زبان گرجی: زبانی در گرجستان

این زبان یکی از ده زبانیست که بیشترین قدمت را داشته و تا امروز نیز تکلم می‌شود.

گرجی
ქართული کارتولی
کارتولی به خط گرجی
زبان بومی در	گرجستان  روسیه  ایالات متحده آمریکا  اسرائیل  ترکیه  جمهوری آذربایجان  اوکراین  ایران
شمار گویشوران	۹٫۷ میلیون  (۲۰۱۴)
تبار	زبانهای قفقازی زبانهای کارتولی زبانهای کارتو-زان گرجی
سامانه نوشتاری	خط گرجی
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	گرجستان
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹	ka
ایزو ۲–۶۳۹	geo (B) kat (T)
ایزو ۳–۶۳۹	kat
گلاتولوگ	nucl1302
زبان‌شناسی	42-CAB-baa – bac
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

زبان گرجی یکی از زبان‌های قفقازی و از خانوادهٔ زبان‌های کارتولی می‌باشد. این زبان با خط گرجی نوشته می‌شود که یکی از ۱۶ دبیره دنیا است.

قدیمی‌ترین کتیبهٔ کشف شده از زبان گرجی، نوشته شده به نخستین الفبای گرجی (آسومتاورولی) مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد مسیح است.

این زبان علاوه بر گرجستان در بخش‌هایی از آذربایجان، شمال شرق ترکیه و در استان اصفهان ایران در شهرهای فریدون‌شهر و بوئین میاندشت و همچنین چند روستای این دو شهرستان تکلم می‌شود.

زبان گرجی در شمار زبان‌های قفقازی است و زبان‌های قفقازی به آن دسته از زبان‌ها گفته می‌شود که در منطقهٔ قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر با آن ارتباط برقرار می‌شود.

زبان‌های قفقازی را از دیدگاه طبقه‌بندی منطقه‌ای می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

1. منطقهٔ شمال غربی قفقاز که شامل زبان‌های قفقازی شمال غربی می‌شود.
2. منطقهٔ شمال شرقی قفقاز که شامل زبان‌های ناخوداغستانی می‌شود.
3. منطقهٔ جنوب قفقاز که شامل زبان‌های کارتولی می‌شود.

گروه کارتولی شامل زبان‌های: گرجی، مگرلی، لازی و سوانی است. زبان گرجی به زبان ادبی و علمی از زبان‌های کارتولی گفته می‌شود و زبان رسمی کشور گرجستان می‌باشد.

خط گرجی یکی از قدیمی‌ترین دبیره‌های جهان است. با استناد به کتاب باستانی «سرگذشت کارتلی»، خط گرجی به وسیلهٔ پارناواز یکم پادشاه گرجستان باستان اختراع شده‌است.

یکی از قدیمی‌ترین سنگنبشته‌های گرجی به وسیلهٔ کوربو باستان‌شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شده‌است و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده‌است؛ و یکی دیگر از قدیمی‌ترین سنگنبشته‌های گرجی بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده‌است. در اکتشافات اخیر در ایالت کاختی گرجستان نیز اشیایی به دست آمده‌است که در حدود ۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آن‌ها جملات کوتاهی با الفبای گرجی نوشته شده‌است.

الفبای کنونی گرجی

الفبای گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. الفبای گرجی دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم می‌شود. در زبان گرجی ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته می‌شود.

روش‌های خوشنویسی گرجی دارای صدها سال سابقه هستند. کتاب‌های دست‌نویس گرجی متعلق قرن‌های اولیه میلادی، از گنجینه‌های ملی و فرهنگی گرجستان به‌شمار می‌آیند. مسیحیت در ادبیات گرجی نقشی مهم داشته‌است و این راهبان کلیسای ارتدکس گرجی بوده‌اند که با نسخه‌برداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی و خط گرجی را نگاه داشته‌اند.

ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر:

به زبان گرجی:
ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით.

آوانگاری لاتین:
q'vela adamiani ibadeba tavisupali da tanasts'ori tavisi ghirsebita da uplebebit. mat minich'ebuli akvt goneba da sindisi da ertmanetis mimart unda iktseodnen dzmobis sulisk'vetebit.
ترجمه به فارسی:
همهٔ افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و حیثیت و حقوق‌شان با هم برابر است. همهٔ آنها اندیشه و وجدان دارند و باید در برابر یکدیگر با روح برادری رفتار کنند.

• گرجی فریدنی

• آموزش زبان گرجی

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Georgian language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۱ آوریل ۲۰۱۴.
• گگوچادزه، لیلا. دستور زبان گرجی برای فارسی زبانان. ترجمه فردین کمایی. رشت: دانشگاه گیلان، ۱۳۸۲.
• دلشاد، فرشید. گئورگیکا و ایرانو-سمیتیکا، پژوهشهایی پیرامون زبانشناسی زبان‌های کارتول و پیوند آن با زبان‌های ایرانی و سامی، ویس بادن، آلمان ۲۰۱۰ (به آلمانی)