្រង់ដីធ្លី ដែលក្នុងនោះ ម្ចាស់ដីធ្លីស្រែចម្ការពីមួយលានទៅពីរលាននាក់ត្រូវរដ្ឋាភិបាលចាប់យកទៅសម្លាប់ចោល។ ដំបូងឡើយ ចិនបានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយសហភាពសូវៀត ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកុម្មុយនីស្តទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមកើតមានភាពតានតឹង ដែលនាំឱ្យចិនផ្តួចផ្តើមបង្កើតប្រព័ន្ធឧស្សាហកម្មឯករាជ្យ និងផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផ្ទាល់ខ្លួន។
ជាមួយគ្នានេះដែរ ចំនួនប្រជាជនចិនបានកើនឡើងពី ៥៥០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ រហូតទៅដល់ ៩០០ លាននាក់នៅឆ្នាំ១៩៧៤។ ទោះជាស្ថិតិកំណើនប្រជាជនកើនឡើងយ៉ាងខ្ពស់ក្ដី តែគួរកត់សម្គាល់ថា ផែនការមហាលោតផ្លោះនៅរវាងឆ្នាំ១៩៥៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៦១ បានសម្លាប់ប្រជាជនចិនប្រមាណពី ១៥ ទៅ ៣៥ លាននាក់ ដោយភាគច្រើនបណ្តាលមកពីការស្រេកឃ្លាន។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ ចិនបានធ្វើតេស្តបំផ្ទុះគ្រាប់បែកបរមាណូដំបូងរបស់ខ្លួនដោយជោគជ័យ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៦ ម៉ៅ សេទុង និងគ្នីគ្នាគាត់បានប្រកាសដំណើរការនៃបដិវត្តន៍វប្បធម៌ ដែលបង្កឱ្យមានការរើសអើងនៅក្នុងវិស័យនយោបាយ និងភាពវឹកវរក្នុងសង្គមដោយបានអូសបន្លាយរហូតដល់ថ្ងៃមរណៈរបស់ម៉ៅនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦។ ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៩ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានចូលជំនួសសាធារណរដ្ឋចិនសម្រាប់អាសនៈតំណាងប្រជាជាតិចិននៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងបានក្លាយជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ។
បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់ម៉ៅសេទុង អ្នកនយោបាយចិនចំនួនបួនរូបដែលមានរហស្សនាមថាក្រុមមនុស្សទាំងបួនដែលជាអ្នកនៅពីក្រោយគោលនយោបាយបដិវត្តន៍វប្បធម៌ត្រូវបានលោកហ័រ គួហ្វុងបញ្ជាឱ្យគេចាប់ខ្លួន។ អ្នកនយោបាយចិនជើងចាស់ឈ្មោះតេង សៀវពីងបានឡើងកាន់អំណាចនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ហើយបានចេញអនុវត្តកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗជាច្រើន។ រដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមបន្ធូរបន្ធយការគ្រប់គ្រងលើជីវិតប្រជាពលរដ្ឋខ្លួន ដោយលុបបំបាត់ចោលនូវវប្បធម៌សមូហភាព និងធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្មដីស្រែចម្ការ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អាជ្ញាធរបានផ្ដោតសំខាន់ទៅលើពាណិជ្ជកម្មបរទេស និងបង្កើតតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសឡើង ខណៈដែលសហគ្រាសគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋដែលគ្មានប្រសិទ្ធភាពត្រូវបានរៀបចំធ្វើកំណែទម្រង់ឡើងវិញ។ ទាំងនេះគឺជាសញ្ញាសម្គាល់នៃការផ្លាស់ប្តូរសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនពីប្រទេសផែនការសេដ្ឋកិច្ចទៅជាប្រទេសដែលប្រកាន់សេដ្ឋកិច្ចចម្រុះនិងទីផ្សារសេរី។ ចិនបានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ននៅថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨២។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ បាតុកម្មផ្ដើមឡើងដោយនិស្សិតចិនបានផ្ទុះឡើងនៅទីលានធានអានមិន ហើយបានរីករាលដាលទៅទូទាំងផ្ទៃប្រទេស។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិននាពេលនោះគឺលោកចាវ ហ្សឺយ៉ាងដែលមានទស្សនៈអាណិតអាសូរនឹងនិស្សិតបាតុករ ត្រូវបានអំណាចថ្នាក់លើឃាត់ខ្លួនឃុំឃាំងក្នុងគេហដ្ឋាន ហើយត្រូវដកតំណែងរួចប្រគល់ទៅឱ្យលោកជាំង ហ្សឺមីន។ ជាំងបានបន្តការងារកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលដោយបានបិទសហគ្រាសរដ្ឋជាច្រើនបន្តបន្ទាប់ និងកាត់បន្ថយ "ចានបាយដែក" (បុគ្គលកាន់មុខតំណែងពេញមួយជីវិត)។ ក្រោមរដ្ឋបាលជាំង សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនបានកើនឡើងខ្ពស់ជាងមុនប្រាំពីរដង។ ទឹកដីហុងកុង (អង់គ្លេស) និងម៉ាកាវ (ព័រទុយហ្កាល់) ត្រូវបានប្រគល់មកឱ្យចិនវិញនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ និងឆ្នាំ១៩៩៩ ដោយរដ្ឋាភិបាលចិនបញ្ចូលទីក្រុងពីរនេះជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសក្រោមគោលការណ៍ប្រទេសមួយ ប្រព័ន្ធពីរ។ ចិនបានចូលជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។
នៅក្នុងសម័យប្រជុំសមាជជាតិនៃបក្សកុម្មុយនីស្តលើកទី១៦ ក្នុងឆ្នាំ២០០២ លោកហ៊ូ ជីនតាវបានឡើងស្នងតំណែងជាអគ្គលេខាធិការបក្សបន្តពីជាំង។ នៅក្រោមរដ្ឋបាលហ៊ូ ប្រទេសចិនបានបន្តរក្សាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់របស់ខ្លួនដដែរ ដោយវ៉ាដាច់បណ្ដាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំៗដូចជា៖ ចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង អាល្លឺម៉ង់ និងជប៉ុន និងក្លាយខ្លួនជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទីពីរនៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះបានជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ជាច្រើនដល់ធនធាន និងបរិស្ថានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេស និងបង្កជាវិបត្តិបម្លាស់ទីលំនៅក្នុងស្រុក។ លោកស៊ី ជីនពីងបានឡើងស្នងតំណែងជាមេដឹកនាំកំពូលចិនបន្តពីហ៊ូនៅក្នុងសម័យប្រជុំសមាជជាតិនៃបក្សកុម្មុយនីស្តក្នុងឆ្នាំ២០១២។ ភ្លាមៗក្រោយឡើងកាន់អំណាច លោកស៊ីបានចាត់យុទ្ធនាការប្រឆាំងអំពើពុករលួយទ្រង់ទ្រាយធំ ហើយបើគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២២ មន្ត្រីចិនជាងពីរលាននាក់ត្រូវបានជាប់ទោសពីបទអំពើពុករលួយ។ នៅក្រោមរដ្ឋបាលស៊ី លោកបានពង្រឹងក្ដោបអំណាចយ៉ាងស្អិតរមួតមិនធ្លាប់ឃើញចាប់តាំងពីចិនបានចាប់ផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយមក។
សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន គឺជារដ្ឋឯកបក្សដែលគ្រប់គ្រងដោយបក្សកុម្មុយនីស្តចិននិយមម៉ាក្ស–លេនីន។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញចិនបានចែងថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនគឺជា "រដ្ឋសង្គមនិយមក្រោមអំណាចផ្តាច់ការប្រជាជនប្រជាធិបតេយ្យដែលដឹកនាំដោយវណ្ណៈកម្មករ និងផ្អែកលើសម្ព័ន្ធភាពរវាងកម្មករនិងកសិករ" ហើយស្ថាប័នរដ្ឋនានា "ត្រូវអនុវត្តតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យមជ្ឈិមនិយម"។
យោងតាមស្ថាប័នកំពូលរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនគឺជារដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ ដោយតែងសម្ដៅលើខ្លួនឯងថាជា "ប្រជាធិបតេយ្យពិគ្រោះសង្គមនិយម" និង "ដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រជាជនទាំងមូល"។ តែទោះជាយ៉ាងណាក្ដី មនុស្សភាគច្រើនមើលឃើញប្រទេសចិនជា រដ្ឋឯកបក្សនិយមផ្ដាច់ការ ដោយសារតែការរឹតបន្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនលើសិទ្ធិសេរីភាពមួយចំនួនដូចជា សេរីភាពសារព័ត៌មាន សេរីភាពការជួបប្រជុំ សិទ្ធិបង្កើតកូន សិទ្ធិបង្កើតអង្គការសង្គម សេរីភាពសាសនា និងសេរីភាពប្រើប្រាស់អ៊ីនធើណេតជាដើម។ សន្ទស្សន៍ប្រជាធិបតេយ្យដែលធ្វើឡើងដោយអង្គភាពស៊ើបការណ៍សេដ្ឋកិច្ចបានចាត់ទុកប្រទេសចិនជា "របបផ្តាច់ការ" ដោយស្ថិតនៅលេខរៀងទី ១៤៨ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៦៧ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨ ស្ថាប័នចម្បងនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចិនបានប្រកាសថា"និយមន័យនៃលក្ខណៈសង្គមនិយមដែលមានលក្ខណៈចិនគឺថ្នាក់ដឹកនាំរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន"។ វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ២០១៨ បានធ្វើឱ្យចិនក្លាយជារដ្ឋឯកបក្សយ៉ាងជាក់ស្តែងដែលនៅក្នុងនោះ អគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនិស្ត (មេដឹកនាំគណបក្ស) គឺជាអ្នកកាន់កាប់អំណាចទូទៅនិងសិទ្ធិអំណាចខ្ពស់បំផុតលើរដ្ឋនិងរដ្ឋាភិបាល និងក៏ជាមេដឹកនាំកំពូលក្រៅផ្លូវការផងដែរ។ អង្គលេខាធិការបក្សបច្ចុប្បន្នគឺលោកស៊ី ជីនពីងដែលបានចូលបម្រើការតាំងពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១២ និងត្រូវបានជាប់ឆ្នោតបន្តទៀតនៅថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧។ ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតគឺរូបរាងជាសាជី។ សភាប្រជាជនក្នុងស្រុកត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់ហើយសភាប្រជាជនកំពូលៗរហូតដល់សភាជាតិប្រជាជនត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយប្រយោលដោយសភាប្រជាជននៃកម្រិតទាប។
គណបក្សនយោបាយចំនួន ៨ ផ្សេងទៀតមានសមាជិកតំណាងនៅក្នុងសភាជាតិប្រជាជន និងសន្និសីទពិគ្រោះយោបល់នយោបាយប្រជាជនចិន។ ប្រទេសចិនបានគាំទ្រគោលការណ៍លេនីននិយមនៃ"ប្រជាធិបតេយ្យនិយមកណ្តាល"។
ជំនាន់ | មេដឹកនាំកំពូល | ផ្តើម | បញ្ចប់ | ទ្រឹស្តី |
---|---|---|---|---|
ទីមួយ | ម៉ៅសេទុង | ១៩៤៩ | ១៩៧៦ | គំនិតម៉ៅសេទុង |
ហ៊ួរ គួរហ្វេង | ១៩៧៦ | ១៩៧៨ | ពីរក្តី | |
ទីពីរ | តេង សៀវពីង | ១៩៧៨ | ១៩៨៩ | ទ្រឹស្តីតេងសៀវពីង |
ទីបី | ជាំង ហ្សឺមីន | ១៩៨៩ | ២០០២ | បីតំណាង |
ទីបួន | ហ៊ូ ជីនតាវ | ២០០២ | ២០១២ | ទស្សនៈនិស្ស័យវិទ្យាសាស្ត្រលើការអភិវឌ្ឍន៍ |
ទីប្រាំ | ស៊ី ជីនពីង | ២០១២ | គំនិតស៊ីជីនពីង |
ប្រទេសចិនគឺជារដ្ឋឯកបក្សដែលមានការដឹកនាំដោយគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ សភាជាតិប្រជាជនចិនបានធ្វើកំណែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសដោយបានលុបចេញនូវប្រព័ន្ធកំណត់ពីរអាណត្តិសម្រាប់បុគ្គលដែលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី។ សកម្មភាពនេះបានអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំបច្ចុប្បន្នគឺលោកស៊ី ជីនពីងអាចបន្តបម្រើការជាប្រធានាធិបតីចិនបានដោយសេរីនិងព្រមទាំងទទួលបានការរិះគន់ពីបរទេសផងចំពោះបំណងបង្កើតរដ្ឋបាលផ្តាច់ការដោយថ្នាក់ដឹកនាំចិនសព្វថ្ងៃ។ ប្រធានាធិបតីគឺជាប្រមុខរដ្ឋដែលត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងដោយសមាជិកនៃសភាជាតិប្រជាជន។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីគឺជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលហើយជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋដែលមានឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួន ៤ រូបទៀត និងក៏ជាប្រមុខនៃក្រសួងនិងគណៈកម្មការផ្សេងៗផង។ ប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្នគឺលោកស៊ី ជីនពីងដែលកំពុងបម្រើការជាអគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនិស្តចិន និងជាប្រធានគណៈកម្មការយោធាកណ្តាលដែលធ្វើឱ្យគាត់ក្លាយជា"មេដឹកនាំកំពូលចិន"។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីបច្ចុប្បន្នគឺលី ខឹឈានដែលលោកជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់នៃគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃការិយាល័យនយោបាយពោលគឺជាស្ថាប័នសម្រេចការវិនិច្ឆ័យកំពូលរបស់ចិន។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ លោកស៊ីបានអំពាវនាវឱ្យបក្សកុម្មុយនិស្តរឹតបន្តឹងការក្តោបក្តាប់លើប្រទេសដើម្បីលើកកម្ពស់សាមគ្គីភាពនៃថ្នាក់ដឹកនាំរបស់បក្សនិងសម្រេចបាននូវ"ក្តីសុបិន្តចិនក្នុងការបង្កើនយុវកម្មជាតិ"។ កង្វល់ផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសចិនរួមមានកំណើននៃគម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ និងអំពើពុករលួយក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលជាដើម។ តែទោះជាយ៉ាងណា ការគាំទ្ររបស់សាធារណជនចំពោះរដ្ឋាភិបាលនិងការគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិគឺមានកម្រិតខ្ពស់ដោយប្រជាជនចិនប្រមាណ ៨០–៩៥% បានសម្តែងការពេញចិត្តចំពោះរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលខ្លួនបើយោងតាមការស្ទង់មតិនៅក្នុងឆ្នាំ២០១១។
ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសចំនួន ១៧៥ និងមានស្ថានទូតនៅក្នុងប្រទេសចំនួន ១៦២។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៩ ចិនគឺជាប្រទេសដែលមានបណ្តាញការទូតធំជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែភាពស្របច្បាប់របស់វាត្រូវបានជំទាស់ដោយសាធារណរដ្ឋចិននិងប្រទេសមួយចំនួនតូចទៀត។ នៅឆ្នាំ១៩៧១ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានឡើងជំនួសសាធារណរដ្ឋចិនជាអ្នកតំណាងតែមួយគត់នៃប្រជាជាតិចិននៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជាសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍មួយក្នុងចំណោមសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ទាំងប្រាំនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ប្រទេសចិនក៏ជាអតីតសមាជិកនិងមេដឹកនាំនៃចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ហើយសព្វថ្ងៃចិននូវតែចាត់ទុកថាខ្លួនជាអ្នកតស៊ូគាំទ្រមតិរបស់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ រួមជាមួយប្រទេសប្រេស៊ីល រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា និងអាហ្វ្រិកខាងត្បូង, ចិនគឺជាសមាជិកនៃក្រុមប្រទេសប៊្រីកស៍ (BRICS) ដែលជាក្រុមប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើនធំៗ ហើយបានថែមទាំងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលផ្លូវការលើកទីបីរបស់ក្រុមនេះផងនៅទីក្រុងសាន់យ៉ាកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១១។
មន្រ្តីចិនជាទូទៅតែងប្រតិកម្មខ្លាំងនៅពេលដែលប្រទេសក្រៅចាប់ផ្តើមធ្វើទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយតៃវ៉ាន់ ជាពិសេសគឺទាក់ទងនឹងការលក់គ្រឿងសព្វាវុធយោធា។
គោលនយោបាយការបរទេសចិនបច្ចុប្បន្នភាគច្រើនតែងផ្អែកលើគោលការណ៍ទាំងប្រាំនៃការរួមរស់ដោយសន្តិវិធីរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីជូ អេងឡាយហើយក៏ត្រូវបានជំរុញដោយគំនិត"សុខដុមរមនាដោយគ្មានឯកសណ្ឋានភាព" ពោលគឺជំរុញទំនាក់ទំនងការទូតរវាងរដ្ឋនានាទោះបីជាមានភាពខុសគ្នាខាងមនោគមវិជ្ជាក្តី។ គោលនយោបាយនេះបាននាំឱ្យប្រទេសចិនគាំទ្ររដ្ឋដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា"គ្រោះថ្នាក់" ឬត្រូវបានគាបសង្កត់ដោយប្រទេសលោកខាងលិចដោយមានដូចជា ប្រទេសស៊ីមបាវេ កូរ៉េខាងជើង និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ ប្រទេសចិនមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធាយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយរុស្ស៊ី ហើយរដ្ឋទាំងពីរតែងតែបោះឆ្នោតដោយឯកច្ឆន្ទនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។
ប្រទេសចិនបានក្លាយជាប្រទេសពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតលើលោកនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដូចការវាស់វែងដោយផលបូកនៃការនាំចូលនិងការនាំចេញ និងត្រូវជាអ្នកនាំចូលទំនិញធំបំផុតនៅលើពិភពលោកផងដែរដោយស្មើនឹង ៤៥% នៃទីផ្សារដំណឹកជញ្ជូនតាមសមុទ្រ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៦ ចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតសម្រាប់ប្រទេសចំនួន ១២៤។ ប្រទេសចិនគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតនៅបណ្តាប្រទេសអាស៊ានដោយមានតម្លៃពាណិជ្ជកម្មសរុប ៣៤៥.៨ ពាន់លានដុល្លារនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ដែលស្មើនឹង ១៥.២% នៃពាណិជ្ជកម្មសរុបរបស់អាស៊ាន។ នៅឆ្នាំ២០២០ ប្រទេសចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់សហភាពអឺរ៉ុបសម្រាប់ទំនិញនានាដោយតម្លៃពាណិជ្ជកម្មសរុបឈានទៅដល់ជិត ៧០០ ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រទេសចិន រួមជាមួយអាស៊ាន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង អូស្រ្តាលី និងនូវែលហ្សេឡង់គឺសុទ្ធតែជាសមាជិកនៃភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ដែលជាតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីធំបំផុតនៅលើពិភពលោកដោយវាបានគ្របដណ្តប់ ៣០% លើចំនួនប្រជាជននិងទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកសរុប។ ប្រទេសចិនបានក្លាយជាសមាជិកនៃអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) នៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។ នៅឆ្នាំ២០០៤ ប្រទេសនេះបានស្នើឱ្យមានក្របខ័ណ្ឌកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ាថ្មីមួយ (EAS) ដែលត្រូវជាវេទិកាសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់។
ចាប់តាំងពីចូលសតវត្សទី២០ មក ប្រទេសចិនបានអនុវត្តតាមគោលនយោបាយខ្លួនដោយបានចូលរួមជាមួយបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិកដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី។ នៅឆ្នាំ២០១៩ ពាណិជ្ជកម្មចិន–អាហ្រ្វិកមានតម្លៃសរុបស្មើ ២០៨ ពាន់លានដុល្លារដោយបានកើនឡើងចំនួន ២០ ដងក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្ស។ យោងតាមលោកម៉ាឌីសុន ខុនដុន៖ "ប្រទេសចិនបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកច្រើនជាងធនាគារពិភពលោកទៅទៀត និងថែមទាំងផ្តល់ប្រាក់កម្ចីជាការប្រាក់ទាបរាប់ពាន់លានដុល្លារដល់សេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើននៅក្នុងទ្វីបមួយនេះ"។ ប្រទេសចិនតែងតែរក្សាទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងទូលំទូលាយនិងសម្បូរបែបជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។ ចិនថែមទាំងបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្តាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកខាងត្បូងធំៗផងដែរហើយសព្វថ្ងៃវាគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់ប្រេស៊ីល ឈីលី ប៉េរូ អ៊ូរុយគ្វេ អាហ្សង់ទីន និងប្រទេសមួយចំនួនទៀត។
គំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវរបស់ចិនបានរីកធំឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះហើយគិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ វាមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសចំនួន ១៣៨ និងអង្គការអន្តរជាតិចំនួន ៣០។ បន្ថែមលើការពង្រឹងទំនាក់ទំនងនយោបាយការបរទេស ការផ្តោតចម្បងរបស់ចិនគឺការកសាងផ្លូវដឹកជញ្ជូនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រាក់កម្ចីជាច្រើនដែលធ្វើឡើងក្រោមកម្មវិធីខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវគឺមិនមាននិរន្តរភាពទេហើយប្រទេសចិនធ្លាប់បានប្រឈមមុខនឹងការអំពាវនាវឱ្យមានការបន្ធូរបន្ថយបំណុលពីប្រទេសជំពាក់បំណុលមួយចំនួន។
បន្ទាប់ពីបានបង្កើតឡើងនៅក្រោយសង្គ្រាមស៊ីវិល សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនតែងតែទាមទារទឹកដីដែលស្ថិតនៅក្រោមសាធារណរដ្ឋចិន (តៃវ៉ាន់) ថាជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ក្នុងនោះ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានអះអាងថាកោះតៃវ៉ាន់គួរតែក្លាយជាខេត្តមួយរបស់ខ្លួន កោះគីនមិននិងម៉ាតស៊ូត្រូវជាផ្នែកនៃខេត្តហ្វូជៀន ហើយកោះរបស់តៃវ៉ាន់ទាំងឡាយដែលស្ថិតនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងគឺជាផ្នែកនៃខេត្តហៃណាន និងខេត្តក្វាងដុង។
ប្រទេសចិនបានដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសជិតខាងចំនួន ១២ ក្នុងចំណោមប្រទេសសរុប ១៤ ដោយបានចេញធ្វើការសម្របសម្រួលជាច្រើនជាមួយប្រទេសទាំងនោះ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០ ប្រទេសចិនកំពុងមានជម្លោះព្រំដែនដីគោកជាមួយប្រទេសតែពីរប៉ុណ្ណោះគឺឥណ្ឌា និងភូតាន។[ត្រូវការអំណះអំណាង]
ប្រទេសចិនក៏មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងជម្លោះដែនសមុទ្រជាមួយប្រទេសជាច្រើនជុំវិញភាពជាម្ចាស់នៃកោះតូចៗមួយចំនួននៅឯសមុទ្រចិនខាងកើតនិងខាងត្បូង។
បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលចិនបានប្រើប្រាស់បណ្តាញចារកម្មដ៏ធំដូចជាមាននៅតាមប្រព័ន្ធកាមេរ៉ាសាធារណៈ កម្មវិធីសម្គាល់ផ្ទៃមុខ ការលាក់ការណ៍ ការឃ្លាំមើលបច្ចេកវិទ្យាផ្ទាល់ខ្លួន និងប្រព័ន្ធឥណទានសង្គមដែលជាមធ្យោបាយនៃការគ្រប់គ្រងសង្គមដែលមនុស្សរស់នៅក្នុងប្រទេសចិន។ ចលនាប្រជាធិបតេយ្យចិន សកម្មជនសង្គម និងសមាជិកមួយចំនួននៃបក្សកុម្មុយនិស្តចិនជឿជាក់លើតម្រូវការសម្រាប់កំណែទម្រង់សង្គម និងនយោបាយ។ ខណៈពេលដែលការគ្រប់គ្រងលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមត្រូវបានបន្ធូរបន្ថយគួរឱ្យកត់សម្គាល់ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ មកក្តីក៏សេរីភាពនយោបាយនូវតែមានលក្ខណៈតឹងរ៉ឹងខ្ពស់។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានចែងថា"សិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន"របស់ពលរដ្ឋរួមមាន សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន សិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌ សេរីភាពខាងសាសនា សិទ្ធិបោះឆ្នោតជាសកល និងសិទ្ធិទ្រព្យសម្បត្តិ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង ប្រការខាងលើនេះមិនមានលទ្ធភាពការពារសកម្មជនឬប្រជាជនពីការកាត់ទោសព្រហ្មទណ្ឌដោយរដ្ឋនោះទេ។ សកម្មភាពត្រួតពិនិត្យសុន្ទរកថា និងព័ត៌មាននយោបាយ ជាពិសេសនៅលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចិនប្រព្រឹត្តិទៅជាប្រចាំ។
រដ្ឋាភិបាលបរទេសរួមជាមួយទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានបរទេសនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនបានរិះគន់កំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសចិនដោយចោទប្រកាន់ថាមានការរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដូចជា ការចាប់ឃុំខ្លួនមនុស្សដោយគ្មានការជំនុំជម្រះ ការរំលូតកូនដោយបង្ខំ ការសារភាពដោយបង្ខំ ការធ្វើទារុណកម្ម ការរឹតត្បិតសិទ្ធិមូលដ្ឋាន និងការប្រើប្រាស់ទោសប្រហារជីវិតហួសកម្រិត។ រដ្ឋាភិបាលនឹងចេញបង្ក្រាបសកម្មភាពតវ៉ានិងបាតុកម្មណាមួយដែលខ្លួនគិតថាមានសក្តានុភាពគំរាមកំហែងចំពោះ"ស្ថិរភាពសង្គម" ដូចករណីបាតុកម្មនៅទីលានធានអានមិនកាលពីឆ្នាំ១៩៨៩ អញ្ចឹង។
រដ្ឋចិនត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ជារឿយៗចំពោះការគាបសង្កត់ទ្រង់ទ្រាយធំ និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងតំបន់ទីបេ និងស៊ីនជាំងរួមទាំងការបង្រ្កាបហិង្សាពីកម្លាំងនគរបាលជាតិ និងការគាបសង្កត់សាសនានៅទូទាំងប្រទេសចិន។ ផ្អែកលើរបាយការណ៍របស់សារព័ត៌មាន The Guardian បានចុះផ្សាយថា ជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គឺរយ៉ាងហោចណាស់ចំនួនមួយលាននាក់ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចិនចាប់ឃុំខ្លួននៅក្នុងជំរុំឃុំឃាំងដ៏ធំហៅថា "មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ" ក្នុងគោលបំណងផ្លាស់ប្តូរគំនិតនយោបាយរបស់អ្នកជាប់ឃុំ អត្តសញ្ញាណ និងជំនឿសាសនារបស់ពួកគេ។ យោងតាមក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានឱ្យដឹងថា៖ សកម្មភាពដែលបានប្រព្រឹត្តិមកលើអ្នកជាប់ឃុំទាំងនោះរួមមាន ការបញ្ចូលមនោគមវិជ្ជានយោបាយ ការធ្វើទារុណកម្ម ការរំលោភបំពានផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត ការចាប់ក្រៀវដោយបង្ខំ ការរំលោភបំពានផ្លូវភេទ និងការធ្វើពលកម្មធ្ងន់ៗដោយបង្ខំ។ល។ យោងតាមរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២០ បានបញ្ជាក់ថា ទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនលើជនជាតិអ៊ុយហ្គឺរគឺត្រូវនឹងនិយមន័យអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយក្រុមជាច្រើនបានអំពាវនាវឱ្យមានការចុះស៊ើបអង្កេតពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។ កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោកម៉ៃក៍ ប៉ុមប៉េអូបានប្រកាសថា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានកំណត់ថា"អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ"គឺកំពុងតែប្រព្រឹត្តទៅដោយប្រទេសចិនលើជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គឺរ។
ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
capital city
ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
This article uses material from the Wikipedia ភាសាខ្មែរ article ចិន, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ខ្លឹមសារអត្ថបទប្រើប្រាស់បានក្រោមអាជ្ញាបណ្ឌCC BY-SA 4.0 លើកលែងតែមានបញ្ជាក់ផ្សេងពីនោះ។ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ភាសាខ្មែរ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.