Repubilika Ya Kôngo

Mukânda yai kele ndoí ya Mukânda losúsu, ótála mpe Bisongidila : Kôngo. 

Repubilika ya Kôngo
Republiki ya Kɔ́ngɔ
République du Congo

(Dalapo) (Bidimbu)
Dibanza: Bumosi, kisalu, kukula
Ndînga ya luyalu	kifalanse, kituba, dingala
Mbânza-kimfumu	Balazavile
Ntinu Ntumwa ya ntete	Deni Sasu Ngeso Anatole Collinet Makosso
Luyalumunu - maza	341 821 km² 3,3 %
Bêsi	2 954 258
Kilûmbu ya kimpwanza	15.8.1960
Mbôngo	Falanga ya CFA
Mukaba ya ntângu	UTC+1
Muyimbu ya yinsi	La Congolaise
Suka ya kondi	.cg
Numelo ya fone	+242

Bayinsi na pene-pene na yawu kele: Ngabu, Repubilika ya Afelika ya Kati, Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi mpe Kabinda (kizûnga ya Ngola).

Bântu ya ntete na ndâmbu ya Repubilika ya Kôngo ya bubu yayi vwandaka babôngô. Na manima babantu kwizaka katuka node ná bawu bakaka bayinsi ya babôngô. Na bamvula nkama ya 14 bântu ya yinsi yayi tungaka bayinsi ya nene: Kôngo ya Ntotila, Luangu mpe yinsi ya ntotila ya bateke.

Contact ya ntete na kati ya bântu ya Lwangu na bântu ya Mputu vwandaka na nsuka ya bamvula nkama ya 15, kuna bamputulukesi kwizaka na maswa na yinwa ya Nzadi Kôngo. Bamputu bandaka kusûmba bântu ya ndombi samu na bumpika na bakoloni ya bawu na Amerika. Ntângu mosi bantinu ya babwala ya simu kuzwaka mbôngo mîngi. Kasi kusûmba ya bampika manaka mpe bayinsi ya ntinu salamaka ya ngolo ve.

Na 1875 Pierre Savorgnan de Brazza salaka kiwisa na ntinu ya Lwangu ná mukoko ya Teke, yina pesilaka Falanse luyalu ya yinsi ya bawu.

Repubilika ya Kongo vuandaka na kupona ya badepute ya kimvuka ya leta na 24.7.2007.

Bantwadisi ya yinsi

• Fulbert Yulu (1960-1963)
• Alphonse Masamba-Deba (1963-1968)
• Marien Nguabi (1968-1977)
• Joachim Yhombi-Opango (1977-1979)
• Deni Sasu-Ngeso (1979-1991)
• N'Dele Milongo (1991-1992)
• Pascal Lisuba (1992-1997)
• Deni Sasu-Ngeso (1997-)

• bakôngo 51,5%
• bateke 17,3%
• bambosi 11,5%
• babôngô 1,4%
• bântu ya nkaka 19,7%

70% ya bântu ke vwanda na ndâmbu ya sudi ya yinsi: simu ya mubu, simu ya Nzâdi Kôngo, na pene-pene ya nzila ya lukalu (CFCO).

Tala bandînga ya Repubilika ya Kôngo.

Lukwikilu

• kiyesu 50%
• kinkisi mpe lukwikilu ya bambuta ya nkaka 48%
• kisilamu 2%

Bambanza

1. Balazavile
2. Ndindi (Pointe-Noire)
3. Lubomo (Dolisie)
4. Nkayi (Jacob)

Bizûnga

 

Repubilika ya Kôngo kele na bizûnga kûmi na zôle.

Muziki

Suku (kifalanse: soukous) kele mutîndu ya muziki yina Kôngo me pesila yinza.

Bimvuka ná bântu ya muziki ya lukumu ya Kôngo kele Bantous de la Capital ná Jahwise.

• Congo-Site Portail

Bayinsi ya Afelika (Afrika)
	Afelika ya Node : Algeria · Libia · Maroko · Misiri · Sudan · Tunisia
	Afelika ya Lumonso : Benin · Burkina Faso · Gambia · Gana · Ginea · Ginea-Bisau · Kap Verde · Kodivwa · Liberia · Mali · Moritania · Nizé · Nizeria · Senangale · Sierra Leone · Togo
	Afelika ya Kati : Ginea ya Ekwatelo · Kamerun · Ngabu· Afelika ya Kati · Kôngo-Balazavile · Kôngo-Kinsasa · Santu Tome na Prinsipe · Tasadi
	Afelika ya Lunene : Burundi · Djibuti · Eritrea · Itiopia · Kenya · Rwanda · Seychell · Sômâlia · Sudan ya Sudi · Tanzania · Uganda
	Afelika ya Sudi : Botswana · Komoro · Lesotho · Malagasi · Malawi · Mauritius · Musambiki · Namibia · Ngola · Repubilika ya Afelika ya Sudi · Swati · Zambia · Zimbabwe
Bayinsi ya kimpuanza ve: Somaliland · Repubilika ya Balabu ya Saharawi ya Dimokalasi