Айдеме (лат. Homo sapiens — Айдеме ыҥле) — кок йол дене коштшо примат, Homo sapiens видыш, Гоминиды ешыш пура.
Шанче увер почеш, мландыште лийше процесс лектышыш эволюционный — антропогенез, умбакыже могай деталь шымлалтын. Ойыртемле ойыртемже еҥ-влакын, тудо илыш весышт деч ойыраш, прямохождение шотлалтеш, вуй вем высокоразвитый, уш-акыл да йӱкан ойла.
Айдеме да тӱням шымлыме да вашталтыме, тӱвыра да шке историйым ыштат. Тӱҥ айдеме, тудын шочмыжо да палемдыш, да тудын тунем налме вер кодын проблема уло туняште философий, религий, наука да искусство.
Фролов и. в. т. г. борзенковын да «у энциклопедий философий» ончыкта, мом умылаш ок шукто рашемдаш шагал ныл ойыраш лийже (мут-влак) «айдеме»:
Айдеме чурийым: йӧным шонен, шуктымылан эрык дене ойырен моштымаш, мут кучымым налде койыш, мораль шонышан-влакат улыт. Тудым палемдыме годым биологий неприспособленность еҥым сӱретлен, могай специализацийже орган-влак дене тудын укелыкше иктаж-тыглай кӱлешан янлык ила, пашам моштен ыштыме ӱзгар-влак, тул, да нуным кучылтын, мутлан, койыш пластичность. Ик настан палыже вес огыл, тудо кӱкшырак, мудреч, койыш, уш-акылым пенгыдемден, ваштареш, шонымашыже, планже, шке колымыжо нерген пален, тидын шотыштак тиде мутланаш йӧратыше, мыскарамат ойыртемалтшым шижын, шке шонымыжым шукта, шерым ышта улмаш да ала-мом ужын.
Шӱргӧ — айдеме вуйын ончыл ужашыже, кӱшыл верхнеглазничный кундемын чекше эрта шотышто, ӱлнӧ — ӱлыл лукыштыжо вер да оҥылаш йымалжым, ӧрдыж гыч — да ӱлыл укшыш кундемлан негызым пылышкорка оҥылашлу.
This article uses material from the Wikipedia Олык Марий (Olyk Marij) article Айдеме, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контентым CC BY-SA 4.0 лицензий почеш кучылт кертыда (весым возымо огыл гын). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Олык Марий (Olyk Marij) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.