ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ

United Nations Arabic: منظمة الأمم المتحدة‎ Chinese: 联合国 French: Organisation des Nations unies Russian: Организация Объединённых Наций Spanish: Organización de las Naciones Unidas
ၸွမ်ပိဝ် မိၵ်ႈမၢႆ
ငဝ်ႈၸိုင်ႈ	760 United Nations Plaza New York City (international territory)
ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်	Arabic Chinese English French Russian Spanish
မဵဝ်းမိူင်း	Intergovernmental organization
လုၵ်ႈၸုမ်း	193 member states 2 observer states
ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်
• ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ	António Guterres
• ၵႅမ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ	Amina J. Mohammed
• General Assembly President	Volkan Bozkır
• Economic and Social Council President	Munir Akram
• Security Council President	Vasily Nebenzya (Russia)
တႄႇတင်ႈ
• UN Charter signed	26 ၵျုၼ်ႇ 1945 (78 ပီ ပူၼ်ႉမႃး) (1945-06-26)
• Charter entered into force	24 ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 1945 (78 ပီ ပူၼ်ႉမႃး) (1945-10-24)
ဝႅပ်ႉသၢႆႉ UN.org UN.int

ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆႉ ဝၢႆးသေ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ လႆႈယိူင်းဢၢၼ်းဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅတ်ႇၵင်ႈသိုၵ်းမိူဝ်းၼႃႈ လႄႈ လႆႈယိူင်းဢၢၼ်းပဵၼ် ၸုမ်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈတိူဝ်ႉယမ်ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈၵေႃႇတင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1945 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ 50 လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်တီႈ ပၢင်ၵုမ်သၼ်ႇၽရၢၼ်ႇသိတ်ႇသၵူဝ်ႇသေ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်တႄႇတႅမ်ႈ charter ပတိၼ်ႇၺၢၼ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈတႄႇၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1945 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 25 သေ ထိုင်မၢး 1945 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 24 မႃး ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈတႄႇသၢင်ႈၵၢၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈပတိၼ်ႇၺၢၼ်ႇသေ တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈငမ်းယဵမ် လႄႈ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း၊ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅတ်ႇၶေႁႄႉၵင်ႈ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း၊ တွၼ်ႈတႃ ပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် လွင်ႈတူၺ်းထိုင်ၵူၼ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽွင်းတႄႇတင်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း မီးၵႂႃႇ 51 မိူင်းယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 2011 ဝၢႆးသေ လႆႈဢဝ် မိူင်းသူႇတၼ်ႇၸၢၼ်း သႂ်ႇယဝ်ႉ လုၵ်ႈၸုမ်း မီးၵႂႃႇ 193 မိူင်းသေ မၼ်းတၢင်တူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈၽွင်းပီႁူဝ်သိပ်းပွတ်းၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉ သိုၵ်းယဵၼ် ၼႂ်းၵႄႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တင်း သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉယူႇၼီႇယႅၼ်ႇ ဢိၵ်ႇ ဢူၺ်းလီၶဝ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်ယိူင်းဢၢၼ်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆႉ လႆႈသုၵ်ႉယုင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵၢၼ်ယိူင်းဢၢၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၵွင်ႈၵၢင် လႄႈ ပဵၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်မဝ်ဢၼ်မၢင်ဢွၼ်ၵူၺ်းသေ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ လႆႈၶဝ်ႈပႃးတီႈထၢၼ်ႈ လွင်ႈပႂ်ႉတူၺ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်း၊ လွင်ႈလၢႆးငၢၼ်း လႄႈ တီႈၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပီ 1960 တဵမ်မႃး ဝၢႆးသေ လႆႈလွတ်ႈတႂ်းမိုဝ်း ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၸွတ်ႇတူဝ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ လႆႈႁၼ်တိူဝ်းၼမ်မႃးယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉသေ ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်တူၵ်းတႂ်ႈၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ် (80) တီႈၼႆႉ လႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃမႃးသေ ဢိၵ်ႇပႃး ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်လႆႈတမ်းၸႂ် (11) တီႈ ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ Trusteeship Council လႆႈပႂ်ႉတူၺ်းမႃးပၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ပီ 1970 ၼႆႉ ငိုၼ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လႄႈ လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵူၼ်း ႁင်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉတိူဝ်းၼမ်လိူဝ်သေ ငိုၼ်းၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၵၢၼ်ထိင်းသိမ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသိုၵ်းယဵၼ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ လၢႆးႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်းသေ သိုပ်ႇႈႁဵတ်းၼႃႈၵၢၼ် ၸိူဝ်းယုင်ႈယၢင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ မီးဢင်ႇၵႃႇႁူၵ်းဢၼ်ယဝ်ႉ - ပၢင်ၵုမ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ၊ ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ၊ ၶွင်ႈၸီႇလွင်ႈၵူၼ်းလႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈ၊ ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႇထိင်းသိမ်းၼႃႈလိၼ်၊ လုမ်းတတ်းသိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း လႄႈ လုမ်းၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။ တီႈၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီၶိုၵ်ႉတွၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ၊ ၶပ်ႉမၢႆၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်လုမ်ႈၾႃႉ၊ ယူႇၼႅတ်ႇသၵူဝ်ႇ လႄႈ ယူႇၼီႇသႅတ်ႉ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၼင်ႇႁိုဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်မူႇၸုမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ၼႃႈၵၢၼ် ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ ECOSOC လႄႈ တင်း ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇတၢင်ႇၸိူဝ်း လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငိၵၼ်သေ မၵ်းမၢႆပၼ် ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ။

ၸွမ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈလွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ပဵၼ် ၸွမ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်းယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ႇထူဝ်ႇၼီႇယူဝ်ႇၵူႇတႃႇရႅတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း လႄႈ ၽွင်းတၢင် ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ ၼႆႉ လႆႈတႄႇ ၶၢဝ်းယၢမ်းဢႃႇယု 5 ပီ မႃး မိူဝ်ႈ ပီ 2017 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၼႆႉၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ပႂ်ႉတူၺ်းထတ်းသၢင်ႈသေ ၸင်ႇဢဝ်ၸေႇတၼႃႇသေ သႂ်ႇငိုၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ယဝ်ႉ။

ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ် လႄႈ ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ႁပ်ႉလႆႈ သူးငမ်းယဵၼ်ၼူဝ်ႇပႄႇလ် တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈထတ်းသၢင်ၶဝ်ဝႃႈတႄႉ ၶဝ်ယုမ်ယမ်ဝႆႉဝႃႈ ၼႆႉမၼ်းတေပဵၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းလမ်ႇလွင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်တေပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈငမ်းယဵၼ် လႄႈ လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိူဝ်းၵူၼ်း။

ပိုၼ်ႉလင်

ၼႂ်းပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ မိူဝ်ႈပႆႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၸွႆႈထႅမ်၊ ၵႅတ်ႇၵင်ႈၽူႈၸိူဝ်းလႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇ လွင်ႈတိုၵ်းတေႃး လႄႈ လုင်ႈယုင်ႈၸၢင်ႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင် ၼႆသေ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶႂၢႆႇၶႃပေလႅင်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1914 ၼၼ်ႉ တီႈ သႃႇရႃႇယေပူဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈၶႃႈႁႅမ်တၢႆ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇတႄႇပဵၼ် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတင်းၼမ်တင်းလၢႆၵေႃႈ ထုၵ်ႇသူင်ႇၸူး တီးၼႂ်းၶူးတပ်ႉလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းဢၼ်ဢွၵ်ႇသဵင်ႁႅင်းလႆႈ ၼင်ႇ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် လႆႈတုၵ်းယွၼ်းထိုင် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈဢွၼ်ႁၼ်ထင်းသိမ်းပၼ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ Woodrow Wilson ၼႆႉ မၼ်းႁပ်ႉၶၢမ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ၼႆႉသေ မိူဝ်ႈပီ 1918 ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵိုတ်းသိုၵ်းၼႆသေ မၼ်းဢဝ်တင်း ၶေႃႈတၢင်ႇလဝ်ႈ 14 ၶေႃႈသေ တၢင်ႇပဵၼ် ပိူင်လိူင်း ၸုမ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1918 ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဝဵင်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈၽွမ်ႉလွင်ႈလႆႈၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵိုတ်းလွင်ႈၶႃႈၶႅမ်ၵၼ်တၢႆ တီႈၼႂ်း သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးႁိုင်သွင်လိူၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸုမ်းဢူၺ်းလီပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၶဝ် တွၼ်ႈတႃႇတႄႇသၢင်ႈ ၶေႃႈၽွမ်ႉၸႂ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉလႆႈထူပ်းတင်း ၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး တင်း ႁင်ႇၵေႇရီႇ ၵႃႈတီႈ ဝႃႇသၢႆးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ Wilson တႄႉ ၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယူႇၼၢႆႉတႅၵ်ႉၶိင်းတမ်း လႄႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း။ ၶဝ်ႈႁႂ်ႈႁၢင်ႈသိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၸူးတေႃႇ ၽူႈၶဵၼ်ၵဝ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ ထိုဝ်ၶၢဝ်မႆႈ မိူဝ်ႈပီ 1919 ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ် လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆဝႃႇသၢႆး လႄႈ ပတိၼ်ႇၺၢၼ်ႇ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တၢင်ႇထိုင် သၽႃးသီးၼဵတ်ႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1920 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 10 ဝၼ်းမႃးဢၼ်ပဵၼ် ပတိၼ်ႇၺၢၼ်ႇ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ် မိူင်း 42 မိူင်းလႆႈမၵ်းမၼ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1919 ၼၼ်ႉ ဢႃႇၼႃႇလႆႈမၼ်မႃးၼႆ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပေႃႇပဵၼ်မႃးပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇ ပူၼ်ႉပႅၼ် မၢၼ်ႇၶျူးရီးယႃးၼၼ်ႉ မိူင်း 40 မိူင်း ပၼ်ၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵျႃႇပၢၼ်ႇထွႆဢွၵ်ႇၶိုၼ်းၵႃႈတီႈ မၢၼ်ႇၶျူးရီးယႃးၼၼ်ႉသေတႃႉ ၵျႃႇပၢၼ်ႇလႆႈပင်ၶႅၵ်းၵၢင်ၸႂ် သၢၼ်ၶတ်းၼၼ်ႉသေ လႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈၼႂ်း League ၼၼ်ႉလႄႈ ၸုမ်းၵေႃႈ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈဢမ်ႇတိူဝ်ႉယမ်မႃး။ ထႅင်းပွၵ်ႈၼိုင်ႈၸမ်ႉ ၶဝ်ဢၢၼ်းၶတ်းၸႂ် ဢုပ်ႇဢူဝ်းတင်း ပႅၼ်ႇၼီႇမူႇသူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ယႃႇႁႂ်ႈပဵၼ် ပၢင်သိုၵ်း ဢီႇတလီႇ-ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃး ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼႆသေတႃႉ ပႅၼ်ႇၼီႇတူဝ်ႇ မူႇသူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇၼႆႉ လႆႈပွၵ်ႉသိုၵ်းမၼ်းၵႂႃႇၸူးတီႈ ဢႃႇၾရိၵ။ လုၵ်ႉတီႈၸုမ်း မီးၶပ်ႉမၢႆတွၼ်ႈတႃႇ မူႇသူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ တွၼ်ႈတႃႇ ဢဝ်ပွတ်းတွၼ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁင်း ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃးၼႆသေတႃႉ မၼ်းဢမ်ႇထွမ်ႇ လွင်ႈၸုမ်းလၢတ်ႈသေ လႆႈပူၼ်ႉပႅၼ် ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃးမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် မူႇၸုမ်းၼႆႉ ၶတ်းၸႂ် တႃႇပၼ်တၢမ်ႇၼိူဝ် ဢီႇတႃႇလီၼႆသေတႃႉ ဢီႇတႃႇလီၼႆႉ ပေႃးဢွင်ႇပႄႉဢဝ် ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃးယဝ်ႉလႄႈ လွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတုၵ်းသူမ်းၵႂႃႇထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလွင်ႈသိမ်းဢဝ် ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃးယဝ်ႉသေ ဢီႇတီႇယူဝ်းပီးယႃး၊ ဢီႇတႃႇလီႇလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် တၢင်ႇမိူင်း ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ၸုမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဝၢႆးသေ ၶဝ်ပွင်ႇၸႂ်ဝႃႈ ၶဝ်တၢင်းသဵင်ႈလႆႈလူႉႁၢမ်းမႃးၼႆ ၶဝ်ၶိုၼ်းသႂ်ႇၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၶဝ် ၽႂ်းၽႂ်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼႂ်း ပီ 1938 ပရိတ်ႉတဵင်ႇ လႄႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် ၶတ်းၸႂ် ဢၢၼ်းငူပ်ႉငိၵၼ်တင်း ႁိတ်ႇတလႃႇ ယွၼ်ႉ ႁိတ်ႉတလႃႇ လႆႈပူၼ်ႉပႅၼ် ၶျႅၵ်ႇၵူဝ်ႇသလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး မိူဝ်ႈပီ 1939 ၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈငူပ်ႉငိၵၼ်ၵေႃႈ လႆႈလူႉႁၢမ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းတႄႇပဵၼ်သိုၵ်း မိူဝ်ႈပီ 1939 ၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉသေ ငဝ်ႈငုၼ်းဢၼ်မီးတီႈ ၵျၼီႈဝႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽွင်းၶၢဝ်းပဵၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈပဝ်ႇဝႆႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ယူႇၼၢႆႉတႅၵ်ႉသတဵၵ်ႉၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းၸုမ်းသေပွၵ်ႉၼႆသေတႃႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လႄႈ ၵၢၼ်သၢင်ႈလွင်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ မၼ်းပွႆႇ ၵၢၼ်ငၢၼ်းပရႁိတ လႄႈ ၽွင်းတၢင်တူဝ်သ ပၼ်လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်မႃးယူႇ။

1942 "ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ" ႁင်း ဢူၺ်းလီသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈသွင်

 

ၶပ်ႉမၢႆမၼ်ႈၵႅၼ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႉသုတ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸုမ်းၵမ်ႇၽႃႇမႂ်ႇၼႆႉ လႆႈတႄႇမႃး တႂ်ႈမိုဝ်း ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1939 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ထႅဝ်လိၵ်ႈ "လိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ ၾရၢၼ်ႉၵလိၼ်ႇတီႇ ရုၸပႅတ်ႉ၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဝိၼ်ႇၸတၼ်ႇၶျႃႇၶျီႇ၊ လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၵႅမ် ရုၸပႅတ်ႉ Harry Hopkins ၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၸၼ်တႅမ်ႈမႃး တီႈ ႁိူၼ်းၽိူၵ်ႇၵႅဝ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 1941 လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 29 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ႈၼႆႉ မၼ်းၶဝ်ႈပႃး တၢင်းၶႆႈၸႂ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇၾရၢင်ႇသဵတ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်ၶဝ်ႈပႃးသင်ဝႆႉ။ ယိူင်းၸူး ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ၊ ယူႇၼၢႆႉတႅတ်ႉၶိင်းတမ်း၊ သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉယူႇၼီႇယႅၼ်ႇ လႄႈ မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်လႆႈပဵၼ် မိူင်းဢူၺ်းလီ ယွၼ်ႉ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈ ႁဵတ်း "ႁၢၼ်သီႇၵေႃႉ" ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ရုၸပႅတ်ႉၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ မၼ်းတေလၢတ်ႈၼႄလွင်ႈ မိူင်းဢူၺ်းလီၵၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈၶူင်သၢင်ႈ ဝေႃးႁၢၼ် ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (United Nations) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ်ဝႃႈ ပဵၼ် ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆသေ ၽူႈတၢင်တူဝ် မိူင်း 22 မိူင်း လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပိူင်လူင် ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၵႃႈတီႈ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပတိၼ်ႇၺၢၼ်ႇဢၵ်ႉတလၢၼ်ႇတိၵ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢဝ် လွင်ႈမၵ်းမၢႆ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ထႅမ်သႂ်ႇထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီ 1945 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိုင်ႈမိူင်း 21 ဢၼ် လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းမႃးယဝ်ႉ။ By 1 March 1945, 21 additional states had signed.

လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁူမ်ႈၵၼ် ႁင်း

A JOINT DECLARATION BY မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢႃႇမႄႇရိၵ၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ လႄႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ ပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ၊ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ မိူင်းပႄႇၵျီႇယမ်ႇ၊ မိူင်းၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ၊ , မိူင်းၵေႃးသတႃႇရိၵႃႇ၊ မိူင်းၵူးပႃး၊ မိူင်းၶျႅၵ်ႇၵူဝ်ႇသလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး၊ မိူင်းတူဝ်ႇမီႇၼီႇၵၼ်ႇ၊ မိူင်းဢႄႇသႃႇဝႃႇတေႃႇ၊ မိူင်းၵရိတ်ႈ၊ မိူင်းၵႂႃႇတမႃႇလႃႇ၊ မိူင်းႁေးတီႇ၊ မိူင်းႁွၼ်ႇတူးရႅတ်ႈ၊ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး၊ မိူင်းလၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ၊ မိူင်းၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ၊ မိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ၊ မိူင်းၼီႇၵႃႇရႃႇၵႂႃႇ၊ မိူင်းၼေႃႇဝူၺ်း၊ မိူင်းပႃႈၼႃးမႃး၊ မိူင်းပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ၊ မိူင်းဢႃႇၾရိၵႃႉၸၢၼ်း၊ မိူင်းယူႇၵူဝ်ႇသလႃးဝီးယႃး

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈလူင်းမိုဝ်း -