سنت پترزبورگ: شهر فدرال کشور فدراسیون روسیه

سنت پترزبورگ در ساحل خلیج فنلاند قرار دارد و رود نوا نیز از این شهر می‌گذرد. در سرشماری سال ۲۰۲۱ میلادی در روسیه، این شهر ۵٫۶ میلیون نفر سکنه داشت که آن را به چهارمین شهر پرجمعیت در اروپا، پرجمعیت‌ترین شهر در دریای بالتیک و شمالی‌ترین شهر بزرگ جهان تبدیل می‌کند. جمعیت این شهر به تنهایی برابر تمام جمعیت کشور فنلاند است. سنت پترزبورگ به عنوان پایتخت امپراتوری روسیه، یکی از بنادر مهم روسی و یک شهر فدرال است.

سنت پترزبورگ Санкт-Петербург
شهر فدرال
ساعتگرد از بالا: کاخ زمستانی؛ کلیسای جامع پیتر و پائول؛ ساختمان ستاد کل؛ رودخانهٔ مویکا از پل پوچسکی تا پل سرخ؛ کلیسای جامع سنت ایزاک؛ و پل کاخ
پرچم نشان
سرود: «سرود سنت پترزبورگ»
موقعیت سنت پترزبورگ در روسیهٔ اروپایی
مختصات: ۵۹°۵۶′۱۵″ شمالی ۳۰°۱۸′۳۱″ شرقی / ۵۹٫۹۳۷۵۰°شمالی ۳۰٫۳۰۸۶۱°شرقی / 59.93750; 30.30861
کشور	روسیه
ناحیهٔ فدرال	شمال غربی
منطقهٔ اقتصادی	شمال غربی
پیدایش	۲۷ مه ۱۷۰۳ (۱۷۰۳-05-۲۷)
رایون‌ها	دیدن فهرست
مدیریت
• هیئت حاکمه	مجلس مقننه
• فرماندار	الکساندر بگلوف (UR)
مساحت
• شهر فدرال	۱۴۳۹ کیلومتر مربع (۵۵۶ مایل مربع)
بلندی	۳ متر (۱۰ پا)
جمعیت  (۲۰۲۱)
• شهر فدرال	۵٬۶۰۱٬۹۱۱
• رتبه	دومین
• تراکم	۳۹۹۲٫۸۱/کیلومتر مربع (۱۰۳۴۱٫۳/مایل مربع)
• کلان‌شهری	۶٬۲۰۰٬۰۰۰
نام اهلیت(ها)	پترزبورگی
منطقه زمانی	یوتی‌سی +۳ (MSK)
کد پستی	۱۹۰۰۰۰—۱۹۹۴۰۶
پیش‌شماره	۸۱۲
کد ایزو ۳۱۶۶	RU-SPE
پلاک خودرو	۷۸, ۹۸, ۱۷۸, ۱۹۸
اوکاتو ID	۴۰
OKTMO ID	۴۰۰۰۰۰۰۰
زبان رسمی	روسی
وبگاه	gov.spb.ru

این شهر در ۲۷ مه ۱۷۰۳ توسط پتر یکم بر روی یک قلعهٔ سوئدی که به تازگی تصرف کرده بود ساخته شد و به یاد پطرس حواری عیسی، نام سنت پترزبورگ را بر آن نهاد. در روسیه، سنت پترزبورگ از نظر تاریخی و فرهنگی با تولد امپراتوری روسیه و ورود روسیه به تاریخ مدرن به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی اروپایی مرتبط است. این شهر از سال ۱۷۱۳ تا ۱۹۱۸ پایتخت روسیهٔ تزاری و پس از آن امپراتوری روسیه بود (برای مدت کوتاهی بین سال‌های ۱۷۲۸ و ۱۷۳۰ با مسکو جایگزین شد). پس از انقلاب اکتبر در سال ۱۹۱۷، بلشویک‌ها مقر دولت را به مسکو منتقل کردند. این شهر پس از مرگ لنین در سال ۱۹۲۴ به لِنینگراد تغییر نام داد، اما در سال ۱۹۹۱، طی موج لنین‌زدایی به دنبال انحلال اتحاد جماهیر شوروی، طی یک همه‌پرسی در سطح شهر، سنت پترزبورگ دوباره نام رسمی شهر شد هرچند استانی که این شهر بزرگ مرکزش است همچنان نام لنین را همراه خود دارد (استان لنینگراد).

به عنوان پایتخت فرهنگی روسیه سنت پترزبورگ در سال ۲۰۱۸ پذیرای بیش از ۱۵ میلیون گردشگر بود. این شهر، مرکز مهم اقتصادی، علمی و گردشگری روسیه و اروپا محسوب می‌شود. در دوران مدرن، این شهر لقب «پایتخت شمالی روسیه» را دارد و محل استقرار نهادهای مهم دولت فدرال مانند دادگاه قانون اساسی روسیه و شورای هرالدیک رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه است. همچنین محل کتابخانه ملی روسیه و مکان برنامه‌ریزی‌شده برای دادگاه عالی روسیه، و همچنین مقر نیروی دریایی روسیه و شاخهٔ غربی نیروهای مسلح روسیه است. «مرکز تاریخی سنت پترزبورگ و گروه‌های یادبود مرتبط» یک مجموعهٔ ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو را تشکیل می‌دهند. سنت پترزبورگ خانهٔ موزهٔ ارمیتاژ، یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان، لاختا سنتر، بلندترین آسمان‌خراش اروپا، و یکی از شهرهای میزبان جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ و جام ملت‌های اروپا ۲۰۲۰ بود.

این شهر در سال ۱۷۰۳ به دستور و با نظارت پتر کبیر ساخته شد و از آن زمان تا ۱۹۱۸ پایتخت روسیه بود. مدتی پتروگراد نام داشت. پس از سرنگونی فرمانروایی تزارها به نام لنین، لنینگراد خوانده شد و با فروپاشی شوروی در این کشور به نام پیشینش بازخوانده شد. این شهر در فارسی دوره قاجار به صورت سن پطرزبورغ نامیده و نوشته می‌شد.

این شهر به عنوان صحنه وقوع انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و پایگاه دفاع سرسختانه در برابر آلمان در زمان جنگ جهانی دوم، از جایگاهی مهم و نقشی حیاتی در تاریخ روس‌ها برخوردار است. این شهر در زمان جنگ جهانی دوم، ماه‌ها در محاصره بود و هیچگاه به تصرف مهاجمان درنیامد. سن پترزبورگ پایتخت فرهنگی روسیه نام گرفته‌است.

این شهر که به مدت دو سده پایتخت روسیه بوده‌است، بین سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۴ پتروگراد نام داشته و در زمان حکومت اتحاد جماهیر شوروی به مدت ۶۷ سال (از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۹۱) لنینگراد خوانده می‌شده‌است.

 

رود نوا از بخش زیادی از مرکز شهر می‌گذرد. سمت چپ: جزیرهٔ واسیلیفسکی، مرکز: رود نوا، قلعه پیتر و پل و پل ترینیتی، سمت راست: خاکریز قصر با کاخ زمستانی.

 

مساحت شهر سنت پترزبورگ ۶۰۵٫۸ کیلومتر مربع (۲۳۳٫۹ مایل مربع) است و حوزهٔ فدرال ۱٬۴۳۹ کیلومتر مربع (۵۵۶ مایل مربع) مساحت دارد که شامل شهر سنت پترزبورگ (شامل ۸۱ منطقهٔ شهری)، ۹ شهرک شهری (کولپینو، کراسنویه سلو، کرونشتات، لومونوسوف، پاولوفسک، پترگوف، پوشکین، سسترورتسک، زلنوگورسک) و ۲۱ سکونتگاه شهری می‌شود.

سنت پترزبورگ در دشت‌های میانی تایگا در امتداد سواحل خلیج نوا در خلیج فنلاند و جزایر دلتای رودخانه واقع شده‌است. بزرگ‌ترین آنها عبارتند از جزیرهٔ واسیلیفسکی، پتروگرادسکی، دکابریستوف و کرستوفسکی. دومی همراه با یلاگین و جزیرهٔ کامنی بیشتر توسط پارک‌ها پوشیده شده‌اند. باریکهٔ کارلیا، در شمال شهر، یک منطقهٔ تفریحی محبوب است. در جنوب، سنت پترزبورگ از کلینت بالتیک عبور می‌کند و به فلات ایزورا نزدیک می‌شود.

ارتفاع سنت پترزبورگ از سطح دریا تا بالاترین نقطه ۱۷۵٫۹ متر (۵۷۷ فوت) در تپهٔ اورخوایا در جنوب است. بخشی از قلمروی شهر در غرب لیتینی پروسپکت حداکثر ۴ متر (۱۳ فوت) بالاتر از سطح دریا است و از سیل‌های متعدد رنج برده‌است. سیل‌ها در سن پترزبورگ توسط یک موج طولانی در دریای بالتیک، ناشی از شرایط هواشناسی، بادها و کم‌عمقی خلیج نوا ایجاد می‌شوند. پنج سیل فاجعه‌بار در سال‌های مختلف در سنت پترزبورگ رخ داده‌اند عبارتند از سیل سال ۱۸۲۴ (۴٫۲۱ متر یا ۱۳ فوت ۱۰ اینچ بالای سطح دریا، که طی آن بیش از ۳۰۰ ساختمان تخریب شد؛ در سال ۱۹۲۴ (۳٫۸ متر، ۱۲ فوت ۶ اینچ)؛ در سال ۱۷۷۷ (۳٫۲۱ متر (۱۰ فوت ۶ اینچ))؛ در سال ۱۹۵۵ (۲٫۹۳ متر (۹ فوت ۷ اینچ)): و در سال ۱۹۷۵ (۲٫۸۱ متر (۹ فوت ۳ اینچ). برای جلوگیری از سیل، سد سنت پترزبورگ ساخته شده‌است.

از سدهٔ ۱۸ میلادی، زمینِ شهر به‌طور مصنوعی، در برخی مکان‌ها بیش از ۴ متر (۱۳ فوت) افزایش یافته‌است و باعث ادغام چندین جزیره و تغییر هیدرولوژی شهر شده‌است. علاوه بر نوا و شاخه‌های آن، دیگر رودخانه‌های مهم تابعهٔ فدرال سنت پترزبورگ عبارتند از: سسترا، اوختا و ایژورا.

به دلیل موقعیت شمالی سنت پترزبورگ که در ۶۰ درجهٔ شمال عرض جغرافیایی قرار گرفته، روز روشن در این شهر در طول فصل‌ها متفاوت است، از ۵ ساعت و ۵۳ دقیقه در زمستان تا ۱۸ ساعت و ۵۰ دقیقه در تابستان. دوره‌ای از اواسط ماه مه تا اواسط ژوئیه که در آن گرگ و میش ممکن است تمام شب ادامه داشته باشد به شب‌های سفید معروف است.

سن پترزبورگ در حدود ۱۶۵ کیلومتر (۱۰۳ مایل) از مرز فنلاند فاصله دارد و از طریق بزرگراه ام۱۰ (ئی ۱۸) به آن متصل است که در امتداد آن ارتباطی با شهر تاریخی ویبورگ نیز وجود دارد.

آب و هوا

براساس سامانهٔ طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، سنت پترزبورگ به صورت اقلیم قاره‌ای مرطوب طبقه‌بندی می‌شود. تأثیر تعدیل‌کنندهٔ متمایز طوفان‌های موسمی دریای بالتیک منجر به تابستان‌های گرم، مرطوب و کوتاه و زمستان‌های مرطوب طولانی و نسبتاً سرد می‌شود. آب و هوای سنت پترزبورگ نزدیک به هلسینکی است، اگرچه در زمستان‌ها سردتر و در تابستان‌ها به دلیل موقعیت شرقی‌تر آن گرم‌تر است.

میانگین حداکثر دما در ماه ژوئیه ۲۳ درجه سلسیوس (۷۳ درجه فارنهایت) و میانگین حداقل دما در ماه فوریه −۸٫۵ درجه سلسیوس (۱۶٫۷ درجه فارنهایت) است. حداکثر دمای ثبت‌شده در این شهر در طول موج گرمای تابستانی نیمکره شمالی ۲۰۱۰ رخ داد که دما به ۳۷٫۱ درجه سلسیوس (۹۸٫۸ درجه فارنهایت) رسید. حداقل دما نیز با −۳۵٫۹ درجه سلسیوس (−۳۲٫۶ درجه فارنهایت) در سال ۱۸۸۳ ثبت شد. میانگین دمای سالانهٔ سنت پترزبورگ ۵٫۸ درجه سلسیوس (۴۲٫۴ درجه فارنهایت) است. رودخانهٔ نوا در محدودهٔ شهر معمولاً در ماه‌های نوامبر تا دسامبر یخ می‌زند و در ماه آوریل یخ‌های آن باز می‌شوند. از دسامبر تا مارس به‌طور متوسط ۱۱۸ روز با پوشش برفی وجود دارد که تا فوریه به میانگین عمق برف ۱۹ سانتیمتر (۷٫۵ اینچ) می‌رسد. دورهٔ بدون یخبندان در این شهر به‌طور متوسط حدود ۱۳۵ روز طول می‌کشد. علی‌رغم موقعیت شمالی سنت پترزبورگ، زمستان‌های آن به دلیل تأثیر خلیج فنلاند و مقداری گلف استریم از بادهای اسکاندیناوی، گرم‌تر از مسکو است که می‌تواند دما را کمی بالاتر از انجماد برساند. این شهر همچنین دارای آب و هوای کمی گرمتر از حومهٔ آن است. شرایط آب و هوایی در تمام طول سال کاملاً متغیر است.

میانگین بارندگی سالیانه در شهر متفاوت است، به‌طور متوسط ۶۶۰ میلیمتر (۲۶ اینچ) در سال و در اواخر تابستان به حداکثر می‌رسد. به دلیل آب و هوای خنک، رطوبت خاک به دلیل پایین بودن تبخیر-تعرق تقریباً همیشه زیاد است. رطوبت به‌طور متوسط ۷۸ درصد است، و به‌طور متوسط، ۱۶۵ روز ابری در سال وجود دارد.

 

سنت پترزبورگ دومین شهر بزرگ روسیه است. براساس سرشماری ۲۰۲۱، جمعیت ناحیهٔ فدرال ۵٬۶۰۱٬۹۱۱ یا ۳٫۹٪ از کل جمعیت روسیه بود و در سرشماری ۲۰۱۰ جمعیت آن ۴٬۸۷۹٬۵۶۶ (۳٫۴٪) ثبت شد، و بنا بر سرشماری ۱۹۸۹ این شهر ۵٬۰۲۳٬۵۰۶ نفر جمعیت داشت.

آمار حیاتی برای سال ۲۰۲۲:

• تولدها: ۵۰٬۶۶۳ (۹٫۴ به‌ازای ۱٬۰۰۰)
• مرگ‌ها: ۶۵٬۱۳۷ (۱۲٫۱ به‌ازای ۱٬۰۰۰)

نرخ باروری کل (۲۰۲۲):
۱٫۲۸ کودک به ازای زن

امید به زندگی (۲۰۲۱):
مجموع— ۷۲٫۵۱ سال (مرد— ۶۸٫۲۳, زن— ۷۶٫۳۰)

 

ترکیب قومی سنت پترزبورگ

در طول قرن بیستم، شهر تغییرات جمعیتی چشمگیری را تجربه کرد. از ۲٫۴ میلیون نفر در سال ۱۹۱۶، جمعیت آن تا سال ۱۹۲۰ در طول انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و جنگ داخلی روسیه به کمتر از ۷۴۰٬۰۰۰ نفر کاهش یافت. اقلیت‌های آلمانی، لهستانی، فنلاندی، استونیایی و لتونیایی تقریباً به‌طور کامل در طول دههٔ ۱۹۳۰ از لنینگراد کوچ اجباری داده شدند. از سال ۱۹۴۱ تا پایان سال ۱۹۴۳، جمعیت از ۳ میلیون نفر به کمتر از ۶۰۰٬۰۰۰ نفر کاهش یافت، زیرا مردم در نبردها جان خود را از دست دادند، از گرسنگی مردند یا در جریان محاصره لنینگراد به جاهای دیگر منتقل شدند. برخی از جابجاشدگان پس از محاصره بازگشتند، اما بیشتر هجوم به دلیل مهاجرت از سایر نقاط اتحاد جماهیر شوروی بود. این شهر در دههٔ ۱۹۵۰ حدود ۳ میلیون نفر را جذب کرد و در دههٔ ۱۹۸۰ به بیش از ۵ میلیون نفر رسید. از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۶ جمعیت شهر به ۴٫۶ میلیون نفر کاهش یافت، در حالی که جمعیت حومهٔ شهر به دلیل خصوصی‌سازی زمین و نقل مکان گسترده به حومهٔ شهر افزایش یافت. بر اساس نتایج سرشماری سال ۲۰۱۰ جمعیت بیش از ۴٫۸ میلیون نفر بود. برای نیمهٔ اول سال ۲۰۰۷، نرخ زاد و ولد ۹٫۱ در ۱۰۰۰ بود و کمتر از میزان مرگ و میر باقی ماند. (تا ۲۰۱۲)؛ افراد بالای ۶۵ سال بیش از بیست درصد جمعیت را تشکیل می‌دادند و میانگین سنی حدود ۴۰ سال بود. از سال ۲۰۱۲ نرخ زاد و ولد بالاتر از میزان مرگ و میر شد. اما در سال ۲۰۲۰ پاندمی کووید-۱۹ باعث کاهش نرخ زاد و ولد شد و جمعیت شهر به ۵٬۳۹۵٬۰۰۰ نفر کاهش یافت.

دین

 

 

 

 

ساعت‌گرد از چپ: کرونشتات: کلیسای جامع نیروی دریایی در میدان یاکورنایا، کلیسای سنت کاترین، مسجد سنت پترزبورگ، و کنیسه بزرگ کرال سنت پترزبورگ

بر اساس نظرسنجی‌های مختلف، بیش از نیمی از ساکنان سنت پترزبورگ «به خدا اعتقاد دارند» (تا ۶۷٪ بر اساس داده‌های مرکز تحقیقات افکار عمومی روسیه در سال ۲۰۰۲).

در میان مؤمنان، اکثریت قریب به اتفاق ساکنان شهر پیرو کلیسای ارتدکس شرقی (۵۷٫۵٪) هستند و پس از آن جوامع اقلیت کوچک مسلمان (۰٫۷٪)، پروتستان‌ها (۰٫۶٪)، و کاتولیک‌ها (۰٫۵٪)، و بودایی‌ها (۰٫۱٪) قرار دارند.

در مجموع، تقریباً ۵۹ درصد از جمعیت شهر مسیحی هستند که بیش از ۹۰ درصد آنها ارتدکس هستند. ادیان غیر ابراهیمی و سایر ادیان تنها ۱٫۲ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.

۲۶۸ تشکل و انجمن مذهبی در این شهر وجود دارد: کلیسای ارتدکس روسی (۱۳۰ انجمن)، پنتیکاستیسم (۲۳ انجمن)، لوتریانیسم (۱۹ انجمن)، غسل تعمید (۱۳ انجمن)، و همچنین باورمندان کهن، کلیسای کاتولیک رومی، کلیسای حواری ارمنی، کلیسای ارتدکس گرجی، کلیسای ادونتیست‌های روز هفتم، یهودیت، بودایی، مسلمان، بهائی و دیگران.

۲۲۹ ساختمان مذهبی در این شهر متعلق به انجمن‌های مذهبی است یا توسط آنها اداره می‌شود. قدیمی‌ترین کلیسای جامع شهر کلیسای جامع پیتر و پل است که بین سال‌های ۱۷۱۲ تا ۱۷۳۳ ساخته شد و بزرگ‌ترین آن کلیسای جامع کازان است که در سال ۱۸۱۱ تکمیل شد.

در زبان فارسی از زمان قاجار به‌طور عامیانه سن پترزبورگ را «پِتِل پُرت» یا «فتل فُرت» می‌نامیدند و آن را در مثل به عنوان دورترین نقاط به کار می‌بردند در اصطلاحاتی مانند «از اینجا تا پتل پورت».

شهر سن پترزبورگ که از موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برخوردار است، شمالی‌ترین شهر پرجمعیت جهان به‌شمار می‌رود و هر سال در اوایل تابستان به علت بسیار طولانی شدن زمان تابش آفتاب در تاریکی شب فرونمی‌رود و همه مدت شبانه روز یا هوا روشن است یا گرگ و میش صبحگاهی دارد که به همین علت شب‌های اوایل فصل تابستان در این شهر شب‌های سفید نام گرفته‌است.

 

 

 

• موزه ارمیتاژ
• کلیسای سنت ایزاک
• قلعه پیتر و پاول
• کلبه پتر کبیر
• کلیسای ناجی در خون
• موزه روس
• کاخ کنستانتینوفکسی
• کاخ کاترین
• کاخ پترهوف
• اسب سوار برنزی
• دریای بالتیک
• دیوار ساحلی با مجسمه‌های ابوالهول

 

• موزه ارمیتاژ
• تئاتر مارینسکی
• موزه تاریخ نشر سنت پترزبورگ
• موزه تاریخ سیاسی روسیه
• موزه هنرهای تئاتر و موسیقی
• کنسرواتوار سنت پیترزبورگ
• خانه‌موزه داستایفسکی
• موزه انسان‌شناسی
• موزه نژادشناسی و جانورشناسی

• دانشگاه دولتی سن پترزبورگ
• مرکز چشم پزشکی فیدروف
• دانشگاه دولتی علوم پزشکی پاولوف سن پترزبورگ
• دانشگاه پلی تکنیک سن پترزبورگ
• دانشگاه معماری و مهندسی عمران سن پترزبورگ

 

• سفرنامه خسرو میرزا به پطرزبورغ

• وبگاه رسمی معرفی سنت پترزبورگ
• دانشنامه سنت پترزبورگ