Haɣ kɛ ɖiɣa taa kpɩnɛ.
Kɛwɛ “Canis Lupus” pɩlɩʊ taa. Pɩlɩʊ ŋgʊ kɩ-taa ɖɔdɔ panaɣ kpemtɔyaɣ. Kpemtɔyaɣ ŋga ke-liɖe taa nakayɛ pitolosaa nɛ kapɩsɩ ɖɩɣa haɣ. Ɖɩnaɣ ɖɔɖɔ se “Dingo” ñaakɛ ɖɩɣa haɣ nɛ pitolosi-kɛ nɛ kaka ñasʊ kpaaŋ nɛ kasʊ ñɩtʊ. Pɩtɛkɛ sɔnɔ kɛ haɣ wɛ ɖɩɣa. Ɖooo “paléolitique” taa kɛ papaza haɣ ɖɔʊ.
Haɣ kɛna kacalaɣ ɖɩɣa kpɩnɛ nɖɩ ɛyʊ calɩ ɖɔʊ yɔ. Ɛna-kɛ palaɣkana lakʊ nɛ ŋga ɖaŋgana ɖɔɖɔɔ ɛ-ɖɩɣa yɔɔ. Pɩdɛ alɩwaatʊ taa lɛ ɛyʊ taasɩmda haɖaʊ yaa ɖɔɖɛ maamaɣ. Haɣ wɛ ntɩ nɛ kpemtɔyɔ kʊmʊlʊtaɣ , paa panɩɩzɩnɛ ɖamaa ɛzɩmaa yɔ. Panaʊ pɩtɛ tʊkaɣ yɔ pɩlaba pɩnzɩ kutokiŋ mɩnɩʊ kɔyɔ. Haɣ kpeziɣ. Kacalaɣ hasi nzɩ pɛlɛɣ ɖɔʊ yɔ, sɩ-tɛ mɔɔ wɛɛ. Mɔɔ ana alaba ɛzɩ pɩnzɩ 33 yɔ. Pʊtɔbʊʊ se haɣ wɛʊ ɛyʊ cɔlɔ yɔ pɩlaba ɛzɩ pɩnzɩ kutokiŋ hiŋ cabɩ pʊcɔ ɛyʊ paazɩ wondu lɛɛtʊ ɖɔʊ ɛ-ɖaɣ. Ɛyʊ nɛ haɣ paawɛ ɖooo canaʊ alɩwaatʊ ndʊ payaɣ se «préhistoire» yɔ tɩ-taa pʊcɔ pɔyɔɔdʊ haɖaɣ tɔm. Pɩtɛ alɩwaatʊ taa kɛ ɛyʊ paazi tɔʊ «amidon» pazɩ pazɩ nɛ tɔɔnasɩ nzɩ ɖɩnaɣ-si sɔnɔ se hayɩm taa tɔɔnasɩ yɔ. Ɖɔɖɛ nɛ haɖaʊ ŋgʊ ɛyʊ paazaa yɔ, piyebina nɛ ɛyʊ paazɩ caaʊ ɖoli kʊɖʊm. Ɛɛtasɩɣ yotu yem yem. Ɛ-tɛ ɖoli kʊɖʊm caaʊ wɛ ɛzɩ «canines» waa tɛ caaʊ yɔ. Haɣ kɛ tɛtɛ kpɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɛyʊ; wazaɣ sɩŋŋŋ yɔ. Kɛkɛ ɛyʊ ɛkpaadʊ ɖooo kioɖe tɛɛ. Kɛ-wɛɖɩɣ, ka-lakasɩ nɛ ɛzɩma kamalɩɣ nɛ ɛyʊ lɔŋ yɔ, pʊ yɔɔ kɛ paya-kɛ se «ɛyʊ ɛkpaadʊ kʊsɔɔlʊ».
Ɖɩcaɣyɛ kɩpanɖɛ nɖɩ haɣ wɛna yɔ, nɖɩ pɩzɩɣna nɛ ɖɩhaɣ ɛyʊ se ɛpɩzɩ ɛɖɔɔ mbʊ ɛsɔɔla yɔ nɛ kaalɛyɩtu nɛ kpemtɔyasɩ ɛɛcɛ-ɩ. Ɖenɖe ɛyaa sakɩyɛ kikaʊ kpɛndaa nɛ payaɣ se «Fédération cynoligique» yɔ, pɛwɛna paɣtʊ tɛtɛ wondu yɔɔ nɛ pañaŋ-tʊ ɖɔdɔ sɩŋŋŋ. Paakpɛŋgɛsʊ hasɩ, payaɣ-sɩ ɖɔdɔ nɛ ñamtʊ. Payaaʊ se anasayɩ haɣ yɔ, pɩlɩna ɖenɖe anasayi ɛnʊ ɛkacalɩ-kɛ ɖɔʊ yɔ. Ajɛya nayɩ taa lɛ pɩkɛna kɩcɛyʊ se paa weyi ɛsɔ ɛ-haɣ; Nayɛ taa lɛ, hasɩ nzɩ sɩwɛ ñaŋ yɔ, pʊwɛ se paɖɩ-sɩ kpasɩ. Ɛyʊ malasɩ haɣ nɛ pʊwɛna-kɛ kɩcɛyʊ se kaña dɩɣa taa wondu lɛɛtʊ ndʊ ɛɖɔʊ yɔ ɖeu. Kɛfɛyɩna waɖɛ wonu nakʊyʊ yɔɔ kaʊ. Pʊ yɔɔ kɛ Eerɔpʋ taa paa haɣ ŋga kɛwɛna takayaɣ ŋga kahaɣ-kɛ waɖɛ se kɛyɛlɩ yɔ. Mbʊ pʊyɔɔ yɔ, haɣ kɛ ɛyʊ ɛkpaadʊ kɩpanʊ.
This article uses material from the Wikipedia Kabɩyɛ article Haɣ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mbʋ pɛwɛɛ pɩ-taa yɔ pʋwɛɛ pɩcɛlɩna paa weyi yee ɛyʋ ɛwɛna waɖɛ yɔ asaa yee nabʋyʋ ɛwɛ ndɩ lɛ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kabɩyɛ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.