Pisika: Masna a siensia a maipanggep ti panagadal iti banag

Iti nalawlawa pay, daytoy ket ti sapasap a panagusig iti katutubo, a maaramid tapno maawatan ti panagtignay a sitatakneng iti law-ang.

Ti pisika ket isu ti kadaaanan nga kadagiti akademia a disiplina, a baka isu daytoy ti kadaana babaen ti pannakairamanna iti astronomia. Kadagiti napalabas a milenio, ti pisika ket paset iti masna a pilosopia a mairaman ti kimika, ken dagiti pudno a sanga iti matematika, ken biolohia, ngem idi panawen ti Sientipiko a Rebolusion idi maika-16 a siglo, dagiti masna a siensia ket rimsua a kas maysa a naisangsangayan a programa ti panagsukisok iti bukodda a karebbengan. Ti pisika ket ket maisabsabat kadagiti adu a interdisiplinario a luglugar ti panagsukisok, a kas ti biopisika ken kabuklan a kimika, ken dagiti pagbeddengan iti pisika ket saan a nainget a naipalpalawag. Adu dagiti kapanunotan iti pisika a kadawyan a mangipalawag ti kamasapulan a mekanismo kadagiti sabsabali a siensia, bayat nga agluklukat kadagiti baro a adalanan iti panagsukisok kadagiti lugar a kas iti matematika ken pilosopia.

Ti pisika ket nakaaramid kadagiti naimudingan a parawad babaen ti panakaparang-ay kadagiti baro a teknolohia a rimsua manipud kadagiti teoretika a naparang-ay. Para iti kas pagarigan, dagiti panagrang-ay iti panakaawat iti elektromagnetismo wenno nuklear a pisika ket nagitulod ti dagus a panagrang-ay kadagiti baro a produkto a dramatiko ti pannakatranspormana iti moderno nga aldaw ti kagimongan, a kas dagiti telebision, dagiti kompiuter, dagiti domestiko nga aparato, ken dagiti nuklear nga armas; ti panagrang-ay iti termodinamiko a nagitulod ti panagrangrang-ay iti industrialisasion; ken dagiti panagrang-ay iti mekaniko ket nagiparegget ti panagrangrang-ay iti kalkulo.

 

 

A kas ti naipakaammo dita baba, dagiti pamay-an a nausar ti pannakaawat ti panagkukua iti masna a penomena ken dagiti nagbanaganda ket timmaud manipud iti pilosopia, a nain-inut a sinukatan babaen ti masna a pilosopia ken ti masna a siensia, ken ti isasangpet iti moderno a pannakkonsepto iti pisika.

Ti masna a pilosopia ket adda dagiti nagtaudan idiay Gresia idi panawen ti Arkaiko a panawen, (650 BCE – 480 BCE), nga idi dagiti Pre-Sokratiko a pilosopo a kas ni Thales ket saan a namati kadagiti nalatak a masna, relihioso wenno mitolohiko a panangipalpalawag para iti masna a penomena ken nagiproklema a ti tungngal maysa a pasamak ket addaan iti masna gapuanan . Nagitukonda kadagiti kapanunotan a napasingkedan babaen ti panagrason ken panagpalpaliiw ken adu kadagiti bukodda a hipotesis ket napaneknekan a nagballaag kadagiti eksperimento, kas pagarigan ti atomismo.

Ti masna a siensia ket naiparang-ay idi idiay Tsina, India ken kadagidiay Islamiko a kalipato, idi nagbaetan ti maika-4 ken maika-10 a siglo BCE. Dagiti kaadu deskripsion ket nagbalin a nadayeg kadagiti pisiko ken astronomo, kas pagarigan ni Archimedes iti pagturayan iti mekanika, estadistika ken hidrostatika. Ti eksperimental a pisika ket naipayaammo iti panageksperimento ti kapanggepan kadagiti estatiko babaen ti mediebal a Muslim a pisiko a kas ni al-Biruni ken Alhazen.

Ti klasiko a pisika ket nagbalin a naisina a siensia idi dagiti nasapa a moderno nga Europeano ket nagus-usarda kadagitoy nga eksperimento ken kadagiti kaadu a pamay-an tapno maduktalanda ti tattan a makunkuna a ti linlinteg iti pisika. Ni Kepler, Galileo ken naisangsangyan a ni Newton ket nakaduktal ken nangitipon kadagiti sabsabali a linlinteg iti panaggunay. Idi panawen ti industrial a rebolusion, idi immadu ti pannakasapul ti enerhia, ket immadu met dagiti panagsukisok, a daytoy ti nagiturong ti pannakaduktalan kadagiti baro a linteg iti termodinamiko, kimika ken elektromagnetiko.

 

Ti moderno a pisika ket nagrugi kadagiti obra ni Einstein kadagiti relatibidad ken kaadu a pisika.

Iti adu a pamay-an, ti pisika ket naggapu manipud iti taga-ugma a Griego a Pilosopia. Manipud ti immuna a panagpadas ni Thales ti panagidasig kadagiti banag, aginggana ti panagikkat ni Democritus a dagiti banag ket nasken a maipabassit iti di-naidumaduma a kasasaad, ti Ptolemaiko nga astronomia iti maysa a kristalino a pirmamento, ken ti libro ni Aristoteles a Pisika (iti maysa a nasapa alibro iti pisika, a nagipadas ti panagusig ken panagilawlawag iti panaggunay manipud iti maysa a pilosopo a kapanunotan), dagiti nadumaduma a Griego a pilosopo ket nakaparangayda kadagiti bukodda a teoria iti katutubo. Ti pisika ket ammo idi a kas timasna a pilosopia aginggan idi maika-18 a siglo.

Babaen ti maika-19 a siglo ti pisika ket naibanaganen a kas maysa a disiplina a naisangsangayan manipud iti pilosopian ken dagiti sabsabali a siensia. Ti pisika, a kasla dagiti sabsabali a siensia, ket agtalek iti pilosopia iti siensia tapno makaited iti makaanay a deskripsion iti sientipiko a pamay-an. Ti sientipiko a pamay-an ket agaramat iti maysa a priori a panagrason ken ti pay maysa a posteriori a panagrason ken ti panagusar ti Bayesian nga inperensia tapno marukod ti kammapategan iti naited a teoria.

Ti pannakaparang-ay iti pisika ket nakasungbat kadagiti adu a saludsod dagiti nasapa a pilosopo, ngem dagitoy ket nakaparsua met kadagiti baro a saludsod. Ti panagadal iti pilosopiko a sayasay a nakapalikmut iti pisika, ti pilosopia iti pisika, ket mangiraman kadagiti sayasay a kas ti kasasaad iti limbang ken oras, determinismo, ken metapisikal a kapanunotan a kas ti emperismo, naturalismo ken realismo.

Adu kadagiti pisiko ket nagsurat kadagiti kapanggepan ti pilosopiko a nagbanagan kadagiti obrada, a kas ni Laplace, a nagipatakder ti gapuanan a determinismo, ken Erwin Schrödinger, a nagsurat iti kuantum a mekanika. Ti matematiko a pisiko a ni Roger Penrose ket tinawtawagan idi a ti Platonista babaen ni Stephen Hawking, ti maysa a kapanunotan ni Penrose a pinatungtunganna iti librona, Ti Dalan iti Kinapudno. Ni Hawking ket tinawtawagna ti bagina a kas ti maysa a "di-mababain a reduksionista" ken sumupsuiat kadagiti kapanunotan ni Penrose.

Nupay ti pisika ket mangidatar kadagiti nawatiwat ken nadumaduma a sistema, adda dagiti teoria nga us-usaren kadagiti amin a pisiko. Tunggal maysa kadagitoy a teoria ket naekperimento a nasubokan kadagiti adu a bilbilang ken nabirukan nga husto a kas maysa a panagpattapatta iti katutubo (a adda iti naisangayan a turayan ti kinapudno). Kas pagarigan, ti teoria iti klasiko a mekanika ket husto nga impalpalawagna ti panaggunay dagiti banag, no met laeng dagitoy ket dakdakelda ngem dagiti atomo ken aggungunayda a basbassit ngem ti pardas iti lawag. Dagitoy a teoria ket agtultuloy kadagiti aktibo a lugar ti panagsukisok, ken ti naisangayan nga aspekto iti klasiko a mekanika a makunkuna a kas ti gulogulo a naduktalan idi maika-20 a siglo, tallo a siglo kalpasan ti kasisigud a pagannurotan iti klasiko a mekanika babaen ni Isaac Newton (1642–1727).

Dagiti sentro a teoria ket importante a ramramit para iti panagsukisok kadagiti naipangpangruna a topiko, ken dagiti sinoman a pisiko, uray no sabsabali ti panakaipangpangrunada, ket manamnama dagitoy a lireradoda kadagitoy. Dagitoy ket mairaman dagiti klasiko a mekanika, kuantum a mekanika, termodinamiko ken estadistika amekanika, elektromagnetismo, ken espesial a relatibidad .

Klasiko a pisika

Ti klasiko apisika ket mairamn ti tinawtawid a sangsanga ken dagiti topiko a nabigbigan ken dagiti naparang-ay sakbay ti rugi ti maika-20 a siglo a dagiti klasiko a mekanika, akustika, optika, thermodynamika, ken elektromagnetismo. Ti klasiko a mekanika) ket maipanggep kadagiti bagi nga inaramid babaen dagiti puersa ken dagiti bagbagi ti panagggunay ken mabalin a mabingbingay kadagiti estatika (panagadal kadagiti puersa iti maysa a bagi wenno bagbagi nga agtaltalna), kinematika (panagadal ti panaggumay nga awan ti pnakaraeman ti gapuanan), ken dinamikas (panagadal ti panaggunay ket dagiti puersa a mangarig ti daytoy); ti mekanika ket mabalin pay a mabingbingay iti natangken a mekanika ken agayos a mekanika (a naamaamo dagitoy a kas ti agtultuloy a mekanika), inaudi ket mangiramraman kadagiti sanga a kas ti hodroestatika, hidrodinamika, aerodinamika, ken pneumatika. Ti akustika, ti panagadal ti uni, ket kanayon a maikapanunotan a sanga ti mekanika gapu ta ti uni ket gapuanan ti panagggunay dagiti partikula ti angin wenno banag a pagbanagan ti allon ti uni ken mabalin a maipalawag iti termino dagiti linteg ti mekanika. Dagiti kangrunaan a moderno a sanga ti akustiko ket ti ultrasonika, ti panagadal dagiti allon ti uni ti nanagato a prekuensia ti labes ti sakup ti panakangeg ti tao. Ti optika, ti panagadal ti lawag, ket saan laeng a maipanggep ti makita a lawag ngem ti pay inpraroho ken ultrabioleta a radiasion, a mangipakita kadagiti amin a penomena ti makita a lawag malaksid ti bisibilidad, a kas ti, panagballatek, repraksion, panaglapped, dipraksion, panakaiwarwaras, ken polarisasion ti lawag. Ti pudot ket maysa apornma ti enerhia, ti akin-uneg nga enerhia a tagikua baben dagiti partikula a binukel dagiti sustansia; ti termodinamika ket maipanggep kadagiti pannakaibagian a nagbaetan ti pudot ket dagiti sabali a porma ti enerhia. Ti elektrisidad ken magnetismo ket naadadal idi a kas agmaymaysa a sanga ti pisika manipud idi nadekket a pannakaikapet a nagabetanda ket naduktalan idi nasap a maika-19 a siglo; ti maysa nga ayus ti elektrisidad ket mangited ti magnetiko a lugar ken ti agbalbaliw a magnetiko a lugar ket mangipartuat ti ayus ti elektrisidad. Ti Elektroestatika ket maipanggep kadagiti elektrisidad a karga a nakatalna, ti elektrodinamika nga adda ti aggungunay a karga, ken magnetoestatika nga adda kadagti magnetiko nga ungto a nakatalna.

Moderno a pisika

Ti klasiko a pisika ket sapasap a maipanggep ti banag ken enerhia iti normal a gantingan ti panagpalpaliiw, bayat a ti kaaduan ti moderno a pisika ket maipanggep ti panagkukua ti banag ken enerhia babaen kadagiti nakaro a kasasaad wenno iti dakkel unay wenno bassit unay a gantingan. Kas pagarigan, ti atomiko ken nuklear a pisika ket ti panagadal ti banag kadagiti kabasiitan a gantingan a dagiti kimiko nga elemento ket mabalin a mailasin. Ti pisika dagiti elementario a partikula ket adda pay basbassit a gantingan, gapu ta daytoy ket maipanggep ti kangrunaan a paspaset ti banag; daytoy a sanga ti pisika a makunkuna pay a kas ti nangato nga enerhia a pisika gapu ti kangato unay nga enerhia ti nasken a makapataud kadagiti adu a kita ti partikula kadagiti dakkel a pagipardasan ti partikula. Iti daytoy a gantingan, ti ordinario, ti sentido komon a pakinakem ti limbang, oras, banag, ken enerhia ket saanen nga umiso.

Dagiti kangrunaan a teoria ti moderno a pisika nga ket mangited ti maysa a sabali a ladawan dagiti konsepto ti limbang, oras, ken banag manipud iti nairepresenta ti klasiko a pisika. Ti kuantom a teoria ketmaipanggep ti mapagtalken, ngem ti agnanayon, a katutubo kadagiti adu a penomena iti agpang ti atomiko ken suatomiko, ken ti adda a komplementario nga aspekto dagiti partikula ken dagiti allon iti deskripsion kadagiti kasta a penomena. Ti teoria itirelatibidad ket maipanggep ti deskripsion ti penomena a maaramid ti maysa a kuadro iti reperensia a daytoy ket aggungunay iti respeto ti agpalpaliiwr; ti espesial a teoria iti relatibidad ket maipanggep ti agpapada a panaggunay iti nalinteg a linia ken ti sapasap a teoria iti relatibiditi naipardasan apanaggunay ken ti panakaikapetna iti grabitasion. Dagitoy dua a kuantom a teoria ken dagiti teoriada ti relatibidad ket makabiruk kadagiti pakaipakatan kadagiti amin a lugar ti moderno a pisika.

Paggiddiatan ti klasiko ken moderno a pisika

 

Bayat a ti pisika ket mangipaturong ti panakaduktal kadagiti naisangalubongan a linlinteg, dagiti teoriana ket naisanlad kadagiti nalitnaw a pagturayan iti panakayatanup. A dagiti linteg iti klasiko a pisika ket pudno a mangipalpalawag kadagiti sistema a ti kinaipangpangruna ti kaatiddog ti gantingan ket dakdakkel ngem ti atomiko a gantingan ken dagiti panaggunay ket nabunbuntog ngem ti pardas iti lawag. Iti ruar iti daytoy a pagturayan, dagiti napalpaliiw ket saanda a maipada kadagiti naipadto. Ni Albert Einstein ket nagiparawad iti pagsukogan iti espesiala relatibidad, a angsukat kadagiti kapagarupan ti patingga nga oras ken limbang nga adda ti limbang nga oras ken mangipalubos iti napudno a panangipalpalawag kadagiti sitema a nangbukel nga adda kadagiti kapardas a gangani kapadpada ti pardas titi lawag. Ni Max Planck, Erwin Schrödinger, ken dagiti dadduma pay ket nangipaammo ti kuantuma mekanika, ti maysa a mabalina akapanunotan kadagiti partikula ken panagitignay a mangpalubos iti napudno a panagipalpalawag kadagiti atomiko ken subatomiko a gantingan. Kalpasan daytoy, ti teoria tikuantuma lugar ket nagitipon ti kuantuma mekanika ken espesial a relatibidad. Ti sapasap a relatibidad ket nagpalubos ti dinamiko, a killo ti limbang nga oras, a dagiti nawatiwat a sistema ken dakkel a gantingan a patakder iti law-ang ket mabalin ken nasayaat a maipalpalawag Ti sapasap a relatibidad ket saan pay a naitiptipon kadagiti sabsabali a kammasapulan a deskripsion; adda dagiti nadumaduma a kandidato kadagiti kuantum a grabidad ket agdama a maparparang-ay.

 

 

Dagiti kasapulan

Ti matematika iti lengguahe nga inusar para iti kompakto a pannakailawlawag ti urnos ti katutubo, a naipangpangruna dagiti linteg ti Pisika. Daytoy ket inmatangan ken inpatakderan babaen ni Pythagoras, Ni Plato, Ni Galileo, ken ni Newton.

Dagiti teoria ti pisika ket agus-usar ti Matematika tapno makagun-od ti urnos ken makaited dagiti napudno a pagannurotan, ti pudno wenno nakarkulo a panakailawlawagan, panakaaduan a nagbanagan ken dagiti maipadto. Dagiti resulta ti eksperimento iti pisika ket dagiti numerikal a panagrukod. Technologies based on Mathematics, kasla ti panagbilang ket nakaaramid ti panagbilang a pisika a kas maysa nga aktibo a lugar ti panagsukisok.

 

Ti ontolohia ket maysa a kasapulan para iti Pisika, ngen saan a para iti Matematika. Ti kayatna a sawen daytoy ket ti Pisika ket patingga a maipanggep ti panangipalpalawag ti pudno a lubong, bayat a ti Matematika ket maipanggep kadagiti narikut a maawatan a tabas, uray pay ti labes ti pudno a lubong. Nga isu a dagiti pannakaisao ti Pisika ket sintetiko, bayat a ti matematika ket analitiko. Ti matematika ket aglaon kadagiti pangipagarupan, bayat a ti Pisika ket aglaon kadagiti teoria. Dagiti Matematika a maisao ket nasken laeng a lohikal a napudno, bayat a dagiti padto ti Pisika a maisao ket nasken a maipada kadagiti napalpaliiw ken eksperimental a datos.

Ti pannakailasin ket nalawag, ngem saan a nalaka makitkita. Kas pagarigan, ti Matematiko a Pisika ket isu ti pannakaipakat ti Matematika iti Pisika. Dagiti pamay-anna ket Matematiko, ngem ti suhetona key Pisikal. Dagiti parikut iti daytoy a paset ket mangrugi ti maysa a "Matematika a modelo ti Pisikal a kasasaad" ken maysa a "Matematika a panagipalpalawag iti Pisikal a linteg". Kadagiti amin a maisao ti matematika a maus-usar para iti pakailawlawagan ket adda ti narigat a mabirukan a Pisikal a kayatna a sawen. Ti kamaudian a pakailawlawagan ket adda ti nalaklaka a mabirukan a kayatna a sawen, gapu ta daytoy ti birbiruken ti agsulsolbar.

Ti pisika ket sanga ti kammasapulan asiensia, a saan a ti maaramat a siensia. Ti pIsika ket makunkuna pay a kas "ti kammasapulan a siensia" gapu ti suheto ti panagadal kadagiti amin a sanga ti masna a siensia a kas ti Kimika, Astronomia, Heolohia ken Biolohia ket pawpawilan babaen dagiti linteg ti pisika. Kas pagarigan, ti Kimika ket ti panagadal kadagiti tagikua, patakder, ken panagsumamay iti banag (ti naipatengnga nga isip ti kimika iti atomiko a gantingan ket ket mangilasin daytoy manipud iti pisika). Dagiti patakder ket maporma gapu ta dagiti partikula ket magipeksada kadagiti elektriko a puersa iti tunggal maysa kaniada, dagiti tagikua ket mairaman ti maipapan ti bagi a pannakaidasig ti naited a sustansia, ket ti panagsumamay ket nabebedan babaen kadagiti linteg ti pisika, kasla ti konserbasion ti enerhia, masa ken karga.

Ti Pisika ket maipakat kadagiti industria a kas ti inhiniera ken medisina.

Pannakaipakat ken inpluensia

 

 

Ti naipakat a pisika ket isu ti sapasap a termino para iti panagsukisok ti pisika a maipanggep para iti naisangsangayan a panagusar. Ti kurikulum ti naipakat a pisika ket kadawyan nga aglaon kadagiti bassit a klase iti naipakat a medisina, a kas ti heolohia wenno elektriko nga inhinniera. Daytoy ket kadawyan a maigiddiat manipud iti inhiniera gapu ta ti mangipakat a pisisista ket baka saan nga agdardaremdem maysa a naisangsangayan a banag, ngem agus-usar ti panagsukisok ti pisika nga adda ti gandat a mangparang-ay ti baro a teknolohia wenno panagsolbar kadagiti parikut.

Daytoy nga arngian ket kapadpada ti naipakat a matematika. Dagiti mangipakat a pisisista ket mabalin pay nga interesadoda iti panagusar ti pisika para iti sientipiko a panagsukisok. Kas pagarigan, dagiti tao nga agobobra ti pagipardasan a pisika ket mabalinda nga agsukisok kadaghiti nasaysayaat a panagduktal kadagiti partikula para iti panagsukisok ti teoretiko a pisika.

Ti pisika ket kaaduan a maus-usar iti inhinniera. Kas pagarigan, ti estatiko, maysa asubpaset iti mekanika, ket maus-usar iti panagipatakder kadagiti rangtay ken dagiti nadumaduma a patakder. Ti pannakaawat ken panagusar ti akustika ket nagbanagan kadagiti nasaysayaat konsierto a pagkantaan; a maipada pay, ti panagusar kadagiti optika a mangpartuat kadagiti nasaysayaat a ramit ti optiko. Ti pannakaawawat ti pisika makapabalin kadagiti napudpudno a simulador ti panagpatayab, video nga ay-ayam, ken dagiti pelikula, ken kadawyan a kammasapulan iti porense a panagusig.

Ti kaadda ti pagalagadan a konsenso a dagiti linteg ti pisika ket unibersal ken san nga agbalbaliw manipud kadagiti napalabas a panawen, ti pisika ket mabalin a mausar ti panagadal kadagiti banag a nailubnak ti panakaidudua. Kas pagarigan, ti panagadal ti taudan ti Daga, ti sinoman ket mabalinda nga imodelo ti masa ti Daga, temperatura, ken ti gatad ti panagtayyek, kadagiti napalabas a panawen. Daytoy ket makapabalin para iti simulador iti inhenniera a mangpapardas kadagiti baro a panagrang-ay ti teknolohia.

Ngem adu pay dagiti interdisiplinaridad a pamay-an dagiti pisisista ken adu pay dagiti nangruna a paset a naimpluensian babaen ti pisika, a kas ti, paset iti ekonopisika ken sosiopisika.

Sientipiko a pamay-an

Dagiti pisisista ket agus-usarda ti maysa a sientipiko a pamay-an tapno masubokanda ti panakaumisu ti maysa a pisikal a teoria, nga agus-usar ti naipamay-ay nga arngian tapno maipada dagiti pagbanagan ti maisalsaludsod a teoria nga adda dagiti maitaripnong a pagbanagan a maala manipud kadagiti eksperimento ken dagiti panagpalpaliiw a naaramid a mangsubok daytoy. Dagiti eksperimento ken panagpalpaliiw ket naur-urnong ken maipadpada kadagiti naipadto ken hipotesis a naaramid babaen ti maysa a teoria, a mangtulong daytoy ti panagikeddeng wenno panakaisu ti teoria.

Dagiti teoria a kaaduan a nasuportaran babaen ti datos ken saan pay a napaay kadagiti ania man anga emperikal a panasubok ket makunkuna a dagiti sientipiko a linteg, wenno dagiti masna a linteg. Amin a teoria, a mairaman dagiti makunkuna a sientipiko a linteg, ket mabalin a masukatan babaen dagiti napudpudno, dagiti naisapasap a sinao no adda dagiti panagisuppiatan ti teoria nga addanto dagiti mabirukan a napalpaliiw a datos.

Teoria ken eksperimento

 

 

Dagiti teoria ket agsuksukisokda ti panagrang-ay dagiti matematiko a modelo nga umannurot kadagiti adda nga eksperimento ken nagballigi a nangipadto ti sumaganad a nagbanagan, bayat a dagiti agsuksukisok ket agpanunotda ken agaramidda kadagiti eksperimento tapno subokanda ken sukisokenda dagiti baro a penomena. Nupay ti teoria ken eksperimento ket mailaslasinda a naiparang-ay, dagitoy ket napigsa nga agkammasapulanda ti tunggal maysa kaniada. Ti panagrang-ay ti pisika ket kankanayon a maumay no dagiti agsuksukisok ket makaduktalda kadagiti saan a maipalawag dagiti adda a teoria, wenno no adda dagiti baro a teoria ket makaaramid kadagiti masubokan a maipadto, a mangregget kadagiti baro nga eksperimento.

Dagiti pisisista nga agob-obra kadagiti panangitignay ti teoria ken eksperimento ket makunkuna a penomenologo. Dagiti penomenologo ket agkitkitada kadagiti narikut a penomena a napalpaliiw kadagiti eksperimento ken agob-obrada kadagitoy tapno maibagada kadagiti kammasapulan a teoria.

Ti teoretiko a pisika ket naipakasaritaan a nakaala ti panagregget manipud iti pilosopia; ti elktromagnetismo ket naipagkaykaysa idi iti daytoy a pamay-an. Ti labes ti ammo a law-ang, ti paset ti teoretiko a pisika ket mangipanggep pay kadagiti hipotetikal a banbanag, a kas ti paralelo a law-ang, ti maysa a multiberso, ken dagiti nangatngato a dimension. Dagiti teoriata ket nagiyawagda kadagitoy a kapanunotan nga adda ti namnama a panasolbar kadagiti naisangsangayan a parikut kadagiti adda teoria. Ken nagsukisokda kadagiti pagbanagan kadagitoy a kapanunotan ken nagob-obrada kadagiti masubokan a maipadto.

Ti eksperimento a pisika ket mangibaga, ken ibaga babaen ti, inhenniera ken teknolohia. Dagiti agsuksukisok a pisisista a nairaman kadagiti maaramat a panagsukisok a daremdem ken agar-aramid kadagiti eksperimento kadagiti ramramit a kas dagiti pagipardasan ti partikula ken dagiti laser, ngem dagiti nairaman ti naipakat a panagsukisok ket kadawyanda nga agobobra ti industria, nga agparparang-ay kkadagiti teknolohia a kas ti magnetiko a resonante a panagiladawan (MRI) ken dagiti transistor. Ni Feynman ket nagisurat a dagiti agsuksukisok ket mabalinda nga agsukisok kadagiti lugar a saan a suksukisoken dagiti teoriata.

Kadakkel ken dagiti gandat

 

Ti pisika ket sakupenna ti ti nawatiwat nga intar ti penomena, manipud kadagiti elementario a partikula (a kas dagiti quarks, neutrinos ken elektrons) aginggana ti kadakkelan a nalatak a rimpuok dagiti ariwanas. Ti mairaman kadagitoy a penomena ket dagiti kangrunaan a banag a mangbukel kadagiti amin a parsua. Isu a ti pisika ket sagpaminsan a makunkuna a ti "kammasapulan a siensia". Ti pisika ket mangigandat a magipalpalawag kadagiti nadumaduma a penomena a rimsua iti katutubo iti termino ti nalaklaka a penomena. Isu a, ti pisika ket mangigandat a mangikapet kadagiti parsua a mapalpaliiw ti nagtagitaon kadagiti ramut a kaso, ken isilpoda amin dagitoy a kaso.

Kas pagarigan, ti taga-ugma aTsina ket nakapalpaliiwda a dagiti naisangayan a bato (lodestone) ket aginnasidegda babaen ti di-makitkita a puersa. Daytoy a pakagapuan makunkunan a kas ti magnetismo, ken immuna idi nga adu nga inad-adal idi maika-17 a siglo. A nasapsapa bassit ngem dagiti Insik, dagiti taga-ugma a Griego ket ammoda dagiti sabsabali a banag a kas ti ambar, a no daytoy ket iradrad iti dutdot daytoy ket gapunan ti kapdpada a di-makitkita a pangtignay a nagbaetan dagitoy dua. Daytoy pay ket adu nga inad-adal idi maika-17 a siglo, ken makunkuna tattan a ti elektrisidad. Isu a, ti pisika ket nakaawaten kadagiti dua a panagpalpaliiw ti katutubo iti termino dagiti ramut a kaso (elektrisidad ken magnetismo). Nupay kasta, ti adu pay a pangobra idi maika-9 a siglo ket nagipakita a dagitoy dua ket sabsabali nga aspekto iti maysa a puersa – ti elektromagnetismo. Daytoy a pamay-an ti "panagkaykaysa" a puersa ket agtultuloy tatta nga aldaw, ken ti elektromagnetismo ken ti nakapsot a nuklear a puersa ket naipanunotanen a dua nga aspekto iti nakapsot nga elektro a panagtignay. Ti Pisika ket agnamnama a makabiruk ti patingga a rason ti (Teoria iti Amin) no apay a ti katutubo ket kastoy (kitaen ti paset ti Agdama a panagsukisok dita baba para iti adu pay a pakaammo).