Nato

Yekem car bi tevlîbûna 5 endaman di 17ê adarê sala 1948an de hate sazkirin. Piştî Şerê cîhanî yê duyemîn ji bo sazkirina ewlekariya welatên herêma Atlantîka Bakur hevdîtin hatin çêkirin. Di dawiyê de di 17 adara 1948an de li Brukselê di navbêra 5 dewletan de "paktekek pênc alî" hate mohir kirin. Paşê ji bo pêşxistina sîstema parastina yekgirtî dewletên din jî serî lê dan û li ser vê yekê di 4ê nîsanê 1949a de "Pakta Atlantîka Bakûr" ango NATO hate sazkirin. Welatên ku vê peymanê mohirkirine ev in: Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, Brîtaniya Mezin, Fransa, Kanada, Belçîka, Holenda, Lûksembûrg, Îtalya, Portûgal, Norwêc, Danîmarka û Îrlenda. Bi vî awayî dewletên mîna Portûgal û Îtalyayê ku qet eleqeya wan bi herêma Atlantîka Bakûr re tune ye jî tevlî paktê bûn. Lewma hukumetên Tirk û Yewnanan jî xwesti tevlî paktê bibin û serî li dewletên endamên paktê dan. Bi tevlîbûna Tirkiye, Yewnanistan, Almanya Rojava (wê demê Almanya du beş bû) û Spanyayê hejmara endamên NATOyê derket 16an.

Armanca vê peymanê ew bû ku rê li ber firehbûna Sovyetê di nava Ewropayê de bigire. Li gorî peymana Atlantîka Bakur NATOyê, „heger êrîşek li ser endamekî, yan jî çend endamên rêxistinê werin li darxistin, ev tê wateya ku êrîş li hemberî hemû paktê (hevgirtin) hatiye kirin û divê li hemberî êrîşê helwesteke yekgirtî ya parastinê ji aliyê endamên allîansê werê girtin. Yekem navenda NATOyê li nêzî Parîsê hatiye sazkirin, paşê jî li paytexta Belçîka Brukselê. Fermdandariya Başûr-Rojhilatê NATOyê jî li bajarê Tirkiye Îzmîrê ye. Piştî ku dawî bi şerê sar hat, NATOyê armancên xwe careke din di bin çavan de derbas kir û di sala 1991a de stratejiyeke nû da pêşiya xwe. Li gor vê stratejiyê NATO xwest ku hijmara hêzên xwe yên leşkerî kêmtir bike û zêdetir hevkariyê bi saziyên navnetewî bike, beşdarî di operasyonên parastina aştiyê bibe. NATO di hêla kontrol kirina çekan de jî, nêrîna rojava ya ku di Peymana (INF) ya sala 1987 an de hatiye, ji xwe re weke bingeh digre. Ew peyman dibêje ku pêwîste çekên nukleriyên navencî li holê bên rakirin.

Sekreterên Giştî ên NATO yê
No.	Nav	Welat	Destpêka dewra kar	Dawîhatina dewra kar
1	Hastings Ismay, 1. Baron Ismay	Keyaniya Yekbûyî	4ê nîsana 1952a	16ê gulana 1957a
2	Paul-Henri Spaak	Belçîka	16ê gulana 1957a	21ê nîsana 1961a
3	Dirk Stikker	Holand	21ê nîsana 1961a	1ê tebaxa 1964a
4	Manlio Giovanni Brosio	Îtalya	1ê tebaxa 1964a	1ê çiriya pêşîn a 1971a
5	Joseph Luns	Holand	1ê çiriya pêşîn a 1971a	25ê hezîrana 1984a
6	Peter Carington, 6. Baron Carrington	Keyaniya Yekbûyî	25ê hezîrana 1984a	1ê tîrmeha 1988a
7	Manfred Wörner	Almanya	1ê tîrmeha 1988a	13ê tebaxa 1994a
8	Sergio Balanzino	Îtalya	13ê tebaxa 1994	17ê çiriya pêşîn a 1994
9	Willy Claes	Belçîka	17ê çiriya pêşîn a 1994a	20ê çiriya pêşîn a 1995a
10	Sergio Balanzino	Îtalya	20ê çiriya pêşîn a 1995	5ê kanûna pêşîn a 1995
11	Javier Solana	Spanya	5ê kanûna pêşîn a 1995a	6ê çiriya pêşîn a 1999a
12	George Robertson	Keyaniya Yekbûyî	14ê çiriya pêşîn a 1999a	17ê kanûna pêşîn a 2003a
13	Alessandro Minuto Rizzo	Îtalya	17ê kanûna pêşîn a 2003	31ê kanûna pêşîn a 2003
14	Jaap de Hoop Scheffer	Holand	1' kanûna paşîn a 2004a	heta 31ê tîrmeha 2009a
15	Anders Fogh Rasmussen	Danîmarka	1ê tîrmeha 2009a (li gor pilanê)

Sergio Balanzino û Alessandro Minuto Rizzo tenê ji bo dema lêgerîna li sekreterekî nû - yanî bi awayekî komîsarî - li ser kar bûn.

• Têkiliyên navneteweyî