ბენჯამინ ფრანკლინი (ინგლ.
Benjamin Franklin; დ. 17 იანვარი, 1706, ბოსტონი — გ. 17 აპრილი, 1790, ფილადელფია) — აშშ-ის ერთ-ერთი ყველაზე ღვაწლმოსილი დამფუძნებელთაგანი, ადრეული პოლიტიკური ფიგურა და სახელმწიფო მოღვაწე; მეცნიერი, გამომცემელი; ამერიკის რევოლუციის სულისჩამდგმელი.
ბენჯამინ ფრანკლინი Benjamin Franklin | |
პენსილვანიის მე-6 მმართველი | |
---|---|
თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
18 ოქტომბერი, 1785 – 1 დეკემბერი, 1788 | |
წინამორბედი | ჯონ დიკინსონი |
მემკვიდრე | ტომას მიფლინი |
პენსილვანიის საკრებულოს 23-ე სპიკერი | |
თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
1765 – 1765 | |
წინამორბედი | ისააკ ნორისი |
მემკვიდრე | ისააკ ნორისი |
აშშ-ის ელჩი საფრანგეთში | |
თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
1778 – 1785 | |
წინამორბედი | არავინ |
მემკვიდრე | ტომას ჯეფერსონი |
აშშ-ის ელჩი შვედეთში | |
თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
1782 – 1783 | |
წინამორბედი | არავინ |
მემკვიდრე | იონათან რასელი |
აშშ-ის საფოსტო განყოფილების პირველი გენერალური უფროსი | |
თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
1775 – 1776 | |
წინამორბედი | არავინ |
მემკვიდრე | რიჩარდ ბაში |
დაბადებული | 17 იანვარი, 1706 ბოსტონი |
გარდაცვლილი | 17 აპრილი, 1790 ფილადელფია |
ეროვნება | ამერიკელი |
პოლიტიკური პარტია | უპარტიო |
მეუღლე | დებორა რეადი |
პროფესია | მეცნიერი, მწერალი, პოლიტიკოსი |
ხელმოწერა |
ერის მამად წოდებული, ფრანკლინი ცნობილი იყო განსაკუთრებული ცნობისმოყვარეობით, წერის ნიჭითა და ინტერესთა ფართო სპექტრით. აქტიურმა საზოგადო მოღვაწემ და დიპლომატმა ნიადაგი მოამზადა ამერიკის რევოლუციისთვის.
ბენჯამინ ფრანკლინი — ერთ-ერთია აშშ ფუძემდებლებიდან, რომელმაც ხელი მოაწერა სამ უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ დოკუმენტს და ამ გზით საფუძველი ჩაუყარა ამერიკის შეერთებულ შტატებს, როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოს. ეს დოკუმენტებია:
დაიბადა ბოსტონში. მიიღო დამოუკიდებელი განათლება. 1727 წელს დააფუძნა ფილადელფიის ტიპოგრაფია. (1729–1748) გამოსცემდა „პენსილვანიის გაზეთს“. 1731 წ. დააფუძნა აშშ-ში პირველი საჯარო ბიბლიოთეკა, 1743 წ. — ამერიკის ფილოსოფიური საზოგადოება, 1751 წ. — პენსილვანიის უნივერსიტეტი, 1737–1753 წლებში — პენსილვანიის პოჩტმაისტერი (ფოსტის უფროსი), 1753–1754 ჩრდილო ამერიკული კოლონოიების პოჩტმაისტერი.
გარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით ადრე, როგორც ფერადკანიანთა მონობისგან განმათავისუფლებელი საზოგადოების თავმჯდომარემ, ფრანკლინმა კონგრესისადმი დაწერა პეტიცია, რომლითაც ითხოვდა ზანგთა მონობის გაუქმებას. წერილმა დიდი გამოხმაურება პოვა. კონგრესის მორიგ სხდომაზე დადგინდა მრავალი მაკომპენსირებელი კანონები. თუმცა, ამ პეტიციით საბოლოო შედეგი ვერ იქნა მიღწეული. კონგრესზე მრავალი ადამიანი აღმოჩნდა მონათა ვაჭრობის მომხრე. განსაკუთრებით აქტიურობდა და მწვავე სიტყვით გამოვიდა პლანტატორი ჯექსონი. ეს ამბავი ავადმყოფ ფრანკლინს აცნობეს. მან სპეციალური სტატია დაწერა გაზეთისთვის. ამ სტატიაში ავტორი წერდა: „მე ჯექსონი მაგონებს ნახევრად ველურ ოსმალელ ზღვის ავაზაკს, რომელიც ქრისტიანი კავკასიელი მონებით ვაჭრობს“.
ბენჯამინ ფრანკლინი ისეთივე გამოჩენილი ფიგურა იყო ამერიკის ისტორიაში როგორც ვაშინგტონი, ჯეფერსონი ან ლინკოლნი, შესაბამისად ის მრავალჯერ იყო გამოსახული ამერიკულ საფოსტო მარკებზე. ფრანკლინის სურათი, ამერიკის საფოსტო განყოფილების პირველი გენერალური უფროსის, ვაშინგტონის გამოკლებით ყველა სხვა გამოჩენილ ამერიკელზე ხშირად აღიბეჭდა საფოსტო მარკებზე. ფრანკლინი 1847 წელს გამოჩნდა პირველ ამერიკულ საფოსტო მარკაზე. 1908–1923 წლებში ამერიკის შეერთბულ შტატებში საფოსტო განყოფილებამ გამოუშვა ვაშინგტონ-ფრანკლინის სერია, სადაც 14 წლის განმავლობაში ფრანკლინი ვაშინგტონთან ერთად მრავალჯერ დაიბეჭდა, ეს იყო ამერიკის ფოსტის ისტორიაში ყველაზე ხანგრძლივი სერია. მუდმივ გამოშვებასთან ერთად ფრანკლინი რამდენიმე სამახსოვრო მარკაზეც აღიბეჭდა.
ტექსტის საძიებელი, სამეცნიერო განმარტებებით
პატარა მკითხველისთვის
ვიკიციტატებში | |
ვიკისაწყობში |
განმანათლებლობა |
განმანათლებლები ქვეყნების მიხედვით |
ავსტრია: იოზეფ II | ლეოპოლდ II | მარია ტერეზია |
დანია-ნორვეგია: ლუდვიგ ჰოლბერგი | იენს შილდერუპ სნეედორფი | იოჰან ფრიდრიხ შტრუენზეე | ეგერტ ოლაფსონი |
საფრანგეთი: პიერ ბეილი | ფონტენელი | მონტესკიე | ფრანსუა კენი | ვოლტერი | ბიუფონი | ჟან-ჟაკ რუსო | დენი დიდრო | ჰელვეციუსი | ჟან დ'ალამბერი | ბარონ დ'ოლბახი | მარკიზ დე სადი | კონდორსე | ანტუან ლავუაზიე | ოლიმპია დე გუგესი | იხ. აგრეთვე: ფრანგი ენციკლოპედისტები |
გერმანია: ერჰარდ ვაიგელი | გოტფრიდ ვილჰელმ ფონ ლაიბნიცი | ფრიდრიხ II | იმანუელ კანტი | გოტჰოლდ ეფრაიმ ლესინგი | თომას აბტი | იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი | ადამ ვაისჰაუპტი | იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე | ფრიდრიხ შილერი | კარლ ფრიდრიხ გაუსი | იხ. აგრეთვე: გერმანული კლასიციზმი |
დიდი ბრიტანეთი: ტომას ჰობზი | ჯონ ლოკი | ისააკ ნიუტონი | სემუელ ჯონსონი | დევიდ ჰიუმი | ლორდი მონბოდო | ადამ სმითი | თომას პეინი | ჯონ უილქსი | ედმუნდ ბურკე | ედუარდ გიბონი | ჯეიმზ ბოსუელი | ჯერემი ბენტჰემი | მერი უოლსტოუნკრაფტი | იხ. ასევე: შოტლანდიური განმანათლებლობა |
იტალია: ჯანბატისტა ვიკო | ჩეზარე ბეკარია |
ნიდერლანდები: ჰუგო გროტიუსი | ბარუხ სპინოზა |
პოლონეთი: სტანისლავ ლეშჩინსკი | სტანისლავ კონარსკი | სტანისლავ აუგუსტ პონიატოვსკი | იგნაცი კრასიცკი | ჰუგო კოლოტაი | იგნაცი პოტოცკი | სტანისლავ სტასიცკი | იან სნიადეცკი | იეჯეი სნიადეცკი | ვოიცეხ ბოგუსლავკი | ფრანციშეკ ბოჰომოლეცი | ფრანციშეკ სალეზი იჟიერსკი | ფრანციშეკ კარპინსკი | ფრანციშეკ დიონიზი კნიაჟნინი | ჰუგო კოლატაი | ადამ ნარუშევიჩი | იულიან ურსინ ნიემცევიჩი | სტანისლავ სტაშიჩი | სტანისლავ ტრემბეცკი | ფრანციშეკ ზაბლოცკი |
რუსეთი: ეკატერინე დიდი | პეტრე დიდი | ეკატერინა დაშკოვა | მიხეილ ლომონოსოვი | ივან შუვალოვი | ნიკოლაი ნოვიკოვი | ალექსანდრ რადიშჩევი | მიხაილ შჩერბატოვი |
ესპანეთი: გასპარ მელქიორ დე ხოველანოსი | ლეანდრო ფერნანდეს დე მორატინი |
აშშ: ბენჯამენ ფრანკლინი | დევიდ რიტენჰაუზი | ჯონ ადამსი | ტომას ჯეფერსონი |
განმანათლებლობასთან დაკავშირებული კონცეფციები |
კაპიტალიზმი | სამოქალაქო თავისუფლებები | კრიტიკული აზროვნება | დეიზმი | დემოკრატია | ემპირიზმი | განათლებული აბსოლუტიზმი | თავისუფალი ბაზრები | ჰასკალა | ჰუმანიზმი | ლიბერალიზმი | ნატურფილოსოფია | რაციონალიზმი | გონი | Sapere aude | მეცნიერება | სეკულარიზმი |
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ბენჯამინ ფრანკლინი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.