Ақсу-Жабағылы Қорығы

Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы — Талас Алатауының (Батыс Тянь-Шань) солтүстік-батыс бөлігін және Өгем жотасын алып жатқан Қазақстандағы тұңғыш қорық. Жамбыл облысының Жуалы ауданы мен Түркістан облысының Түлкібас ауданы аумағында орналасқан. Қорық Ақсу және Жабағылы атты екі өзеннің арасына орналасқан. Ол 1926 ж. құрылған. Құрамында Қаратаудағы «Қарабастау» (126 гектар) және «Әулие» (100 гектар) телімдері бар. Жерінің ауданы 128118 гектар (2007). Қазір Ақсу–Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген.

Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы
Ақсу-Жабағылы Қорығы
ХТҚО санаты — Ia (Қатаң табиғи резерват)
Жалпы мағлұмат
Ауданы131 934 га
Құрылған уақыты14 шілде 1926 жыл
Басқаратын ұйымҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
Сайтыhttp://www.aksu-jabagly.kz/
Орналасуы
42°19′00″ с. е. 70°37′00″ ш. б. / 42.31667° с. е. 70.61667° ш. б. / 42.31667; 70.61667 (G) (O) (Я) 70°37′00″ ш. б. / 42.31667° с. е. 70.61667° ш. б. / 42.31667; 70.61667 (G) (O) (Я) (T)
ЕлАқсу-Жабағылы Қорығы Қазақстан
АймақтарЖамбыл облысы, Түркістан облысы
АудандарЖуалы ауданы, Түлкібас ауданы
Ақсу-Жабағылы қорығы (Қазақстан)
Ақсу-Жабағылы Қорығы
Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы
Ақсу-Жабағылы Қорығы Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы Ортаққорда

Қорық бірнеше биіктік белдеуде жатыр. Тау өңірінде бидайық, түрлі шөптер, боз жусан, жоғарысында селдір арша орманы, субальпі және альпі шалғыны өседі. Одан жоғарысын мұздықтар мен көп жылдық қар жапқан. Ақсу – Жабағылы қорығының жерін Ақсу өзенінің аңғары (тереңдігі 500 м-дей) жарып өтеді. Өсімдіктер дүниесі әралуан. Онда мүктің 61, қынаның 58, жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1400 (дәрі-дәрмектік өсімдіктерден: қылша, сасыр, иманжапырақ, түйежапырақ, сарыағаш, шәйқурай, талас уқорғасыны), техникалық өсімдіктен: арша, рауғаш, итқұмық, таран, жеміс-жидектерден: жабайы алма, шетен, шие, қарақат, бүлдірген, жем-шөптік өсімдіктен жоңышқа, кекіребас, бедебас, түлкіқұйрық, көде, сондай-ақ эндемик өсімдіктерден майысқыш қияқ, талас қайыңы, ақшыл сары жоңышқа, қаратамыр, томағашөп, қандыгүл, реликті өсімдіктерден: жалған масақша, Минквиц кендіршесі, Қаратау сетені түрлері бар. Қорықтың жануарлар әлемі де өте бай: сүтқоректілердің 42 (арқар, таутеке, елік, марал, барыс, Тянь-Шань қоңыр аюы, борсық, сусар, т.б.); құстардың 238 (гималай ұлары, кекілік, сақалтай, бүркіт, қара құтан, бозторғай, сарыторғай, ителгі, шымшық, т.б.); бауырымен жорғалаушылардың 9 (алай жалаңкөзі, сарыбауыр кесіртке, қалқантұмсықты қара шұбар жылан, сұржылан т.б.), қосмекенділердің 2 (жасыл құрбақа және көлбақа) және балықтың 2 түрі тіршілік етеді. Омыртқасыз жәндіктердің де алуан түрлері осы өңірде қоныстанған. Ақсу – Жабағылы қорығы – табиғаттың нағыз ғылыми лабораториясы, онда ғылыми-зерттеу жұмыстары үзбей жүргізіледі.

Ақсу-Жабағылы Қазақстанның ең көне қорығы, сонымен қатар Орталық Азиядағы ЮНЕСКО биосфера қорығы дәрежесін алған ең алғашқы қорық. Теңіз деңгейінен 1000 м-ден 4280 м аралығындағы биіктікте Тянь-Шань тауларында орналасқан. Негізгі биік аймақтары өзінің таңқаларлық бейнелерімен жартылай шөлейттер ылғалды жазықтармен алмасып аршалы ормандарына өтеді. Ылғалды даладағы бай жазықтар аршалармен астасып жатқан жіңішке бұталардың өсуіне қолайлы жағдай туғызған. Көздің жауын алатын қатаң қарлы шыңдардың бөктерінде түрлі түсті альпі гүлдері жайқалып өскен. Ақсу-Жабағалы сирек кездесетін, тек осы аймақтарға ғана тән өсімдіктер мен жануарлардың отаны. Бұл жерден тау қойын, ешкісін, маралдарды және еліктерді, сілеусіндер мен қар қабыландарын, қасқырлар мен түлкілерді, аюлар мен тағыландарды, ақкүмістерді таба аласыз. Осы жерлерді сарышұнақтарды да көруге болады.

Құстар әлемі өте бай. Жоғары аспанда мұртты грифтер, грифондар, жыланбүркіт пен алтын қырандар қалықтайды. Тасты жартастардың арасынан тау кекіліктерінің ұяларын, қар арасынан тылсым қар әтештерін кездестіресіз. Жапырақты орман көлеңкесінде от жалыны тәріздес шыбын ұстағыш қараңдайды. Тоқылдақтың ысқырған дауысы сыбызғының әнін еске салады. Күн сәулесі ойнаған жазық далаларында көбелектер ойнайды, арасынан сирек кездесетін Аполло көбелектерін де көруге болады. Өсімдіктер әлемі таңқаларлық. Кішкентай тас ағашы өзінің тамыр жаюымен белгілі. Амарантус Грандифолия өсімдігі бағалы майға толы. Грейг қызғалдақтары тау алаңқайларында қызыл жалындай жарқырайды. Қызғылтым флокулаларға Қоқанд Моринасының жеңіл гүлдері жиналады.

Қорық ландшафтысы көркем және тылсым. Жазықтар мен алаңқайлар биік шыңды тауларға алмасып, жартасты шатқалдармен қиылысады. Өзендері терең шатқалдарға құйылып, ақырған сарқырамаларды түзейді. Түпсіз көгілдір мұздай тау көлдерінде аспан айнадай шағылысады.

Теңіз деңгейінен 3,000м биіктікте орналасқан қол жеткізбес ұңғымаларда тастарға ойылып түсірілген көптеген бейнелерден тұратын «сурет галлереясын» табуға болады. Оларда үй және жабайы жануарлар, ежелгі адамдардың аң аулауы бейнеленген.

Ақсу-Жабағылының сазды топырағында палеонтологтар тасқа айналған өсімдіктердің, жәндіктердің, балықтардың және кесірткелердің іздерін тапқан.

Дереккөздер

Қосымша мәліметтер

  • [1](қолжетпейтін сілтеме) — Ақсу-Жабағылы қорығы

Tags:

🔥 Trending searches on Wiki Қазақша:

Қоршаған ортаны қорғау туралы заңҚазақстан экономикасының тарихыҚазақтың ұлттық ойындарының тізіміБауыр (орган)Қазақстандағы жаңа экономикалық саясатМоңғол шапқыншылығыБатырлар жырыАдам атаӨтMicrosoft ExcelҮш Жүз партиясыЖануарларІсікСаяси билікБұқаралық ақпарат құралдарыҚыпшақ хандығыМахмұд ҚашқариТөменгі сатыдағы өсімдіктерҰлы Отан соғысыМұхаметжан ТынышбайұлыЭтикаҚоршаған ортаны қорғаудың негізгі қағидаттарыАбай жолы (роман)Антропогендік факторРамазан (ай)РевматизмТеңеуТуризмБуын үндестігіҚазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік РеспубликасыАИВ/ЖИТСЖердің айналуыСырым ДатұлыЗат алмасуСәулетШанхай Ынтымақтастық ҰйымыЖұқпалы ауруларӘл-Кәфирун сүресіМұхитҚылмыстық құқықҚазақстандағы сайлау жүйесіТранспирацияБағаналы жасушаДамыған елдерАс қорыту жолдарынан қан кетуКарбон қышқылдарыКСРО ыдырауыТыныс алуӨсімдіктер гормондарыТұмауКомпьютерлік желіҚазақстан ұлттық парктерінің тізіміМүшел жасТуыстық атауларыБауыржан МомышұлыСілекейДүниежүзі елдерін даму деңгейі бойынша топтастыруНуклеин қышқылдарыОдағайБатыс Қазақстан облысыГепатитҚазақстан географиясыЖеті атаҚарақытай мемлекетіТәрбиеДулатШәкәрім ҚұдайбердіұлыСерверЕсім ханТуберкулезКонституцияТопырақНаурызЦиститАлматыҚазақстан халқы ассамблеясыҚазақстандағы 1926-1941 жылдардағы индустрияландыруАтмосфералық қысымПсихология🡆 More