កូរ៉េខាងជើង

សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ

조선민주주의인민공화국 (ភាសាកូរ៉េ)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភ្លេងជាតិ 애국가 "ចម្រៀងស្នេហាជាតិ"
មនោគមវិជ្ជារដ្ឋ៖ ជូឆេ (ប្រែថា 'ទីពឹងខ្លួន')
ទីតាំងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	ព្យុងយ៉ាង 39°2′N 125°45′E / 39.033°N 125.750°E / 39.033; 125.750
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាកូរ៉េ
អក្សរផ្លូវការ	ឆូសន់ហ្គឹល
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)	៧៣% គ្មានជំនឿសាសនា ១៣% លទ្ធិឆឹនដូក្យូ ១២% សាសនាប្រជាប្រិយ ១.៥% ព្រះពុទ្ធសាសនា ០.៥% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមឯកបក្សក្រោមរបបផ្តាច់ការ
- អង្គលេខាធិការបក្សពលករកូរ៉េ / ប្រធានគណៈកម្មការកិច្ចការរដ្ឋ	គីម ជុងអ៊ុន
- ប្រធានគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃសភាប្រជាជនកំពូល / អនុប្រធានទីមួយនៃគណៈកម្មការកិច្ចការរដ្ឋ	ឆូ រ្យ៉ុងហេ
- អនុប្រធាននៃគណៈកម្មការកិច្ចការរដ្ឋ	ផាក ប៉ុងជូ
- នាយកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី	គីម តុកហុន
- ប្រធានសភាប្រជាជនកំពូល	ផាក អ៊ីនឆុល
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាប្រជាជនកំពូល
និម្មិតកម្ម
- រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នដំបូង	៨ កុម្ភៈ ១៩៤៦
- រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នលើកទីពីរ	២២ កុម្ភៈ ១៩៤៧
- រដ្ឋបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការ	៩ កញ្ញា ១៩៤៨
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	២៧ ធ្នូ ១៩៧២
- ទទួលស្គាល់ដោយ អសប	១៧ កញ្ញា ១៩៩១
- សេចក្តីប្រកាសផានមុនចុម	២៧ មេសា ២០១៨
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	១២០,៥៣៨ គ.ម២   (ទី៩៧)
- ផ្ទៃទឹក (%)	០.១១
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)	២៥,៩៥៥,១៣៨ (ទី៥៥)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០០៨)	២៤,០៥២,២៣១
- ដង់ស៊ីតេ	២១២ នាក់/គ.ម២   (ទី៤៥)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៥)
- សរុប	៤០ ពាន់លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	១,៨០០ ដុល្លារ
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
- សរុប	១៦ ពាន់លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	៤៦០ ដុល្លារ
រូបិយវត្ថុ	វ៉ុនប្រជាជនកូរ៉េ (₩) (KPW)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៩ (ម៉ោងព្យុងយ៉ាង)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	yy, yyyy년 mm월 dd일 yy, yyyy/mm/dd (គ.ស. ១៩១១ / គ.ស.)
ទិសបើកបរ	ស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៨៥០
កូដ ISO 3166	KP
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.kp

ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រជាជាតិកូរ៉េបច្ចុប្បន្នបានចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងនគរកូចូសន់នៅក្នុងឆ្នាំ ២៣៣៣ មុន គ.ស. ដោយមានស្ដេចដំបូងព្រះនាមថា ថានហ្គុន ក៏ប៉ុន្តែ​រហូតមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន គេមិនទាន់បានរកឃើញភស្តុតាង​បុរាណ​វិទ្យា ​និង​កំណត់ត្រាណាមួយដែលអាចបញ្ជាក់ពីអត្ថិភាពនៃសម័យ​នោះបានទេ​។ បន្ទាប់ពីការបង្រួបបង្រួមនគរកូរ៉េទាំងបីឱ្យស្ថិតនៅក្រោមអំណាចមហានគរស៊ីលឡានៅក្នុងឆ្នាំ ៦៦៨ នៃគ.ស. ប្រទេសកូរ៉េត្រូវបានដឹកនាំជាបន្តបន្ទាប់ដោយរាជវង្សកូរ្យ៉ូ (៩១៨–១៣៩២) និងរាជវង្សចូសន់ (១៣៩២–១៨៩៧)។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៧ ស្តេចហ្គោជុងបានប្រកាសបង្កើតចក្រភពកូរ៉េឡើង ដែលក្រោយមកត្រូវបានកាត់បញ្ចូលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ចក្រភពជប៉ុននៅក្នុងឆ្នាំ១៩១០។ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ បន្ទាប់ពីការបរាជ័យរបស់ជប៉ុននៅចុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រជាជាតិកូរ៉េត្រូវបានបែងចែកទៅជាពីរតំបន់តាមបណ្តោយខ្សែស្របទី ៣៨ ដោយប៉ែកខាងជើងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមសហភាពសូវៀត រីឯប៉ែកខាងត្បូងវិញគឺនៅក្រោមសហរដ្ឋអាមេរិក។

នៅឆ្នាំ១៩៤៨ រដ្ឋាភិបាលដាច់ដោយឡែកចំនួនពីរត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឧបទ្វីបកូរ៉េ៖ ទីមួយគឺ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតកូរ៉េ និយមសូវៀតនៅភាគខាងជើង និងសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ និយមលោកខាងលិចនៅភាគខាងត្បូង។ សង្គ្រាមកូរ៉េបានផ្ទុះឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ បន្ទាប់ពីកងកម្លាំងកូរ៉េខាងជើងបានចូលឈ្លានពានកូរ៉េខាងត្បូង។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣ កិច្ចព្រមព្រៀងយុទ្ធសន្តិភាពកូរ៉េបាននាំឱ្យមានបទឈប់បាញ់រវាងរដ្ឋទាំងពីរ និងបានបង្កើតតំបន់គ្មានយោធានៅតាមព្រំដែន ប៉ុន្តែគ្មានសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពផ្លូវការណាមួយត្រូវបានចុះនោះឡើយ។ នៅក្រោយសង្គ្រាម កូរ៉េខាងជើងបានទទួលជំនួយសេដ្ឋកិច្ច និងជំនាញច្រើនតាមរយៈបណ្តាប្រទេសប្លុកខាងកើត។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកគីម អ៊ីលស៊ុង ដែលជាមេដឹកនាំទីមួយនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើង បានលើកទស្សនវិជ្ជាជូឆេរបស់ខ្លួនជាមនោគមវិជ្ជារដ្ឋ។ គោលនយោបាយឯកោអន្តរជាតិរបស់ព្យុងយ៉ាងបានចាប់ប្រតិបត្តិឡើងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ មក។ ការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ១៩៩១ បាននាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកូរ៉េខាងជើងធ្លាក់ចុះដុនដាបយ៉ាងខ្លាំង។ នៅរវាងឆ្នាំ១៩៩៤ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងបានជួបនូវគ្រោះទុរ្ភិក្សអន្តរាយមួយដែលបណ្តាលឱ្យមនុស្សចាប់ពី ២៤០,០០០ នាក់ទៅ ៤២០,០០០ នាក់បាត់បង់ជីវិត ហើយរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន កង្វះអាហារូបត្ថម្ភនូវតែជាបញ្ហានៅក្នុងសង្គមកូរ៉េខាងជើង។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ កូរ៉េខាងជើងបានសម្រេចបោះបង់ចោលជាផ្លូវការនូវកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបង្រួបបង្រួមកូរ៉េដោយសន្តិវិធី។

កូរ៉េខាងជើង​ជា​ប្រទេស​ផ្តាច់ការ​និយម​ដែលមានប្រពៃណី​គោរពស្រឡាញ់​គ្រួសារ​ត្រកូលគីម។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានចាត់ទុកកូរ៉េខាងជើងជាប្រទេសដែលមានកំណត់ត្រារំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនៅលើពិភពលោក។ តាមផ្លូវការ កូរ៉េខាងជើងគឺជា "រដ្ឋសង្គមនិយមឯករាជ្យ" ដែលមានការបោះឆ្នោតតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកសង្កេតការណ៍ខាងក្រៅបានបកស្រាយការបោះឆ្នោតទាំងនោះថា អយុត្តិធម៌ គ្មានការប្រកួតប្រជែង និងបានកំណត់ទុកជាមុន ដូចស្រដៀងនឹងការបោះឆ្នោតនៅក្នុងសហភាពសូវៀតដែរ។ គណបក្សពលករកូរ៉េ គឺជាគណបក្សកាន់អំណាចតែមួយគត់នៅកូរ៉េខាងជើង និងជាក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរណសិរ្សប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិកូរ៉េ។ យោងតាមមាត្រា ៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ លទ្ធិគីមអ៊ីលស៊ុង–គីមចុងអ៊ីល គឺជាមនោគមវិជ្ជាផ្លូវការរបស់ប្រទេសកូរ៉េខាងជើង។ ធនធានផលិតកម្មនានាត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ តាមរយៈសហគ្រាសរដ្ឋ និងកសិដ្ឋានសមូហភាព។ សេវាកម្មភាគច្រើន (ដូចសេវាថែទាំសុខភាព អប់រំ លំនៅដ្ឋាន និងផលិតកម្មស្បៀងអាហារ) ត្រូវបានឧបត្ថម្ភធន ឬផ្តល់មូលនិធិដោយរដ្ឋ។

ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងបានប្រតិបត្តិស៊ុងហ្គុន ដែលជាគោលនយោបាយ "យោធាមុន" ពោលគឺរដ្ឋផ្តល់អាទិភាពដល់កងទ័ពប្រជាជនកូរ៉េក្នុងកិច្ចការរដ្ឋ និងការបែងចែកធនធាន។ កូរ៉េខាងជើងជារដ្ឋមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ កង​ទាហាន​សកម្ម​របស់​ខ្លួន​មាន​ចំនួន ​១.២៨​ លាន​នាក់​ ដែលជាចំនួនទាហានសកម្មច្រើនជាង​គេ​ទី​បួន​នៅលើ​ពិភពលោក។ ក្រៅពីមានឈ្មោះជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិតាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ មក កូរ៉េខាងជើងក៏ជាសមាជិកនៃចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ជី៧៧ និងវេទិកាតំបន់អាស៊ានផងដែរ។

 

កូរ៉េខាងជើងកាន់កាប់ផ្នែកខាងជើងនៃឧបទ្វីបកូរ៉េ ដែលស្ថិតនៅចន្លោះរយៈទទឹង 37° និង 43°N និងបណ្តោយ 124° និង 131°E គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី 120,540 គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (46,541 sq mi) នៅភាគខាងលិចរបស់វាមានសមុទ្រលឿង និងឆកសមុទ្រកូរ៉េ ហើយនៅភាគខាងកើតរបស់វាស្ថិតនៅលើប្រទេសជប៉ុនឆ្លងកាត់សមុទ្រជប៉ុន

 

 

ភ្ញៀវអឺរ៉ុបដំបូងទៅកាន់ប្រទេសកូរ៉េបានកត់សម្គាល់ថា ប្រទេសនេះប្រហាក់ប្រហែលនឹងសមុទ្រនៅក្នុងបឹងដ៏ខ្លាំងមួយ ដោយសារតែជួរភ្នំជាបន្តបន្ទាប់ជាច្រើនដែលកាត់កាត់ឧបទ្វីបនេះ ប្រហែល 80 ភាគរយនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើងមានភ្នំ និងតំបន់ខ្ពង់រាប បំបែកដោយជ្រលងជ្រៅ និងតូចចង្អៀត។ ភ្នំទាំងអស់នៃឧបទ្វីបកូរ៉េដែលមានកម្ពស់ 2,000 ម៉ែត្រ (6,600 ហ្វីត) ឬច្រើនជាងនេះ មានទីតាំងនៅប្រទេសកូរ៉េខាងជើងចំណុចខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងជើងគឺភ្នំផែកទូដែលជាភ្នំភ្នំភ្លើងដែលមានកម្ពស់ 2,744 ម៉ែត្រ (9,003 ហ្វីត) ពីលើនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ ភ្នំផែកទូត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកន្លែងពិសិដ្ឋដោយជនជាតិកូរ៉េខាងជើង ភ្នំ Paektu មានសារសំខាន់ក្នុងវប្បធម៌កូរ៉េ ហើយត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងរឿងព្រេងនិទានដ៏ឧឡារិក និងការគោរពបុគ្គលិកលក្ខណៈជុំវិញរាជវង្សគីម ជាឧទាហរណ៍ បទចម្រៀង "យើងនឹងទៅភ្នំផែកទូ (가리라 백두산으로)" ច្រៀងសរសើរលោក គីម ជុងអ៊ុន និងរៀបរាប់អំពីដំណើរកម្សាន្តទៅកាន់ភ្នំ ជួរលេចធ្លោផ្សេងទៀតគឺជួរហាមក្យុងនៅភាគឦសានបំផុត និងជួរភ្នំរ៉ាងរីមដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងជើងភាគកណ្តាលនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ភ្នំគុមកាំងក្នុងជួរថែបែកដែលលាតសន្ធឹងទៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង មានភាពល្បីល្បាញដោយសារភាពស្រស់ស្អាត

វាលទំនាបឆ្នេរសមុទ្រធំទូលាយនៅភាគខាងលិច ហើយមិនបន្តនៅខាងកើតប្រជាជនភាគច្រើនរស់នៅក្នុងតំបន់ទំនាប និងតំបន់ទំនាប យោងតាមរបាយការណ៍របស់កម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ 2003 ព្រៃឈើគ្របដណ្តប់ជាង 70 ភាគរយនៃប្រទេស ដែលភាគច្រើននៅលើជម្រាលភ្នំ ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងមានពិន្ទុមធ្យមនៃសន្ទស្សន៍សុចរិតភាពទេសភាពព្រៃឈើឆ្នាំ 2019 នៃ 8.02/10 ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី 28 នៅទូទាំងពិភពលោកក្នុងចំណោម 172 ប្រទេស ទន្លេដែលវែងជាងគេគឺទន្លេអាមណុក (យ៉ាលូ) ដែលហូរសម្រាប់ 790 គីឡូម៉ែត្រ (491 ម៉ាយ) ប្រទេសនេះមានតំបន់ដីគោកចំនួនបីគឺ: ព្រៃស្លឹកឈើជ្រុះកូរ៉េកណ្តាល, ព្រៃចម្រុះភ្នំឆាងប៉ៃ, និងព្រៃចម្រុះម៉ានជូរី

អាកាសធាតុ

 

កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ជួប​ប្រទះ​ការ​រួម​បញ្ចូល​គ្នា​នៃ​អាកាស​ធាតុ​ទ្វីប និងអាកាសធាតុមហាសមុទ្រ ប៉ុន្តែប្រទេសភាគច្រើនជួបប្រទះអាកាសធាតុទ្វីបសើមនៅក្នុងគ្រោងការណ៍ចំណាត់ថ្នាក់អាកាសធាតុកូប៉េន រដូវរងានាំមកនូវអាកាសធាតុច្បាស់លាស់ លាយឡំជាមួយព្យុះព្រិល ដែលជាលទ្ធផលនៃខ្យល់ភាគខាងជើង និងភាគពាយ័ព្យ ដែលបក់មកពីស៊ីបេរី រដូវក្តៅទំនងជាជាពេលវេលាក្តៅបំផុត សើមបំផុត និងភ្លៀងបំផុតនៃឆ្នាំ ដោយសារខ្យល់មូសុងភាគខាងត្បូង និងភាគអាគ្នេយ៍ ដែលនាំខ្យល់សំណើមពីមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ប្រហែល 60 ភាគរយនៃទឹកភ្លៀងទាំងអស់កើតឡើងចាប់ពីខែមិថុនាដល់ខែកញ្ញា រដូវផ្ការីក និងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ គឺជារដូវអន្តរកាលរវាងរដូវក្តៅ និងរដូវរងា សីតុណ្ហភាពខ្ពស់ និងទាបជាមធ្យមប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់ទីក្រុងព្យុងយ៉ាងគឺ −3 និង −13 °C (27 និង 9 °F) ក្នុងខែមករា និង 29 និង 20 °C (84 និង 68 °F) ក្នុងខែសីហា

បំណែងចែករដ្ឋបាល

ផែនទី		ឈ្មោះ	ភាសាកូរ៉េ (ឆូសនហ្គឺល)	Administrative seat
ព្យុងយ៉ាង រ៉ាសុន ណាំប៉ូ ព្យុងអានខាងត្បូង ហ្វាងហែខាងជើង ហ្វាងហែខាងត្បូង ខេត្តកាំងវ៉ុន ហាមក្យុងខាងត្បូង ហាមក្យុងខាងជើង រ្យ៉ាងកាំង ឆាកាំង ព្យុងអានខាងជើង កែសុង ចិន កូរ៉េខាងត្បូង សមុទ្រលឿង (កូរ៉េខាងលិច) Korea Bay សមុទ្រជប៉ុន (សមុទ្រខាងកើតកូរ៉េ)	ទីក្រុងដែលគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ (직할시, chikhalsi)
	1	ព្យុងយ៉ាង	평양직할시	(ខណ្ឌឈុង)
	ទីក្រុងពិសេស (특별시, teukbyeolsi)
	2	រ៉ាសុន	라선특별시	(ខណ្ឌរ៉ាជីន)
	ខេត្ត (도, do)
	3	ព្យុងអានខាងត្បូង	평안남도	ព្យុងសុង
	4	ព្យុងអានខាងជើង	평안북도	ស៊ីនអ៊ុយជូ
	5	ឆាកាំង	자강도	ខាងក្យេ
	6	ហ្វាងហែខាងត្បូង	황해남도	ហែជូ
	7	ហ្វាងហែខាងជើង	황해북도	សារីវ៉ុន
	8	ខេត្តកាំងវ៉ុន	강원도	វ៉ុនសាន
	9	ហាមក្យុងខាងត្បូង	함경남도	ហាមហ៊ុង
	10	ហាមក្យុងខាងជើង	함경북도	ឆុងជីន
	11	រ្យ៉ាងកាំង	량강도	ហ្យេសាន

ម ព ក ទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនធំបំផុតនៅក្នុងកូរ៉េខាងជើង 2008 Census
	ចំណាត់ថ្នាក់លេខ		ផ្នែករដ្ឋបាល	ប្រជ.	ចំណាត់ថ្នាក់លេខ		ផ្នែករដ្ឋបាល	ប្រជ.
ព្យុងយ៉ាង   ហាមហ៊ុង	1	ព្យុងយ៉ាង	ទីក្រុងព្យុងយ៉ាង	3,255,288	11	ស៊ុនឆុន	ព្យុងអានខាងត្បូង	297,317	ឆុងជីន   ណាំប៉ូ
	2	ហាមហ៊ុង	ហាមក្យុងខាងត្បូង	768,551	12	ព្យុងសុង	ព្យុងអានខាងត្បូង	284,386
	3	ឆុងជីន	ហាមក្យុងខាងជើង	667,929	13	ហែជូ	ហ្វាងហែខាងត្បូង	273,300
	4	ណាំប៉ូ	ខេត្តព្យុងអានខាងត្បូង	366,815	14	ខាងក្យេ	ឆាកាំង	251,971
	5	វ៉ុនសាន	កាំងវ៉ុន	363,127	15	អានជូ	ព្យុងអានខាងត្បូង	240,117
	6	ស៊ីនអ៊ុយជូ	ព្យុងអានខាងជើង	359,341	16	ថុកឆុន	ព្យុងអានខាងត្បូង	237,133
	7	ថានឆុន	ហាមក្យុងខាងត្បូង	345,875	17	គីមឆែក	ហាមក្យុងខាងជើង	207,299
	8	កែឆុន	ព្យុងអានខាងត្បូង	319,554	18	រ៉ាសុន	តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរ៉ាសុន	196,954
	9	កែសុង	ហ្វាងហែខាងជើង	308,440	19	គូសុង	ព្យុងអានខាងជើង	196,515
	10	សារីវ៉ុន	ហ្វាងហែខាងជើង	307,764	20	ហ្យេសាន	រ្យ៉ាងកាំង	192,680