ნობელის პრემიის ლაურეატები ქიმიაში
ნობელის პრემია ქიმიაში გაიცემა ყოველწლიურად 1901 წლიდან და შეადგენს 10 მილიონ შვედურ კრონს, რაც დაახლოებით 1,1 მლნ ევროს შეესაბამება.
ეს სტატია/სექცია ქართულ ენაზე თარგმნის პროცესშია. თუ ფლობთ ამ ენას, თქვენც შეგიძლიათ მონაწილეობის მიღება. |
თუკი ერთ წელს პრემიას რამდენიმე ქიმიკოსი მიიღებს, პრემია თანატოლ ნაწილებად გაიყოფა ლაურეატებს შორის. ლაურეატების შერჩევა შვედეთის სამეფოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეროგატივაა. 1895 წლის 27 ნოემბრით დათარიღებულ ანდერძში, რომელიც ჯილდოს მინიჭების წესს განსაზღვრავდა, პრემიის დამწესებელი ალფრედ ნობელი აღნიშნავდა, რომ ნობელის პრემია ქიმიის დარგში უნდა მიენიჭოს მას, „ვისაც ეკუთვნის ყველაზე მნიშვნელოვანი ქიმიური აღმოჩენა ან გაუმჯობესება“. ყოველ წელს ნობელის პრემია ლაურეატს ალფრედ ნობელის გარდაცვალების დღეს, 19 დეკემბერს, გადაეცემა შვედეთის მეფის მიერ.
ჯილდოს დაწესებიდან დღემდე სულ 153 ქიმიკოსმა მიიღო ნობელის პრემია. მათგან 150 მამაკაცია (98 %) და სამი ქალი (2 %).
ნობელის პრემიის ლაურეატები
ეს სია შეიცავს ქიმიაში ნობელის პრემიის ლაურეატთა ქრონოლოგიურ ნუსხას ნობელის კომიტეტის დასაბუთებითურთ. ანბანური ნუსხას იძლევა ნობელის პრემიის ლაურეატები ქიმიაში
1901–1910 · 1911–1920 · 1921–1930 · 1931–1940 · 1941–1950 · 1951–1960 · 1961–1970 · 1971–1980 · 1981–1990 · 1991–2000 · 2001–2010 2011–დღემდე
1901—1910
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1901 | იაკობ ჰენდრიკ ვანტ-ჰოფი (1852–1911) | ნიდერლანდები | „პრემია მიენიჭა ხსნარებში ოსმოსური წნევის და ქიმიური დინამიკის განსაკუთრებული მნიშვნელობის აღმოჩენისთვის“ |  |
| 1902 | ემილ ფიშერი (1852–1919) | გერმანიის იმპერია | „საქარიდული და პურინული ჯგუფის შემცველი ნივთიერებების სინთეზისთვის ჩატარებული ექსპერიმენტებისთვის“ |  |
| 1903 | სვანტე ავგუსტ არენიუსი (1859–1927) | შვედეთი | „პრემია მიენიჭა ქიმიის განვითარებაში მისი ელექტროლიტური დისოციაციის თეორიის განსაკუთრებული მნიშვნელობისთვის“ |  |
| 1904 | სერ უილიამ რამზაი (1852–1916) | გაერთიანებული სამეფო | „ატმოსფეროში სხვადასხვა ინერტული აირების აღმოჩენისა და პერიოდულ სისტემაში მათი მდებარეობის განსაზღვრისათვის“ |  |
| 1905 | ადოლფ ბაიერი (1835–1917) | გერმანიის იმპერია | „ორგანული საღებავებისა და ჰიდროარომატულ ნაერთებზე ჩატარებული სამუშაოების შედეგად ორგანული ქიმიისა და ქიმიური მრეწველობის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“ | .jpg) |
| 1906 | ანრი მუასანი (1852–1907) | საფრანგეთი | „ელემენტ ფთორის მიღებისა და ლაბორატორულ და სამრეწველო პრაქტიკაში ელექტროღუმელის შეტანისათვის, რომელსაც მის პატივსაცემეად მისი სახელი მიენიჭა“ |  |
| 1907 | ედუარდ ბუხნერი (1860–1917) | გერმანიის იმპერია | „უჯრედგარეთა ფერმეტაციის აღმოჩენისა და ბიოქიმიაში ჩატარებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოებისთვის“ | .png) |
| 1908 | ერნესტ რეზერფორდი (1871–1937) | გაერთიანებული სამეფო/ახალი ზელანდია | „ქიმიაში რადიოაქტიური ნივთიერების ელემენტთა გახლეჩვის სფეროში მის მიერ ჩატარებული კვლევისათვის“ | .jpg) |
| 1909 | ვილჰელმ ოსტვალდი (1853–1932) | გერმანიის იმპერია | „რეაქციათა სიჩქარეებისა და ქიმიური წონასწორობის მართვის პრინციპების კვლევისა და კატალიზში ჩატარებული სამუშაოების წვლილის აღიარებისთვის“ |  |
| 1910 | ოტო ვალახი (1847–1931) | გერმანიის იმპერია | „ორგანული ქიმიის და ქიმიური მრეწველობის განვითარებაში მისი მიღწევების და აგრეთვე მის მიერ ალიციკლური ნაერთების სფეროში ჩატარებული სამუშოებისათვის“ |  |
1911—1920
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1911 | მარი სკლოდოვსკა-კიური (1867–1934) | პოლონეთი/საფრანგეთი | „ქიმიის განვითარებაში წვლილის შეტანისათვის: ელემენტების რადიუმისა და პოლონიუმის აღმოჩენისათვის, რადიუმის გამოყოფისათვის, მისი ბუნებისა და ნაერთების შესწავლისათვის“ | .jpg) |
| 1912 | ვიქტორ გრინიარი (1871–1935) | საფრანგეთი | „ორგანული ქიმიის განვითარებაში მნიშვნელოვანი რეაქტივის - გრინიარის აღმოჩენისათვის“ | .jpg) |
| პოლ საბატიე (1854–1941) | საფრანგეთი | „წვრილდისპერსული მეტალების თანაობისას ორგანული ნაერთების ჰიდრირების მეთოდის აღმოჩენისთვის, რაც მნიშვნელოვანი სტიმული იყო ორგანული ქიმიის განვითარებისათვის“ |  | |
| 1913 | ალფრედ ვერნერი (1866–1919) | შვეიცარია | „არაორგანულ ქიმიაში ატომებისა და მოლეკულების ბმების ბუნების დადგენისათვის“ |  |
| 1914 | თეოდორ უილიამ რიჩარდსი (1868–1928) (მიენიჭა 1915) | აშშ | „ქიმიურ ელემენტთა ატომური მასები ზუსტი დადგენისათვის“ |  |
| 1915 | რიხარდ ვილშტეტერი (1872–1942) | გერმანიის იმპერია | „მცენარეული სამყაროს მღებავი ნივთიერებების, განსაკუთრებით ქლოროფილის გამოკვლევისათვის“ |  |
| 1916 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1917 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1918 | ფრიც ჰაბერი (1868–1934) (მიენიჭა 1919) | გერმანიის იმპერია | „ამიაკის სინთეზისათვის მისი შემადგენელი ელემენტეგისაგან“ | |
| 1919 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1920 | ვალთერ ფრიდრიხ ჰერმან ნერნსტი (1864–1941) (მიენიჭა 1921) | გერმანიის იმპერია | „თერმოქიმიაში მისი შრომების აღიარებისათვის“ |  |
1921—1930
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1921 | ფრედერიკ სოდი (1877–1956) (მიენიჭა 1922) | გაერთიანებული სამეფო | „რადიოაქტიული ნივთიერებათა ქიმიის განვითარებისათვის იზოტოპების წარმოშობისა და ბუნების გამოკვლევისათვის“ |  |
| 1922 | ფრენსის ასტონი (1877–1945) | გაერთიანებული სამეფო | „მის მიერვე გამოგონილი მას-სპექტროგრაფის დახმარებით დიდი რაოდენობით არარადიოაქტიული ელემენტთა იზოტოპების აღმოჩენისათვის და მთელი რიცხვების წესის ფორმულირებისათვის “ | |
| 1923 | ფრიც პრეგლი (1869–1930) | ავსტრია | „ორგანული ნივთიერებათა მიკროანალიზური მეთოდის აღმოჩენისათვის“ |  |
| 1924 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1925 | რიხარდ ზიგმონდი (1865–1929) (მიენიჭა 1926) | გერმანიის იმპერია | „კოლოიდური ხსნარების ჰეტეროგენული ბუნების დადგენისათვის და ამასთან დაკავშირებით იმ მეთოდთა შემუშავებისთვის, რომელთაც ფუნდამენტური მნიშვნელობა ჰქონდათ თანამედროვე კოლოიდურ ქიმიაში“ | |
| 1926 | თეოდორ სვედბერგი (1884–1941) | შვედეთი | „დისპერსიული სისტემების სფეროში ჩატარებული კვლევებისთვის“ |  |
| 1927 | ჰაინრიხ ვილანდი (1877–1957) (მიენიჭა 1928) | გერმანიის იმპერია | „ნაღვლის მჟავასა და მის მსგავს ნივთიერებათა აღნაგობის დასადგენად ჩატარებული კვლევებისათვის“ | |
| 1928 | ადოლფ ვინდაუსი (1876–1959) | გერმანიის იმპერია | „სტერინებისა და მისი ვიტამინთა ჯგუფთან ბმების აღნაგობის შესწავლისათვის“ |  |
| 1929 | ართურ ჰარდენი (1865–1940) | გაერთიანებული სამეფო | „შაქრის ფერმენტაციისა და ფერმენტული დუღილის გამოკვლევისათვის“ |  |
| ჰანს ჩელპინი (1873–1964) | შვედეთი |  | ||
| 1930 | ჰანს ფიშერი (1881–1945) | გერმანიის იმპერია | „შრომებისთვის სისხლის და მცენარეთა მღებავი ნივთიერების სტრუქტურისთვისა და ჰემინის სინთეზის კვლევისათვის“ | .jpg) |
1931—1940
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1931 | კარლ ბოში (1874–1940) | გერმანიის იმპერია | „მაღალი წნევის მეთოდების ქიმიაში დანერგვისა და განვითარებისათვის“ |  |
| ფრიდრიხ ბერგიუსი (1884–1949) | გერმანიის იმპერია |  | ||
| 1932 | ირვინგ ლენგმიური (1881–1957) | აშშ | „ქიმიაში ზედაპირული მოვლენების სფეროში აღმოჩენებისა და კვლევებისათვის“ |  |
| 1933 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1934 | ჰაროლდ იური (1893–1981) | აშშ | „მძიმე წყალბადის აღმოჩენისთვის“ |  |
| 1935 | ფრედერიკ ჟოლიო-კიური (1900–1958) | საფრანგეთი | „ახალი რადიოაქტიური ნივთიერებების სინთეზისათვის“ |  |
| ირენ ჟოლიო-კიური (1897–1956) | საფრანგეთი | |||
| 1936 | პეტერ იოზეფ ვილჰელმ დებაი (1884–1966) | ნიდერლანდები | „დიპოლური მომენტისა და რენტგენული სხივების და გაზებში ელექტრონთა დიფრაქციის გამოკვლევისათვის, რამაც მოლეკულური სტრუქტურების დადგენაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა“ |  |
| 1937 | უოლტერ ნორმან ჰოუორთი (1883–1950) | გაერთიანებული სამეფო | „ნახშირწყლებისა და C ვიტამინის გამოკვლევისათვის“ |  |
| პაულ კარერი (1889–1971) | შვეიცარია | „კაროტინოიდების, ფლავინების, A და B2 ვიტამინების გამოკვლევისათვის “ | ||
| 1938 | რიჩარდ კუნი (1900–1967) (მიენიჭა 1939) | გერმანიის იმპერია | „კაროტინოიდების და ვიტამინების გამოკვლევისათვის“ | |
| 1939 | ადოლფ ბუტენანდი (1903–1995) | გერმანიის იმპერია | „სასქესო ჰორმონებზე ქიმიაში ჩატარებული კვლევებისათვის“ | |
| ლეოპოლდ რუჟიჩკა (1887–1976) | შვეიცარია | „პოლიმეთილებებისა და მაღალ ტერპენებზე ჩატარებული კვლევებისათვის“ | ||
| 1940 | პრემია არ გაცემულა |
1941—1950
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1941 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1942 | პრემია არ გაცემულა | |||
| 1943 | დიერდ ჰევეში (1885–1966) (მიენიჭა 1944) | უნგრეთი | „იზოტოპების ნიშანდებული ატომების გამოყენებისათვის ქიმიური პროცესების შესასწავლად“ |  |
| 1944 | ოტო ჰანი (1879–1968) (მიენიჭა 1945) | გერმანიის იმპერია | „მძიმე ბირთვების გახლეჩვის უნარის აღმოჩენისათვის“ |  |
| 1945 | არტური ილმარი ვირტანენი (1895–1973) | ფინეთი | „სოფლის მეურნეობასა და საკვები ნივთიერებათა ქიმიის კვლევაში მიღწეული წარმატებისათვის, განსაკუთრებით საქონლის საკვების კონსერვაციის მეთოდის შემუშავებისათვის“ |  |
| 1946 | ჯეიმზ სამნერი (1887–1955) | აშშ | „ფერმენტის კრისტალიზაციის მოვლენის აღმოჩენისათვის“ | |
| ჯონ ნორთროპი (1891–1987) | აშშ | „ვირუსული ცილების და ფერმენტების სუფთა სახით მიღებისათვის“ | ||
| უენდელ მერედით სტენლი (1904–1971) | აშშ | |||
| 1947 | რობერტ რობინსონი (1886–1975) | გაერთიანებული სამეფო | „ბიოლოგიური მნიშვნელობის მცენარეული პროდუქტების კერძოდ ალკალოიდების შესწავლისათვის“ | |
| 1948 | არნე ტისელიუსი (1902–1971) | შვედეთი | „ელექტროფორეზისა და ადსორბციული ანალიზის შესწავლისათვის კერძოდ სისხლის შრატის ცილების კომპლექსური ბუნების აღმოჩენისათვის“ |  |
| 1949 | უილიამ ჯიოკი (1895–1982) | აშშ | „ქიმიური თერმოდინამიკის შესწავლაში შეტანილი წვლილისათვის, კერძოდ ექსტრემანურად დაბალ ტემპერატურაზე ნივთიერების ქცევის კვლევაში მიღწეულ წარმატებისათვის“ | |
| 1950 | ოტო დილსი (1876–1954) | გერმანია | „დიენური სინთეზის აღმოჩენისა და განვითარებისათვის“ | |
| კურტ ალდერი (1902–1958) | გერმანია |
1951—1960
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1951 | ედუინ მატისონ მაკმილანი (1907–1991) | აშშ | „ტრანსურანული ელემენტების ქიმიის დარგში მიღწეული აღმოჩენებისათვის“ | |
| გლენ თეოდორ სიბორგი (1912–1999) | აშშ |  | ||
| 1952 | არჩერ მარტინი (1910–2002) | გაერთიანებული სამეფო | „განაწილებითი ქრომატოგრაფიის აღმოჩენისათვის“ | |
| რიჩარდ სინგი (1914–1994) | გაერთიანებული სამეფო | |||
| 1953 | ჰერმან შტაუდინგერი (1881–1965) | გერმანია | „მაღალმოლეკულურ ნაერთების ქიმიის დარგში აღმოჩენებისთვის“ | |
| 1954 | ლაინუს პოლინგი (1901–1994) | აშშ | „ქიმიური ბმის ბუნების კვლევებისათვის და მიღწეული შედეგების გამოყენებისათვის ქიმიურ ნაერთთა სტრუქტურის დადგენაში“ |  |
| 1955 | ვინსენტ დიუ ვინიო (1901–1978) | აშშ | „ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებთან მუშაობისათვის, განსაკუთრებით პოლიპეპტიდური ჰორმონის სინთეზის პირველად განხორციელებისათვის“ | |
| 1956 | სირილ ნორმან ჰინშელვუდი (1897–1967) | გაერთიანებული სამეფო | „ქიმიურ რეაქციათა მექანიზმების დადგენისათვის“ | |
| ნიკოლაი სემიონოვი (1896–1986) | სსრკ |  | ||
| 1957 | ალექსანდერ ტოდი (1907–1997) | გაერთიანებული სამეფო | „ნუკლეოტიდებისა და ნუკლეოტიდური კოფერმენტებზე ჩატარებული სამუშაოსათვის“ | |
| 1958 | ფრედერიკ სენგერი (1918-2013) | გაერთიანებული სამეფო | „ცილების, კერძოდ ინსულინის აღნაგობის დადგენისათვის“ |  |
| 1959 | იაროსლავ ჰეიროვსკი (1890–1967) | ჩეხოსლოვაკია | „პოლაროგრაფიული მეთოდის აღმოჩენისა და განვითარებისათვის“ |  |
| 1960 | უილარდ ლიბი (1908–1980) | აშშ | „ნახშირბადი 14 გამოყენებით ხმოვანების დადგენის მეთოდის შემუშავებისათვის არქეოლოგიის, გეოლოგიის, გეოფიზიკისა და სხვა მეცნიერებათა დარგებში“ (იხილეთ რადიონახშირბადის მეთოდი) |
1961—1970
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1961 | მელვინ კალვინი (1911–1997) | აშშ | „მცენარეების მიერ ნახშირორჟანგის შეთვისების შესწავლისათვის“ |  |
| 1962 | მაქს პერუცი (1914–2002) | გაერთიანებული სამეფო | „გლობულინური ცილების სტრუქტურის კვლევისათვის“ | |
| ჯონ კენდრუ (1917–1997) | გაერთიანებული სამეფო |  | ||
| 1963 | კარლ ციგლერი (1898–1973) | გერმანია | „მაღალმოლეკულური პოლიმერების ქიმიისა და ტექნოლოგების დარგში აღმოჩენებისათვის“ (ციგლერი-ნატა-კატალიზატორი) | |
| ჯულიო ნატა (1903–1979) | იტალია | |||
| 1964 | დოროთი ჰოჯკინი (1910–1994) | გაერთიანებული სამეფო | „რენტგენის სხივების დახმარებით ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებათა სტრუქტურების დადგენისათვის“ | |
| 1965 | რობერტ ვუდვორდი (1917–1979) | აშშ | „ორგანული სინთეზის დარგის განვითარებაში შეტანილი წვლილისათვის“ |  |
| 1966 | რობერტ მალიკენი (1896–1986) | აშშ | „მოლეკულური ორბიტალების მეთოდის დახმარებით მოლეკულების ელექტრონული სტრუქტურისა და ქიმიურ ბმებზე შესრულებული ფუნდამენტალური სამუშაოებისათვის.“ | |
| 1967 | მანფრედ ეიგენი (* 1927) | გერმანია | „ენერგიის მოკლე იმპულსების დახმარებით წონასწორობის დარღვევის შედეგად სტიმულირებულ ექსპერიმენტულად სწრაფი ქიმიური რეაქციების შესწავლისათვის“ | |
| რონალდ ნორიში (1897–1978) | გაერთიანებული სამეფო | |||
| ჯორჯ პორტერი (1920–2002) | გაერთიანებული სამეფო | |||
| 1968 | ლარს ონსაგერი (1903–1976) | აშშ | „ შეუქცევად თერმოდინამიკურ პროცესების კვლევისათვის ფუნდამენტალური მნიშვნელოვანი ურთიერთობათა თანაფარდობის აღმოჩენისათვის, რომელსაც მისი სახელი ეწოდა.“ | |
| 1969 | დერეკ ბარტონი (1918–1998) | გაერთიანებული სამეფო | „კონფორმაციული ანალიზის განვითარებასა და მის ქიმიაში გამოყენებაში შეტანილი წვლილისათვის.“ | |
| ოდ ჰასელი (1897–1981) | ნორვეგია | |||
| 1970 | ლუის ლელუარი (1906–1987) | არგენტინა | „შაქრის პირველი ნუკლეოტიდის აღმოჩენისათვის და მისი ფუნქციის შესწავლისათვის შაქრად გარდაქმნასა და რთული ნახშირწყლების ბიოსინთეზში.“ |  |
1971—1980
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1971 | ჟერარდ ჰერცბერგი (1904–1999) | კანადა | „მოლეკულების, განსაკუთრებით თავისუფალი რადიკალების ელექტრონული სტრუქტურისა და აგებულების შესწავლაში შეტანილი წვლილისათვის“ | ]“ | |
| 1972 | კრისტიან ბემერ ანფინსენი (1916–1995) | აშშ | „რიბონუკლეაზის, განსაკუთრებით ამინომჟავური თანმიმდევრობების და მისი ბიოლოგიურად აქტიური კონფერმეტების ურთიერთდამოკიდებულების შესწავლაში შესრულებული სამუშაოებისათვის.“ |  | |
| სტანფორდ მური (1913–1982) | აშშ | „რიბონუკლეაზის მოლეკულის აქტიური ცენტრის კატალიზური მოქმედებასა და ქიმიურ სტრუქტურას შორის დამოკიდებულების განსაზღვრაში შეტანილი წვლილისათვის“ | |||
| უილიამ სტაინი (1911–1980) | აშშ | ||||
| 1973 | ერნსტ ოტო ფიშერი (1918–2007) | გერმანია | „ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად მეტალორგანული ნაერთების ე. წ. სენდვიჩების ქიმიაში შესრულებული ნოვატორიული სამუშაოებისათვის.“ | ||
| ჯეფრი ვილკინსონი (1921–1996) | გაერთიანებული სამეფო | ||||
| 1974 | პოლ ფლორი (1910–1985) | აშშ | „მაკრომოლეკულების ფიზიკურ ქიმიაში თეორიული და ექსპერიმენტული ფუნდამენტალური მიღწევებისათვის“ | ||
| 1975 | ჯონ კორნფორთი (დ. 1917) | ავსტრალია/გაერთიანებული სამეფო | „ფერმენტატული-კატალიზის რეაქციია სტერეოქიმიის კვლევისათვის.“ | ||
| ვლადიმირ პრელოგი (1906–1998) | შვეიცარია | „ორგანული მოლეკულებისა და რეაქციების სტერეო ქიმიის სფეროში კვლევებისათვის.“ | |||
| 1976 | უილიამ ლიფსკომი (დ. 1919) | აშშ | „ბორანების (ბორწყალბადები) სტრუქტურის გამოკვლევისათვის რაც მნიშვნელოვანია ბმის პრობლემის ახსნისათვის“ | ||
| 1977 | ილია პრიგოჟინი (1917–2003) | ბელგია | „არაწონასწორული პროცესების თერმოდინამიკაში განსაკუთრებით დისიპატიური სტრუქტურების თეორიის განსაზღვრაში შეტანილი წვლილისათვის“ | ||
| 1978 | პიტერ მიჩელი (1920–1992) | გაერთიანებული სამეფო | "ღვაწლისათვის ბიოლოგიური ენერგიის გადატანის პროცესის დახასიათებაში, ქემიოსმოსური თეორიის შექმნის საშუალებით" | ||
| 1979 | ჰერბერტ ბრაუნი (1912–2004) | აშშ | ბორ- და ფოსფორ შემცვლელი რთული ნაერთების ორგანული სინთეზის ახალი მეთოდების შემუშავებისათვის" | ||
| გეორგ ვიტიგი (1897–1987) | გერმანია | ||||
| 1980 | პაულ ბერგი (დ. 1926) | აშშ | „ფუნდამენტური კვლევებისათვის ნუკლეინმჟავების ბიოქიმიური თვისებების, განსაკუთრებით რეკომბინირებული დნმ თავისებურებების, კვლევის სფეროში“ |  | |
| უოლტერ გილბერტი (დ. 1932) | აშშ | „ნუკლეინის მჟავებში პირველადი თანმიმდევრობის დადგენა“ |  | ||
| ფრედერიკ სენგერი (1918-2013) | გაერთიანებული სამეფო | |
1981—1990
| წელი | პიროვნება | ქვეყანა | მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის | სურათი |
|---|---|---|---|---|
| 1981 | კენიჩი ფუკუი (1918–1998) | იაპონია | ქიმიური რეაქციის მიმდინარეობის თეორიის შექმნისათვის | |
| როალდ ჰოფმანი (* 1937) | აშშ | |||
| 1982 | აარონ კლუგი (* 1926) | გაერთიანებული სამეფო | კრისტალოგრაფიული ელექტრონული მიკროსკოპიის მეთოდის შემუშავებისა და ბიოლოგიურად მნიშვნელოვანი კომპლექსების ნეუკეინმჟავა-ცილა სტრუქტურის გარკვევისათვის | |
| 1983 | ჰენრი ტაუბე (1915–2005) | აშშ | ელექტრონის გადატანით მიმდინარე წიმიური რეაქციების მექანიზმების, განსაკუთრებით მეტალთა კომპლექსების შესწავლისათვის | |
| 1984 | რობერტ მერიფილდი (1921–2006) | აშშ | მყარ მატრიცებზე ქიმიური რეაქციების ჩატარების შემოთავაზებისათვის | |
| 1985 | ჰერბერტ ჰაუპტმანი (* 1917) | აშშ | სტრუქტურის გაშიფვრის პირდაპირი მეთოდის შემუშავებით ბრწყინვალე მიღწევებისათვის | |
| ჯერომ კარლი (* 1918) | აშშ | |||
| 1986 | დადლი ჰერშბახი (* 1932) | აშშ | ელემენტარული ქიმიური პროცესების დინამიკაში მიღწერული განვითარებისათვის |  |
| იან ლიი (* 1936) | აშშ |  | ||
| ჯონ პოლანი (* 1929) | კანადა | |||
| 1987 | დონალდ კრამი (1919–2001) | აშშ | მაღალი შერჩევითობის სტრუქტურულ-სპეციფიკური ურთიერთქმედების მოლეკულების შემუშავება და გამოყენებისათვის | |
| ჟან მარი ლენი (* 1939) | საფრანგეთი |  | ||
| ჩარლზ პედერსენი (1904–1989) | აშშ | |||
| 1988 | იოჰან დაიზენჰოფერი (* 1943) | გერმანია | ფოტოსინთეზური სარეაქციო ცენტრის სამგანზომილებიანი სტრუქტურის დადგენისათვის | |
| რობერტ ჰუბერი (* 1937) | გერმანია |  | ||
| ჰარტმუტ მიხელი (* 1948) | გერმანია | |||
| 1989 | სიდნი ოლტმენი (* 1939) | კანადა/აშშ | რიბონუკლეიმჟავების კატალიზური თვისებების აღმოჩენისათვის | |
| ტომას ჩექი (* 1947) | აშშ |  | ||
| 1990 | ელაის კორი (* 1928) | აშშ | ორგანული სინთეზის თეორიისა და მეთოდოლოგიის განვითარებისათვის |
1991—2000
| Jahr | Person | Nationalität | Begründung für die Preisvergabe | Bild |
|---|---|---|---|---|
| 1991 | რიჩარდ ერნსტი (* 1933) | შვეიცარია | „მაღალი სიზუსტის ბირთვულ მაგნიტური რეზონანსული სპექტრომეტრიის მეთოდოლოგიის განვითარებაში წვლილისათვის“ | |
| 1992 | რუდოლფ მარკუსი (* 1923) | აშშ | „ქიმიურ სისტემებში ელეტქრონის გადატანის რეაქციების თეორიაში წვლილისათვის“ |  |
| 1993 | კერი მულისი (* 1944) | აშშ | „პოლიმერული ჯაჭვური რეაქციის მეთოდის შემუშავებისათვის“ |  |
| მაიკლ სმითი (1932–2000) | კანადა | „ფუნდამენტალური წვლილის შეტანისათვის ოლიგონუკლეოტიდურ-ბაზირებული, ლიკალურ-ორიენტირებულ მუტაგენეზის დადგენაში და მის განვითარებაში ცილების შესწავლისათვის“ | ||
| 1994 | ჯორჯ ოლაჰი (* 1927) | აშშ | „für seine Erforschung der Carbokationen (positiv geladene Kohlenstoffionen), die unter anderem für die Entwicklung von Kunst- und Kraftstoffen wichtig wurde“ | |
| 1995 | პოლ კრუტცენი (* 1933) | ნიდერლანდები | „für ihre Arbeiten zur Chemie der Atmosphäre, insbesondere über Bildung und Abbau von Ozon“ | |
| მარიო მოლინა (* 1943) | აშშ | |||
| შერვუდ როულანდი (* 1927) | აშშ |  | ||
| 1996 | რობერტ კარლი (* 1933) | აშშ | „für die Entdeckung der Fullerene, auch Buckyballs genannt, einer neuen Form des Kohlenstoffs mit kugelförmigen Molekülen“ | |
| ჰაროლდ კროტო (* 1939) | დიდი ბრიტანეთი |  | ||
| რიჩარდ სმელი (1943–2005) | აშშ | |||
| 1997 | პოლ ბოიერი (* 1918) | აშშ | „für die Klärung der Synthese des energiereichen Moleküls Adenosintriphosphat (ATP)“ | |
| ჯონ უოკერი (* 1941) | დიდი ბრიტანეთი | |||
| იენს სკოუ (* 1918) | დანია | „für die Entdeckung des ionentransportierenden Enzyms Natrium-Kalium-ATPase“ | ||
| 1998 | ვალტერ კონი (* 1923) | აშშ | „für seine Entwicklung quantenchemischer Methoden“ | |
| ჯონ ფოფლი (1925–2004) | დიდი ბრიტანეთი | „für die Entwicklung von Methoden, mit denen die Eigenschaften von Molekülen und deren Zusammenwirken in chemischen Prozessen theoretisch erforscht werden können“ | ||
| 1999 | აჰმედ ზევეილი (* 1946) | ეგვიპტე/აშშ | „für seine Studien des Übergangszustands chemischer Reaktionen mit Hilfe der Femtosekundenspektroskopie“ | |
| 2000 | ალან ჰეგერი (* 1936) | აშშ | „für die Entdeckung und Entwicklung von leitenden Polymeren“ | |
| ალან მაკ-დიარმიდი (1927–2007) | აშშ/ახალი ზელანდია | |||
| ჰიდეკი შირაკავა (* 1936) | იაპონია |
2001—2010
| Jahr | Person | Nationalität | Begründung für die Preisvergabe | Bild |
|---|---|---|---|---|
| 2001 | უილიამ ნოულზი (* 1917) | აშშ | „für ihre Arbeiten über chiral katalysierende Hydrierungsreaktionen“ |  |
| რიოძი ნოიორი (* 1938) | იაპონია |  | ||
| ბარი შარპლესი (* 1941) | აშშ | „für seine Arbeiten über chiral katalysierende Oxidationsreaktionen“ (z.B. Sharpless-Epoxidierung) | ||
| 2002 | ჯონ ფენი (* 1917) | აშშ | „für ihre Entwicklung von weichen Desorptions/Ionisations-Methoden für massenspektrometrische Analysen von biologischen Makromolekülen“ |  |
| კიოტი ტანაკა (* 1959) | იაპონია | |||
| კურტ ვიუტრიხი (* 1938) | შვეიცარია | „für seine Entwicklung der kernmagnetischen Resonanzspektroskopie zur Bestimmung der dreidimensionalen Struktur von biologischen Makromolekülen in Lösungen“ |  | |
| 2003 | პიტერ აგრი (* 1949) | აშშ | „für die Entdeckung der Wasserkanäle in Zellmembranen“ |  |
| როდერიკ მაკ-კინონი (* 1956) | აშშ | „für seine strukturellen und mechanischen Studien von Ionenkanälen in Zellmembranen“ |  | |
| 2004 | აარონ ჩეხანოვერი (* 1947) | ისრაელი | „für die Entdeckung des Ubiquitin-gesteuerten Proteinabbaus“ |  |
| ავრამ ჰერშკო (* 1937) | ისრაელი |  | ||
| ირვინ როუზი (* 1926) | აშშ |  | ||
| 2005 | ივ შოვენი (* 1930) | საფრანგეთი | „für die Entwicklung der Metathese-Methode in der organischen Synthese“ | |
| რობერტ გრაბსი (* 1942) | აშშ |  | ||
| რიჩარდ შროკი (* 1945) | აშშ |  | ||
| 2006 | როჯერ კორნბეგი (* 1947) | აშშ | „für seine Arbeiten über die molekularen Grundlagen der Gentranskription in eukaryotischen Zellen“ |  |
| 2007 | გერჰარდ ერტლი (* 1936) | გერმანია | „für seine Studien von chemischen Verfahren auf festen Oberflächen“ |  |
| 2008 | ოსამუ შიმომურა (* 1928) | იაპონია | „für die Entdeckung und Weiterentwicklung des grün fluoreszierenden Proteins“ |  |
| მარტინ ჩალფი (* 1947) | აშშ |  | ||
| როჯერ ციენი (* 1952) | აშშ |  | ||
| 2009 | ვენკატრამან რამაკრიშნანი (* 1952) | .svg) გაერთიანებული სამეფო | „für die Studien zur Struktur und Funktion des Ribosoms“ |  |
| ტომას სტეიცი (* 1940) |  აშშ |  | ||
| ადა იონათი (* 1939) |  ისრაელი |  | ||
| 2010 | რიჩარდ ჰეკი (* 1931) | აშშ | „für Palladium-katalysierte Kreuzkupplungen in organischer Synthese“ | |
| ეი-იჩი ნეგისი (* 1935) | .svg) იაპონია | |||
| აკირა სუზუკი (* 1930) | იაპონია |
2011—დღემდე
| Jahr | Person | Nationalität | Begründung für die Preisvergabe | Bild |
|---|---|---|---|---|
| 2011 | დან შეხტმანი | ისრაელი | "for the discovery of quasicrystals" |  |
| 2012 | რობერტ ლეფკოვიცი | აშშ | "for studies of G-protein-coupled receptors" |  |
| ბრაიან კობილკა | აშშ | .jpg) | ||
| 2013 | მარტინ კარპლუსი | აშშ ავსტრია | "for the development of multiscale models for complex chemical systems" | |
| მაიკლ ლევიტი | აშშ გაერთიანებული სამეფო ისრაელი |  | ||
| არიე ვერშელი | აშშ ისრაელი |  | ||
| 2014 | ერიკ ბეციგი | აშშ | "for the development of super-resolved fluorescence microscopy" |  |
| შტეფან ჰელი |  გერმანია რუმინეთი |  | ||
| უილიამ მოურნერი | აშშ |  | ||
| 2015 | ტომას ლინდალი |  შვედეთი გაერთიანებული სამეფო | "for mechanistic studies of DNA repair" |  |
| პოლ მოდრიჩი | აშშ |  | ||
| აზიზ სანჯარი | აშშ თურქეთი |  | ||
| 2016 | ჟან-პიერ სოვაჟი |  საფრანგეთი | "for the design and synthesis of molecular machines" |  |
| ფრეიზერ სტოდარტი | გაერთიანებული სამეფო აშშ | .jpg) | ||
| ბენ ფერინგა |  ნიდერლანდები |  | ||
| 2017 | ჟაკ დიუბოშე |  შვეიცარია | "for developing cryo-electron microscopy for the high-resolution structure determination of biomolecules in solution" | .jpg) |
| იოახიმ ფრანკი | გერმანია აშშ | .jpg) | ||
| რიჩარდ ჰენდერსონი | გაერთიანებული სამეფო | .jpg) | ||
| 2018 | ფრენსის არნოლდი | აშშ | "for the directed evolution of enzymes" |  |
| ჯორჯ სმითი | აშშ | "for the phage display of peptides and antibodies" | .jpg) | |
| გრეგორი უინტერი | გაერთიანებული სამეფო |  | ||
| 2019 | ჯონ გუდენაფი | აშშ | "for the development of lithium ion batteries" | .jpg) |
| სტენლი უიტინგემი | გაერთიანებული სამეფო აშშ | |||
| აკირა იოშინო |  იაპონია |  |
1901–1910 · 1911–1920 · 1921–1930 · 1931–1940 · 1941–1950 · 1951–1960 · 1961–1970 · 1971–1980 · 1981–1990 · 1991–2000 · 2001–2010 2011–დღემდე
Rangliste nach Nationalitäten
Die Aufteilung des Preises auf mehrere Personen resultiert pro Jahr und Nation maximal in einer Zählung.
| Nation | Anzahl der Verleihungen |
|---|---|
| აშშ | 60,5 |
| ახალი ზელანდია | 2 |
| არგენტინა | 1 |
| ავსტრალია | 0,5 |
| ავსტრია | 1 |
| ბელგია | 1 |
| გერმანია | 28 |
| გაერთიანებული სამეფო | 25 |
| დანია | 1 |
| ეგვიპტე | 0,5 |
| იაპონია | 6 |
| ისრაელი | 3 |
| იტალია | 1 |
| კანადა | 3,5 |
| ნიდერლანდები | 3 |
| ნორვეგია | 1 |
| საფრანგეთი | 8 |
| სსრკ | 1 |
| უნგრეთი | 1 |
| ფინეთი | 1 |
| შვეიცარია | 6 |
| შვედეთი | 4 |
| ჩეხოსლოვაკია | 1 |
რესურსები ინტერნეტში
სქოლიო
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ნობელის პრემიის ლაურეატები ქიმიაში, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.