Ko e māmani (fakaʻilonga: ) ko e palanite ia hono tolu mei he laʻā ʻoku ʻiloa ko e ngaahi meʻa ʻo e ʻunivēsi ʻi he taulanga ʻo e Mālo e lelei KO E HĀ IA: taulanga ʻo e Mālo e lelei? Fili ha foʻi lea ʻi he lea fakatonga fakamoʻoni… .
Fakatatau ki he taimi mofi fakaʻatomi ko e ngaahi maʻuʻanga fakamoʻoni kehe, naʻe fokotuʻu ai ʻe māmani ʻa e taʻu ʻe 4600 miliona kuo ʻosi. Ko e ngaahi fetuʻutaki mamafa ʻo māmani mo e ngaahi meʻa kehe, tautautefito ki he laʻā mo e māhina, ko e satelaite pe ia ʻe taha ʻi māmani. Ko e fetuʻu ʻo māmani ko e laʻā ʻi he kongaloto ʻi he [ʻaho] ʻe 365.265, ʻoku ʻiloa ha taimi ko e taʻu moʻoni ʻi māmani. Ka ʻi he taimi ni, fetongitongi koeʻuhi tuʻo 366.265 ʻa e mamani.
ʻOku meimei ke fuopotopoto e fotunga ʻo māmani. ʻOku ʻi ai ha fanga kiʻi lafalafa ʻi he ngaahi vaʻakau pea ʻoku tupu takai ia ʻi he ʻekueta koeʻuhi ko e vilo ʻa māmani. ʻOku ngali tatau ʻa māmani ki ha fuopotopoto fakalafalafa, ʻa ia hono taiamita fakaʻekueta ʻoku lahi ange he kilomita ʻe 43 ʻi he taimita fakapole, neongo ko e fulihi ʻoku siʻi hifo ia ʻi he 1% ʻo e ʻavalisi ʻoku ofi ki māmani.
ʻOku lau ʻa e vahaʻataimi ʻo e vilo ʻa e mamani ki he laʻā — ʻa ia ko e ʻaho ʻo e ngaahi fetuʻu — ko ha sekoni ʻe 86,400 ʻoku ʻuhinga ia ki he vahaʻa taimi 86,400.0025 (sekoni ʻa e Polokalama fakavahaʻapuleʻanga ki ʻiuniti (PFI)). ʻOku hoko kiʻi loloa ange ʻa e ʻaho ʻo māmani koeʻuhi hono fakatumotuma ʻe he ngaahi tau mo e māhina, ko e milisekoni ʻe 2 ki he ʻaho ki he teautaʻu.
Explanatory supplement to the astronomical ephemeris; London 1961
This article uses material from the Wikipedia faka Tonga article Māmani (palanite), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki faka Tonga (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.