Биологиэ систематикэ — шъэныгъэм пылъ гъэсэныгъэ, мыхьэну зезыхьэр организымхэм классификациэ зэхэгъэкӀыгъэ языт.
Классификациэм къыригъэкӀыр системэм организым кӀуэдахэри, дунем тетхэри ятепсэлъыхьауэ хэгъувэным.
Япэреуэ тхыдэм хэшъыкӀыгъуэ зиӀэр, систематикэм пылъауэ лъэжьыгъэ езгъэкӀуэкӀахэр Гептадор, абым яуж Аристотелымрэ абы и гъэса Теофрастымрэ, псэ зыӀуту хъуар я гурыӀуэгъуэхэмкӀэ зэгъэзэхуэгъуэ шъэныгъэм иратаху. Абыхэм организымхэм системэ фӀыуэ зэгъазэхуамкӀэ зэхагъэкӀахэ. КъэкӀыгъэхэр — жыгхэмрэ удзхэмрэкӀэ зэхагъэкӀахэт, псэушъхьэхэр — гупитӀ лъышӀыӀэхэр лъыхуабэхэр джоуэ зэхагъэкӀахэ. Апхуэду системэр къежьа, дунем и зэгъэзэхуэгъуэ щыӀэр зыгъэлъагъуэр.
ЗекӀуэшхуэхэм я зэманыгъуэм, шъэныгъэ хулъхугъэхэм нэхъыбу амал ягъуэта, я хэшъыкӀыгъухэр дуней зэхэтыкӀэмкӀэ хагъэхъуэну. XVI — XVII лъэхъэнэхэм хуабжу дуней зэхэтыкӀэм и зэгъэшъэным похьэхэ цӀыхухэр.
1735 гъэм Карл Линнейм тхылъ «Systema naturae». Абым дунем тет псэ зыӀуту хъуар «лъэпкъыгъуищкӀэ» зэхигъэкӀахэ: минералхэр, къэкӀыгъэхэр, псэушъхьэхэр джоуэ. Абым пэмыкӀыу Линнейм рангиплӀ къигъэшъхьэпа: классхэр, зэхэдзыгъэ, лъэпкъхэр, лӀэужъыгъуэхэр джоуэ.
Линней (1735) ЛъэпкъыгъуитӀ | Геккел (1894) Лъэпкъыгъуищ | Копеланд (1938) ЛъэпкъыгъуиплӀ | Уиттекер (1969) Лъэпкъыгъуитху | Уоезе (1977) Лъэпкъыгъуих | Уоезе (1990) Доминионищ | Кавалие-Смит (1998) ИмпериэитӀ Лъэпкъыгъуибл | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Эукариэхэр | Эукариэхэр | Псэушъхьэхэр |
Пхъыщхьэмыщхьэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | ||
Протистхэр | Ӏэргъэбэгухэр | Ӏэргъэбэгухэр | Ӏэргъэбэгухэр | ||||
Протистхэр | Протистхэр | Хромистахэр | |||||
Зэгъэзэхуэгъэншэ | Протистхэр | Протозоа | |||||
Прокариотхэр | Прокариотхэр | Архейхэр | Архейхэр | Прокариотхэр | Бактериэхэр | ||
Бактериэхэр | Бактериэхэр |
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ биологиэмкӀэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. |
This article uses material from the Wikipedia Адыгэбзэ (Adighabze) article Биологиэ систематикэ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Текстыр уи пащхьэ илъщ лицензэ Creative Commons Attribution/Share-Alike-м теухуауэ, изыныкъуэхэм нэгъуэщI лицензэ иIэнкIи мэхъу. Нэхъ гурIуэгъуэу ухемэ еплъ Къызэрыбгъэсэбэпыным и щыхьэт. «Уикипедиэ» — зарегистрированнэ торговэ маркэ мыкоммерческэ зэIущIэныгъэм «Викимедым и Фонд». Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Адыгэбзэ (Adighabze) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.