НА́ТО, Созмони Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ, Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ (англ. North Atlantic Treaty Organization, NATO; фр. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) — иттиҳоди ҳарбию сиёсӣ.
Карта стран-членов НАТО | |
Маркази маъмурӣ | |
Намуди созмон | military alliance[d], созмони байнидавлатии байналмилаллӣ[d], созмони байналмилалӣ[d] ва multinational military coalition[d] |
Официальные языки | инглисӣ ва фаронсавӣ |
Санаи таъсис | 4 апрел 1949 |
Веб-сайт | nato.int(англ.)(фр.)(рус.)(укр.) |
Парвандаҳо дар Викианбор |
4 апрели 1949 дар Вашингтон бар асоси муоҳидаи 12 давлат — ИМА, Британияи Кабир, Фаронса, Белгия, Дания, Исландия, Итолиё, Люксембург, Канада, Нидерландия, Норвегия, Португалия таъсис ёфт. Соли 1952 ба он Юнон ва Туркия, 1955 Ҷумҳурии Федеративии Олмон, 1981 Испания дохил гардиданд. Дар дебочаи Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ омадааст, ки он дар асоси мақсад ва принсипҳои Ойинномаи СММ баҳри таъмини амният ва сулҳ таъсис шуда, озодӣ, мерос ва тамаддуни халқҳоро бар пояи принсипҳои демократия, озодии шахсият ва ҳифзи ҳуқуқи инсон таъмин менамояд. Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ аз 14 модда иборат аст, ки моддаи 5-ум меҳвари асосиашро ташкил медиҳад. Дар он ҳуҷуми мусаллаҳона ба ҳар кадом мамлакати узви аҳднома чун ҳуҷум ба тамоми давлатҳои аъзо дониста шуда, ба таври инфиродӣ ё дастаҷамъӣ ба мамлакати дучори ҳамлаи берунӣ ёрии амалӣ, аз ҷумла ба тавассути қувваҳои низомии муштарак расонда мешавад. Пайдоиши аҳднома ба замони авҷи «ҷанги сард» ва зиддияти ду урдугоҳ (лагер)-и олами кабир — капиталистию сотсиалистӣ рост омад. Дар он мавқеи пешбарро ИМА ишғол менамояд. Аммо бархурди манфиатҳои иқтисодию сиёсӣ ва махсусан минтақавӣ миёни аъзои Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ борҳо зиддият ба вуҷуд овардааст. Масалан, соли 1966 Фаронса, 1974-80 Юнон, 1982 Испания аз ширкат дар тадбирҳои ҳарбии он худдорӣ кардаанд. Дания, Нидерландия, Норвегия, Канада, Фаронса ва Юнон дар барномаи Ташаббуси мудофиавии стратегӣ (СОИ) иштирок надоштанд ва ғайра.
Дар давоми фаъолияташ аҳднома ва доктринаҳои бисёреро таҳия ва дар доираи ҳадафҳои онҳо амал намудааст. Масалан, солҳои 50 садаи XX стратегияи «қасоси оммавӣ», солҳои 60 стратегияи «таъсиррасонии мавзун» амалӣ гардиданд. Аммо баъди пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ва низоми сотсиализм дар оғози солҳои 90 садаи XX доманаи фаъолияти аҳднома густардатар шуд. Ба ҳайати он соли 1999 Маҷористон, Полша, Чехия, соли 2004 Булғория, Латвия, Литва, Руминия, Словакия, Словения, Эстония, соли 2009 Албания, Хорватия дохил гардиданд. Аҳднома дар доираи барномаи «Ҳамкорӣ ба хотири сулҳ» робитаро бо дигар мамолики ғайриаъзои он ба роҳ андохтааст. Солҳои охир роҳбарии нерӯҳои байналмилалии посдори сулҳро дар Афғонистон ба зимма дорад. Мақоми олии сиёсии аҳднома шӯро мебошад, ки соле ду маротиба даъват мешавад. Дар марҳалаҳои байни ҷаласаҳо роҳбарии ташкилот ба зиммаи Шӯрои доимӣ вогузор мегардад. Шӯро Котиби генералиро барои 4 сол интихоб мекунад. Қароргоҳаш дар шаҳри Брюссел ҷойгир аст.
Кишвар | шумора |
ИМА | 1305 |
Туркия | 411 |
Фаронса | 207* |
Италия | 182 |
Олмон | 180 |
Бритониёи Кабир | 161 |
Испания | 121 |
Юнон | 106 |
Лаҳистон | 103 |
Руминия | 70 |
Канада | 65 |
Нидерландия | 41 |
Португалия | 31 |
Булғористон | 31 |
Белгия | 29 |
Чехия | 22 |
Норвегия | 20 |
Маҷористон | 18 |
Дания | 16 |
Хорватия | 15 |
Словакия | 13 |
Литва | 13 |
Словения | 7 |
Албания | 7 |
Эстония | 6 |
Латвия | 5 |
Люксембург | 0,9 |
Ҷамъ | 3185,9 |
На 2007 всего в вооружённых силах стран НАТО было более 5 млн военнослужащих, из них в Европе — примерно 3 млн 200 тыс.
На 2010 в вооружённых силах стран НАТО было около 3,8 млн военнослужащих.
Қувваҳои ҳарбии НАТО тақсим мешаванд ба:
В составе ОВС действуют объединения, соединения и части сухопутных войск и ВВС ИМА (см. также статью Европейское командование вооружённых сил ИМА), Великобритании, Канады, ФРГ, Бельгии, Нидерландов, Италии и Турции, Польши, Венгрии и Чехии, а также ВВС Норвегии и Дании. В военное время и в период учений в состав ОВС передаются военно-морские силы перечисленных стран, а также основная часть войск Норвегии, Дании, Португалии и Люксембурга. Вооружённые силы Франции и Греции, вышедших из военной организации НАТО, периодически участвуют в совместных учениях ОВС НАТО в Европе, координируют действия ПВО своей страны с силами объединённой ПВО НАТО.
В 2002 году НАТО начала масштабную реформу своей военной структуры. В процессе этой реформы общее число штабов НАТО сократилось с 20 до 11.
В рамках союзного командования в Европе функционируют два региональных командования:
Верховное командование в Атлантике состоит из пяти штабов:
Забоҳои расмии НАТО — англисӣ ва фаронсавӣ.
Пойгоҳи НАТО дар Брюссел (Белгия).
Верховное главнокомандование ОВС НАТО в Европе дар ш. Монс (Белгия).
Силы реагирования НАТО предназначены для оказания оперативной поддержки операциям НАТО. Концепция этих сил была одобрена декларацией встречи глав государств НАТО в Праге 22 ноября 2002 года и утверждена министрами обороны стран Организации Североатлантического договора в июне 2003 года; первый их штаб (NRF-1) был создан в октябре 2003 года в Италии. В соответствии с принципом ротации, в 2004 году был создан штаб NRF-2 в Португалии.
5 сентября 2014 года на встрече руководителей стран НАТО в Ньюпорте было принято решение о создании объединённой оперативной группы повышенной готовности (англ. Very High Readiness Joint Task Force, VJTF). Эти силы в составе примерно 4000 человек предназначены для быстрой реакции в случае нападения России на какую-либо из стран НАТО.. Основную базу и командный центр сил планируется разместить в Великобритании. Планируемый срок переброски и развёртывания частей в странах, граничащих с Россией (Польша, Прибалтика), не превышает 48 часов.
This article uses material from the Wikipedia Тоҷикӣ article НАТО, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Муҳтаво таҳти иҷозатномаи CC BY-SA 4.0 ва ё дигар дастрас аст. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тоҷикӣ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.