Жүгері

Жүгері (лат.

Zea mays) — астық тұқымдасына жататын бір жылдық дақылдардың бірі.

Жүгері
Жүгері
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
(unranked) Дара жарнақтылар
(unranked) Commelinids
Сабы: Poales
Тұқымдасы: Poaceae
Кіші тұқымдасы: Panicoideae
Тайпасы: Andropogoneae
Тегі: Zea
Түрі: Z. mays
Екі-есімді атауы
Zea mays
L.

Еуропалықтар Оңтүстік Американы ашқан кезде «маис» деп аталатын, осы күнгі жүгері дақылдарын кездестірген. Оның алғашқы өкілін Еуропаға Христофор Колумб әкелген. Бұл данасын Х.Колумб испан короліне сыйға тартады. Ал біздің жүгерінің алғаш орныққан жері Молдавия болған. Дала ауылына кең таралуына оның мол өнім, көк балаусаны аса көп беруі де себепші болды. Бір жылдық астық тұқымдас жылылықты сүйетін өсімдік. Дара жынысты, бір үйлі өсімдік. Жүгері 12-140 С-та қаулап өседі. Аталық гүлшоғыры – собық. Тамыр жүйесі – шашақ, қосалқы тамырлары болады. В,Е дәрімендері, техникалық май, линолеум, желім, жасанды жібек алынады. Азот, фосфор тыңайтқыштары қажет.

Әлемдегі өндіріс

Әлем бойынша жүгері өнімі (мың тонна)
1965 226 544
1970 265 831
1975 341 661
1980 396 623
1985 485 527
1990 483 343
1995 517 329
2000 592 039
2005 714 191
2010 851 680
2015 1 052 097
2016 1 100 226
2017 1 134 747
2018 1 147 689
Ең көп жүгері өндіретін елдер (мың тонна)
Ел 2014 2016 2018
Жүгері  АҚШ 361091 384778 392451
Жүгері  Қытай 215646 231674 257174
Жүгері  Бразилия 79882 64143 82288
Жүгері  Аргентина 33087 39793 43462
Жүгері  Украина 28497 28075 35801
Жүгері  Индонезия 19008 20370 30254
Жүгері  Үндістан 24170 26260 27820
Жүгері  Мексика 23273 28251 27170
Жүгері  Румыния 11989 10746 18664
Жүгері  Канада 11487 12349 13885
Жүгері 
Мәдени өсіру үшін сұрыпталатын экзотикалық жүгері түрлері

Басқа да астық тұқымдастар секілді піскен жүгері дәні өте қоректі келеді, оның құрамында: көмірсу, ақуыз, май, калий, фосфор, магний, кальций т. б. минералдық тұздар, витаминдер бар. Азықтық жүгері дәнінен ұн, әртүрлі жарма, ал жүгері жармасынан — жүгері үлпілдегі, үлпек дән және қытырлауық «таяқша» алынады. Жүгері үлпілдегі , үлпек дәні және қытырлауық «таяқша » — қосымша баптаулы қажет етпейтін дәмді тағам. Организмге жақсы сіңеді. Оны үш мезгілгі аста: шай, суп, қуырылған нан қосылған сорпа, компот, шырын, кисель, простокваша, айранмен т.б. жеуге болады. Ол әсіресе балаларға пайдалы (ыстық сүтке қосып береді). Қант себілген жүгері үлпілдегі мен тәтті қытырлауық «таяқшаны» ет-женді және тез толатын адамдарға, сондай-ақ қант диабетімен ауыратындарға жеуге болмайды. Жүгері үлпілдегін, «таяқшаны» үлпек дәнді құрғақ жерде сақтаған жөн. Егер үлпілдек жұмсаңқырап кетсе оны духовкаға салып келтіреді. Дымқыл тартқан үлпілдек тез көгеріп, жеуге жарамайды.

Жүгері 
Variegated maize ears
Жүгері 
Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese'
Жүгері 
Лихтенштейндегі жүгері алаңы

Дереккөздер

Tags:

Астық тұқымдасыЛатын тілі

🔥 Trending searches on Wiki Қазақша:

Алты кәлимәСалауатты өмір салтыҚазақстан Ұлттық футбол құрамасыЕуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымыСілекейХромосомаларАлаш автономиясыАстанаАуыз бекітуАқан сері16-17 ғасырлардағы Қазақ хандығыӨзбекстанЖасуша ядросыҚазақстанда кеңес өкіметі орнауының ерекшелігі. Азаматтық қарсы тұруАятДауыссыз дыбыстарҚұрлықАуызекі сөйлеу тілінің стиліАрал теңізіЖаңа заманЗәрдің түзілуі және шығарылуыАнемияАқ Орда (мемлекет)Наурыз мейрамыСөзжасамСақтарЖүрек жетіспеушілігіАИВ/ЖИТСАсқорыту мүшелеріТәуке ханЖануарларГепатитДенсаулықЖерАқшаНоғай ордасыБастың ауыруыЖүйке жасушаларыЖұқпалы ауруларҰлпан (роман)Бауыржан МомышұлыСолтүстік ҚазақстанДәрігерМұстафа Кемал АтатүрікҚазақ философиясыҚанайналым жүйесіҚаңлыларЖыныс мүшелері ауруларыАммиакТас дәуіріАлюминийТыныс алу жүйесіБуын үндестігіБірінші дүниежүзілік соғысЖайылма сөйлемЕліктеу сөзГипоксияГормондарМайларҚорқыт атаМагнит өрісіЛюксембургҚазақстандағы саяси партиялар18 ғасырдың бірінші ширегіндегі қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайыТың игеруОтан сатқындары әйелдерінің Ақмола лагеріПневмонияӨкпеҚазақстанПугачев бастаған шаруалар соғысыҚыпшақтарТыныс алу ауруларыҚазақстан қалаларыТәуелсіз Мемлекеттер ДостастығыҚызбаИнсулинКомпьютерлік желіСаяси идеологияКүн жүйесі🡆 More