Dê-Giù
Dê-giù(地球, hù-hô̤: ) sê tái-iòng-hiê gì dâ̤ săng lăk giàng-sĭng, sê nè̤ng gì gă-huòng, iâ sê gáu gĭng-dáng dêu sū káuk-nêng gì mì-ék siŏh lăk ô sĕng-miâng gì sĭng-giù.
Kuŏ-hŏk ngiēng-géu hiēng-sê, dê-giù găk dâi-mō̤ 47 é nièng sèng hìng-siàng. Nguŏk sê dê-giù gì ôi-sĭng.
.jpg)
Ŭk-lī giék-gáiu
Dê-giù â̤ buŏng có̤ ô sâ̤ cèng: duâi-ké-cèng, cūi-cèng, dê-káe̤k, dê-mâng gâe̤ng dê-hŏk. Dê-giù biēu-méng â-dā̤ gì buô-hông cê̤ṳ ngiê gáu diē cūng-kuāng buŏng:
- 0 - 60 km: Ngàng-sĭk-cèng (Lithosphere)
- 0 - 35 km: Dê-káe̤k (Crust)
- 35 - 2890 km: Dê-mâng (Mantle)
- 100 - 700 km: Ngàng-liù-cèng (Asthenosphere)
- 2890 - 6378 km: Dê-hŏk (Core)
Dê-giù găk tái-iòng-hiê
Dê-giù cê̤ṳ-duōng siŏh kuàng gì sì-găng sê 23 dēng-cṳ̆ng 56 hŭng-cṳ̆ng 4.091 miēu, cī dâung sì-găng hô̤ lō̤ "diâng-sĭng-nĭk" (sidereal day). Dê-giù kuàng Nĭk-tàu siŏh kuàng gì sì-găng sê 365.2564 diâng-sĭng-nĭk. Téng dê-giù báe̤k-gék ché̤ṳ dê-giù, dê-giù cê̤ṳ-duōng, dê-giù kuàng Nĭk-tàu, ī-gĭk nguŏk kuàng dê-giù gì huŏng-hióng dŭ sê huāng-sì-cĕng.
Dê-lī
Dê-giù biēu-méng 70.8% sê cūi, 29.2% sê dê.
Dê-giù sê ṳ̄-dêu dṳ̆ng ī-gĭng báik-duòng gì mì-ék siŏh lăk ô sĕng-miâng gì sĭng-giù. Dê-giù gà̤-dēng gì sĕng-ŭk cū siàng "sĕng-ŭk-cèng" (biosphere), téng 35 é nièng sèng kăi-sṳ̄ céng-huá.
Dê-giù gáuk dó̤i ké-hâiu chă-biék cĭng duâi. Gék-dê céng, chiáh-dô iĕk, gáung-ṳ̄-liông ô gì dê-huŏng mūi nièng iā sâ̤ mī, ô gì dê-huŏng siŏh hò̤-mī dŭ mâ̤ gáu. Hāi-iòng diē-sié gì iòng-liù cĭng dê̤ṳng-iéu, ĭ â̤ ciŏng chiáh-dô dê-kṳ̆ gì iĕk-liông dái gáu gék-dê.
| Tái-iòng-hiê | |
|---|---|
 | |
| Diâng-sĭng: | Nĭk-tàu |
| Giàng-sĭng: | Cūi-sĭng · Gĭng-sĭng · Dê-giù · Huōi-sĭng · Mŭk-sĭng · Tū-sĭng · Tiĕng-uòng-sĭng · Hāi-uòng-sĭng |
| Ā̤-giàng-sĭng: | Ceres · Mìng-uòng-sĭng · Haumea · Makemake · Eris |
| Ôi-sĭng: | Nguŏk· Huōi-sĭng gì · Mŭk-sĭng gì · Tū-sĭng gì · Tiĕng-uòng-sĭng gì · Hāi-uòng-sĭng gì |
| Chēng-chiū-sĭng: | Halley Chēng-chiū-sĭng · Encke Chēng-chiū-sĭng |
| Gì-tă: | Siēu-giàng-sĭng-dâi· Kuiper-dâi · Scattered disc · Oort-hùng |
This article uses material from the Wikipedia Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ article Dê-giù, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nā bô lēng-gōa kóng, chiàu CC BY-SA 4.0 thang īng. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.