ტფილისის გუბერნია

ადმინისტრაციული ცენტრი — ტფილისი.

ტფილისის გუბერნია გუბერნია
← 14 დეკემბერი 1846 — 1917 →
გერბი
ტფილისის გუბერნია კავკასიის სამეფისნაცვლოს შემადგენლობაში. 1917 წელი
ტფილისის გუბერნიის საზღვრების ცვლილება 1846-1917 წლებში
დედაქალაქი	ტფილისი

ადმინისტრაციული დაყოფა

შექმნა 1846 წელს

1846 წლის 14 დეკემბერს ნიკოლოზ I-ის ბრძანებით საქართველო-იმერეთის გუბერნიის დაშლის შედეგად ამიერკავკასიაში წარმოიქმნა ორი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული: ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნია.

1846 წელს ტფილისის გუბერნია შედგებოდა:

ცვლილება 1849-1900 წლებში

1849 წლის 9 ივნისს ტფილისის გუბერნიას გამოეყო ერევნის, ნახიჩევნის და ალექსანდრაპოლის (ახალქალაქის უბნის გამოკლებით) მაზრები, რომლითაც შეიქმნა ერევნის გუბერნია, ხოლო ქუთაისის გუბერნიის ახალციხის მაზრას შეუერთეს, ტფილისის გუბერნიიდან გამოყოფილი ალექსანდროპოლის მაზრის ახალქალაქის უბანი.

1859 წლის 19 ივნისს ტფილისის გუბერნიის ოსეთის ოკრუგის ნარის უბანი გადაეცა კავკასიის ხაზის მარცხენა ფრთას, ხოლო ოსეთის ოკრუგი გაუქმდა და ნარჩენი ნაწილი მიერთებული იქნა გორის მაზრაზე ოსეთის უბნის სახელით.

1860 წლლის 23 სექტემბერს ბარიატინსკის ბრძანებით ტფილისის გუბერნიის თიანეთის ოკრუგს შატილის მხრიდან შეუერთდა არღუნის ხეობის ორი ქისტეთის მითხოსა და მალხის საზოგადოებები (სახანოს და მაისტის). მანამდე კი, 1854 წელს იქაური ქისტები მთიდან პანკისში გადაასახლეს, ხოლო 1912 წელს იყო მცდელობა აღნიშნული მიწები ტფილისის გუბერნიიდან თერგის ოლქისთვის გადაეცათ.

1868 წლის 12 თებერვალს ელიზავეტპოლის გუბერნიის შექმნასთან დაკავშირებით, ტფილისის გუბერნიას დარჩა 6 მაზრა: გორის, დუშეთის, თელავის [თიანეთის საბოქაულოთი], სიღნაღის [შირაქის საბოქაულოთი], ტფილისის [თრიალეთის და ლორეს საბოქაულოთი] და ახალციხის [ახალქალაქის საბოქაულოთი]. აქედან ახალციხის მაზრა ქუთაისის გუბერნიას ჩამოეჭრა, ხოლო ლორეს საბოქაულო — ერევნის გუბერნიას.

1900 წელს ტფილისის გუბერნია შედგებოდა:

მაზრები, ოკრუგები, საპოლიციო უბნები	(1900 წელი) მოსახლეობა
ტფილისის მაზრა საპოლიციო უბნები:	66 377
I. სართიჭალის უბანი (რეზიდ. მარიენფელდი)	30 373
II. ტფილისის უბანი (რეზიდ. ელისავეტინსკოე)	30 950
III. ყარაიის უბანი (რეზიდ. ყარა-ტაპა)	5054
ახალქალაქის მაზრა საპოლიციო უბნები:	71 003
I. ბარალეთის უბანი (რეზიდ. ბარალეთი)	37 834
II. ბოგდანოვკის უბანი (რეზიდ. ბოგდანოვკა)	33 169
ახალციხის მაზრა საპოლიციო უბნები:	51 273
I. ქობლიანის უბანი (რეზიდ. უდე)	16 459
II. აწყურის უბანი (რეზიდ. აწყური)	16 171
III. ურაველის უბანი (რეზიდ. ზურდალი)	18 643
ბორჩალოს მაზრა საპოლიციო უბნები:	100 675
I. ბორჩალოს უბანი (რეზიდ. შულავერი)	20 640
II. ეკატერინენფელდის უბანი (რეზიდ. ეკატერინენფელდი)	13 869
III. ლორეს უბანი (რეზიდ. ჯელალ-ოღლი)	32 776
IV. თრიალეთის უბანი (რეზიდ. ალექსანდერსგილფი)	34 562
გორის მაზრა საპოლიციო უბნები:	167 310
I. ბორჯომის უბანი (რეზიდ. ბორჯომი)	5379
II. მეჯვრისხევის უბანი (რეზიდ. მეჯვრისხევი)	29 575
III. სურამის უბანი (რეზიდ. მიხაილოვო)	38 744
IV. ხიდისთავის უბანი (რეზიდ. ქარელი)	39 690
V. ცხინვალის უბანი (რეზიდ. ცხინვალი)	53 562
დუშეთის მაზრა საპოლიციო უბნები:	67 472
I. ბაზალეთის უბანი (რეზიდ. ბაზალეთი)	16 178
II. მცხეთის უბანი (რეზიდ. მცხეთა)	14 144
III. ქსანის უბანი (რეზიდ. ახალგორი)	19 628
IV. ქვეშეთის უბანი (რეზიდ. ქვეშეთი)	17 522
სიღნაღის მაზრა საპოლიციო უბნები:	76 028
I. ბაკურციხის უბანი (რეზიდ. გურჯაანი)	18 684
II. ქოდალოს უბანი (რეზიდ. ქოდალო)	22 255
III. მაჩხაანის უბანი (რეზიდ. მაჩხაანი)	33 259
IV. შირაქის უბანი (რეზიდ. დედოფლისწყარო)	1830
თელავის მაზრა საპოლიციო უბნები:	52 472
I. ყვარლის უბანი (რეზიდ. ყვარელი)	19 788
II. წინანდლის უბანი (რეზიდ. წინანდალი)	32 684
თიანეთის მაზრა საპოლიციო უბნები:	35 417
I. ფშავ-ხევსურეთის უბანი (რეზიდ. ბარისახო)	9778
II. ერწოს უბანი (რეზიდ. ამტნისხევი)	14 900
III. თუშეთ-კახეთის უბანი (რეზიდ. ახმეტა ზამთარში, ომალო - ზაფხულში)	10 739
ზაქათალის ოკრუგი საპოლიციო უბნები:	72 582
I. ალიაბადის უბანი (რეზიდ. ალიაბადი)	13 987
II. ბელაქნის უბანი (რეზიდ. ბელაქანი)	15 807
III. ჭარ-მუხახის უბანი (რეზიდ. ზაქათალა)	20 764
IV. კაკის უბანი (რეზიდ. კახ-მუღალი)	22 024

ტფილისის, ახალქალაქის, ახალციხის, ბორჩალოს, გორის, დუშეთის, სიღნაღის, თელავის, თიანეთის მაზრებად და ზაქათალის ოკრუგად. ფართობი 44 607 კმ², მოსახლეობა 1 040 943 კაცი. აქედან ქალაქებში (ზაქათალის ოკრუგის გარეშე) ცხოვრობდა 207 294 კაცი (XX საუკუნის დასაწყისის მონაცემებით). ეროვნული შემადგენლობა: ქართველები, სომხები, რუსები, აზერბაიჯანელები და სხვა. ტფილისის გუბერნია გაუქმდა 1917 წელს.

• საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 5-6, თბ., 1970-1972;

• ცინცაძე ზ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 605.