- ადრეული წლები
- ირანის იმპერიები
- მაკედონიის მმართველები
- ირანული იმპერიები ირანში
- არაბთა ხალიფატი
- პოსტ-ისლამური სპარსეთის მეფეები
- თეირანი და ხორესანი, 821–872
- ალავიდი, 864–928
- ზიარიდები, 928–1043
- ბუიდები, 932–1056 آل بویه
- სეფარიდები 861–1002, صفاریان
- სამანიდები , 892–998 سامانیان
- ღაზნევიდები, 997–1186 غزنویان
- სელჯუკები, 1029–1194 سلجوقیان
- ხვარაზმელები, 1096–1230 خوارزمشاهیان
- ილხანატი, 1256–1380 ایلخانان
- მუზაფარიდების დინასტია, 1314–1393 مظفریان
- თემურიდების დინასტია, 1380–1507
- თანამედროვე ირანის შაჰები
- იხილეთ აგრეთვე
- სქოლიო
ადრეული წლები
ირანის იმპერიები
მიდიის იმპერია, ძვ.წ 728–550
- დაიუკუ, 728–675
- ფრაორტი, 675–653
- მედიუსი, 653–625
- უვახშატრა, 625–585
- ასტიაგე, 585–550
მიდიის იმპერია გაანადგურა აქემენიდების იმპერიამ , ამიტომაც შეწყდა მიდიის მონარქების დინასტია
აქემენიდების იმპერია, ძვ.წ 550–330 پادشاهان هخامنشی
კიროს დიდის შთამომავლები | არიარამნას შთამომავლები |
| - არიარამნა, თეისპერის შვილი , სპარსეთის მეფე. მისი მეფობა ეჭვს იწვევს.
- არშამა, არიარამნას შვილი, სპარსეთის მეფე 550, გარდაიცვალა 520. მისი მეფობა ეჭვს იწვევს.
- ჰისტასფენი სპარსეთის ერთ-ერთი პროვინციის სატრაპი . მისი შვილია დარიოს I დიდი.
|
- კიროს II დიდი დააარსა აქემენიდების იმპერია და მეფობდა 550–530 წლებში.
- კამბისე II (კამბისე III), მეფობდა 530–522.
- ბარდია, კიროს II-ის ვაჟი . მეფობდა 522.
- დარიოს I დიდი, ჰისტასფენის შვილი, მეფობდა 521–486.
- ქსერქსე I დიდი, მეფობდა 486–465.
- არტაქსერქსე I, მეფობდა 464–424.
- ქსერქსე II, მეფობდა 424.
- სეკუდიანი, მეფობდა 424–423.
- დარიოს II, მეფობდა 423–404.
- არტაქსერქსე II, მეფობდა 404–358 (ნახეთ ასევე ქსენოფონტი).
- არტაქსერქსე III, მეფობდა 358–338.
- არსეს IV, მეფობდა 338–336.
- დარიოს III, დარიოს II-ის შვილიშვილი, მეფობდა 336–330.
- ართექსერქსე V ბესსი, დარიოს III-ის შვილი. იმპერიის უკანასკნელი ფორმალური მმართველი. მეფობდა 330–329.
აქემენიდების იმპერია გაანადგურა ალექსანდრე მაკედონელმა .
არგეადების დინასტია, ძვ.წ 330–310
სელებკიდების დინასტია დასრულდა, მაშინ როდესაც პართიამ დაიპყრო სელევკეიდების სირიის ტერიტორია. სელევკეიდების ტერიტორიას განაგებდნენ პართიის შაჰები არშაკიდების დინასტიიდან.
ირანული იმპერიები ირანში
პართიის იმპერია
კასპიის ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლეთით შეიქმნა სახელმწიფო , რომლის სათავეში არშაკიდების დინასტია იყო . პართიის სახელმწიფო სწორედ მაშინ წარმოიქმნა როდესაც ალექსანდრე მაკედონელის უზარმაზარი იმპერია დაინგრა .III საუკუნის დასაწყისისთვის პართია საკმაოდ დასაუსტებული იყო . პართია გაანადგურა სასანიდების იმპერიამ 224 წელს.
სასანიდების იმპერია, 224–651
- არდაშირ I, 224 - 241
- შაფურ I, 241–272, მეფე ირანის და ანირანის
- ჰორმიზდ I, 272–273
- ბაჰრამ I, 273–276
- ბაჰრამ II, 276–293
- მაჰრამ III 293
- ნარსე, 293–302
- ჰორმიზდ II, 302–310
- შაპურ II, 310–379
- არტაშირ II, 379–383
- შაპურ III, 383–388
- ბაჰრამ IV, 388–399
- იეზდიგერდ I, 399–420
- ბაჰრამ V, 420–438
- იეზდიგერდ II, 438–457
- ჰორმიზდ III, 457–459
- პეროზ I, 457–484
- ბალაში, 484–488
- კავად I, 488–531
- ხოსრო I, 531–579
- ჰორმიზდ IV, 579–590
- ხოსრო II, 590–628
- ბაჰრამ VI, 590–591
- ბისტამი, 591–592
- ჰორმიზდ V 593
- კავად II, 628
- არტაშირ III, 628–630
- ფარუხან შაჰრავაზარ, 630
- ბორანდუხტი 630–631
- ჰორმიზდ VI, 631–632
- იეზდიგერდ III, 632–651
არაბთა ხალიფატი
661 და 867 წლებში სპარსეთის ყველა პროვინციას განაგებდნენ არაბთა ხალიფები.
გამოეყო, 867–1029 წლებში
პოსტ-ისლამური სპარსეთის მეფეები
თეირანი და ხორესანი, 821–872
- თეჰირ I, ემირი 821–822
- თელჰეთი, 822–828
- აბდულაჰ ებნე თეჰირი, 828–844
- თეჰირ II, 844–862
- მუჰამედი, 862–872
ალავიდი, 864–928
- ჰასან იბნ ზეიდ ჰასანი, ემირი 864–884
- მუჰამედ იბნ ზეიდი, 884–900
- მუჰამედ იბნ ალი ჰუსეინი, 913–916
- ჰასან იბნ ჰგეშენ ჰასანი, 916–928
ზიარიდები, 928–1043
- მერდოვიჰი, ემირი 928–934
- ვოშმეგერი, 934–967
- ბისუთუნი, 967–976
- ქაბუსი, 976–1012
- მანუჩეჰრი, 1012–1031
- ანუშირვანი, 1031–1043
- კეიკავოსი
- გილანშეჰრი
ბუიდები, 932–1056 آل بویه
ფარსების დინასტია دیلمیان
- ემედ ოდოვლეჰ აბოლ ჰასანი, ემირი 932–939
- აზად ოდოვლეჰი, 939–982
- შარაჰ ოდოვლეჰი, 982–989
- სამსამ ოდოვლეჰი, 989–998
- ბაჰა ოდოვლეჰი, 998–1012
- სულთან ოდოვლეჰი, 1012–1024
- ემედ ოდოვლეჰ აბუ ქალიჯერი, 1024–1048
- მელიქ აბუ ნასრ ხოსრავ ფირუზი, 1048–1055
ხუზისტანის და ქერმენის დინასტია
- მოეზ ოდოვლეჰი, 932–966
- აზად ოდოვლეჰი, 966–977
- აზადო ოდოვლეჰი , 977–982
- ბაჰა ოდოვლეჰი, 989–1012
- სულთან ოდოვლეჰი, 1012–1021
- აბუ ქელიჯარ მარზბანი, 1043–1048
- გავანი ოდოვლეჰი, 1012–1028
- აბუ მანსურ ფულედ სოტონი, 1048–1056
ისპაჰანის და ჰამადანის დინასტია
- როკნი ოდოვლეჰი, Sultan 932–976
- მოაიედი ოდოვლეჰი, 976–983
- ფაქჰრი ოდოვლეჰი, 976–997
- მეჯდი ოდოვლეჰი, 997–1029
- შამსი ოდოვლეჰი, 997–1021
- სამა ოდოვლეჰი, 1021–1023
სეფარიდები 861–1002, صفاریان
- იაგუბ სეფარი
- აბუ იუსუფ იაკობ იბნ ლაისი, ემირი 861–878
- ემრ ოებნ ლაისი, 878–900
- აბოლ ჰასან თეჰერ იბნ მუჰამედ იბნ ამრო იბნ ლაისი, 900–908
- ლაის იბნ ალი იბნ ლაისი, 908–910
- აბუ ალი მუჰამედ იბნ ალი იბნ ლაისი, 910–910
- აბუ ჯაფარ აჰმად იბნ მუჰამედ იბნ ქელფი, 923–963
- აბუ აჰმედ ქელიფ იბნ აჰმედი, 963–1002
სამანიდები , 892–998 سامانیان
- ისმაილ I, ემირი 892–907
- აჰმადი, 907–913
- ნესრ II, 913–942
- ნუჰ I, 942–954
- ადოლმალეჰი I, 954–961
- მანსორი I, 961–976
- ნუჰ II, 976–996
- მანსორი II, 996–998
- ადოლმალეჰი II, 998–998
- ისმაილ II
ღაზნევიდები, 997–1186 غزنویان
- მაჰმუდი, სულთანი 997–1030
- ჯალალ ოდველეჰ აბუ აჰმად მუჰამედ იბნ მაჰმუდი, 1030–1030
- შაჰაბ ოდველეჰ აბუ მასუდ იბნ მუჰამედი, 1030–1040
- შაჰაბ ოდველეჰ აბოლფაზ მოდუდ იბნ მასუდი, 1040–1049
- ბაჰა ო დოვლეჰ აბოლ ჰასან ალი იბნ მასუდი, 1049–1049
- აზად ოდველეჰ აბუ მანსუდ აბოლ რაშიდ იბნ მაჰმუდ იბნ საბოქთიენი, 1049–1052
- ჯამალ ოდველეჰ აბოლფაზ ფაროქჰაზად იბნ მასუდ იბნ მაჰმუდ, 1052–1059
- ზაჰერ ოდველეჰ აბოლ მაზაფარ იბრაჰიმი, 1059–1098
- ალა ოდველეჰ აბუ საიდ მასუდ იბნ იბრაჰიმი, 1098–1115
- სულთან ოდველეჰ აბოლ ფაზ არსალან შაჰი, 1115–1117
- იემენ ოდველეჰ აბოლ მაზაფარ ბაჰრამ შაჰ იბნ მასუდ, 1117–1153
- ტაჯ ოდველეჰ აბოლ შოჯა ხოსრო საჰ იბნ ბაჰრა შაჰ, 1153–1160
- სარაჯა ოდვალეჰ აბოლმოლოქ ზოსრო მელიქ იბნ ხოსრო შაჰ, 1160–1186
სელჯუკები, 1029–1194 سلجوقیان
- თოღრული (თოღრულ ბეგი), სულთანი 1037–1063
- ალფ არსლანი 1063–1072
- მელიქ-შაჰი 1072–1092
- ნასარ ად დინი მაჰმუდ I 1092–1094
- რუქნ ად დინი ბერქიყარუქი 1094–1105
- მუიზ ად დინი მელიქ შაჰ II 1105
- გიეზ ად დინი მუჰამედ I (მუჰამედი) 1105–1118
- მუიზ ად დინი აჰმედ სელჯუკი 1097–1157
- მუჰამედ II 1118–1131
- დაუდი (დავიდი) 1131–1132
- თოღრულ II (თოღრულ ბეგი) 1132–1134
- მესუდ I 1134–1152
- მელიქ შაჰ III 1152–1153
- მეჰმედ II (მუჰამედ II) 1153–1160
- სულეიმან შაჰი 1160–1161
- არსლან შაჰი 1161–1176
- თოღრულ III (ღოღრულ ბეგ III) 1176–1194
დაიყო, 1194–1256 წლებში
ხვარაზმელების იმპერია , წარმოიშვა ზერბაიჯანში . ხვარაზმელებმა დაიპყრეს ირანი და ცენტრალური აზია.
- გოთბ ალ დინი მუჰამედ I , შაჰი (1096–1128)
- ალალ ალ დინ აბულ მოზაფარი აზიზ იბნ გოთბ ალ დინ იბნ მუჰამედი (1128–1156)
- თაჯ ალ დინ აბოლფაზ I ილ არსალნი (1156–1171)
- თალაჯ ად დინ მაჰმუდ სულთანშაჰ იბნ I არსლანი (1171–1172)
- მუჰამედ II (ალა ად დინ თექეშ იბნ I არსლანი) (1172–1199)
- სულთანი ჯალალ ედ დინ მუჰამედ იბნ ალედინ თექეში, (1199–1220)
- ჯალალ ედ დინ მანგუბერნი იბნ ალ დინ მუჰამედი (1220–1230)
ხვარაზმელთა სახელმწიფო დაიპყრო მონღოლების იმპერიამ.
ილხანატი, 1256–1380 ایلخانان
მონღოლთა იმპერიის დაშლის შემდეგ ჩამოყალიბდა , რამდენიმე მონღოლური სახელმწიფო რომელთაგანაც ერთ-ერთი იყო ილხანთა სახელმწიფო .
- ჰულუგუ ,დიდი ყაენის ძმა, 1256–1265
- აბაქა ხანი , 1265–1282
- სულთან აჰმედ თექუდერ იბნ ჰულუგუ, 1282–1284
- არღუნ ნოინ იბნ აბექა, 1284-1291
- გაუხათუ იბნ აბექა, 1291–1295
- ბაუდუ, 1295
- ჰასან ხან იბნ არღუნი, 1295–1304
- ოლჯაითუ ხოდა ბენდეჰ იბნ არღუნი, 1304–1316
- აბუ საიდი ბაჰადორ ხან იბნ ოლჯაითუ, 1316–1335 (last of Chinggisid il-khans)
- არფა ქეუდი, 1335–1336
- მუსა, 1336–1353
- მაჰმუდი, 1337–1338
- სეთი ბეგი, ოლჯაითუს ქალიშვილი, 1338–1340
- ჯაჰან თემური, 1338–1339
- სულეიმან ხანი, 1340–1344
- თოღრუ თემური, 1335–1352
- ანუშირვანი, 1343–1355
ილხანთა სახელმწიფოს დაშლის შემდეგ , წარმოიშვა ახალი სახელმწიფოები , მათგან ერთ-ერთი იყო ახალი მონღოლური სახელმწიფო თემურიდების იმპერია . იმპერიის დამაარსებელი იყო თემურლენგი.
მუზაფარიდების დინასტია, 1314–1393 مظفریان
- მუბერიზ ად დინ მუჰამედ იბნ ალ მუზაფარი, ემირი 1314–1358
- აბულ ფავარის ჯამალ ად დინ შაჰ სუჯა, 1335–1364
- ქუთბ ალ დინ შაჰ მაჰმუდ (ისპაჰანი) , 1358–1366 (გარდაიცვალა. 1375)
- აბულ ფავარის ჯამალ ად დინ შაჰ სუკა , 1366–1384 (მეორედ გამეფება)
- მუჯაჰიდ ად დინ ზაინ ალ აბადინ ალი, 1384–1387
1387 წელს თემურ ლენგმა დაიპყრო მუზაფარიდების დედაქალაქი ისპაჰანი.
- იმად ად დინ სულთან აჰმედი (მხოლოდ ქერმენში), 1387–1391
- მუბარიზ ად დინ შაჰ იაჰია (მხოლოდ შირაზში), 1387–1391
- სულთან აბუ იშაქი (მხოლოდ სარაჯანში), 1387–1391
- შაჰ მანსური (მხოლოდ ისპაჰანში), 1391–1393
თემურიდების დინასტია, 1380–1507
- თემური ("თემურლენგი"), 1369–1405, ნომინალურად მართავდა ჩაღათას ხანატი
თემურ ლენგის გარდაცვალების შემდეგ იმპერია დასუსტდა.
- პირ მუჰამედი, თემურ ლენგის შვილიშვილი, 1392-1407, მართავდა კანდაგარს
- მირან შაჰი, თემურ ლენგის შვილი, 1405–1408, მართავდა აზერბაიჯანს
- რუსთემი, 1405–1409, მართავდა არაბეთს
- ქალილ სულთანი, მირან შაჰის შვილი, 1405–1409, მართავდა სამარყანდს
- შაჰ რუჰი, თემურ ლენგის შვილი, 1405–1447,მართავდა მარევარნახს
- აიალი, 1414, წინააღმდეგობა გაუწია შაჰ რუჰიმ
- აილანკარი, 1414–1415, წინააღმდეგობა გაუწია შაჰ რუჰიმ
- ბაიქარი, 1409–1412, მართავდა ფარსს
- ისკანდარი, 1412–1414, მართავდა ფარსს, აზერბაიჯანს & არაბეთს
1410 წელს თურქმანულმა ურდომ ყარა-ყოიუნლუმ (შავბატკნიანელები) დაიპყრეს ბაღდადი და იქ დააარსეს , მათი დედაქალაქი . თემურიდების დინასტია პრაქტიკულად დაშლილი იყო სხვადასხვა ნაწილად .
- ულუგუ ბეგი, შაჰ რუჰის შვილი, 1447–1449
მარევარახნის მმართველები:
- ადბ ალ ლატიფი, ულუგუ ბეგის შვილი, 1449–1450
- აბდულა მირზა, შაჰ რუჰის შვილიშვილი, 1450–1451
- აბუ საიდ იბნ მუჰამედი, შაჰ რუჰის შვილიშვილი, 1451–1469, მართავდა ასევე ხორასანს 1459 წელს
ხორასანის მმართველები:
- ბაბურ იბნ ბაისუნკური, შაჰ რუჰის შვილიშვილი, 1449–1457
- შაჰ მაჰმუდი, ბაბურის შვილი, 1457
- იბრაჰიმი, 1457
- ჯაჰან შაჰი, შავ ბატკნიანი თურქმანების ლიდერი, 1457–1458
აბუ საიდი, შავ ბატკნიანი თურქმანების ლიდერი.
სამარყანდის მმართველები:
- სულთან აჰმადი, აბუ საიდის შვილი, 1469–1494
- სულთან მუჰამედი, აბუ საიდის შვილი, 1494–1495
- მასუდი, 1495
- სულთან ბეისუნგური, 1495–1497
- სულთან ალი მირზა 1495–1500
დაიპყრო უზბეკებმა
ჰერათის მმართველები:
- სულთან მუჰამედი, აბუ საიდის შვილი, 1469
- ჰუსეინ ბეიქარეჰი, 1469–1506
- ბედი ალ ზამანი, ჰუსეინის შვილი, 1506–1507
დაიპყრო უზბეკებმა
თანამედროვე ირანის შაჰები
თანამედროვე ირანის მონარქების მმართველობა იწყება 1502 წლიდან როდესაც ქვეყნის სათავეში მოდიან სეფიანელები.
სეფიანთა დინასტია, 1502–1736 صفویه
- შაჰ აჰმედ მერაში 1726–1728
- სულთნები სეფიანთა გვარიდან
- ისმაილ III 1750 პირველი მეფობა
- მუჰამედ ჰუსეინ შაჰი III 1750 –1757 მხოლოდ მაზანდარანში. გადააყენეს 1757.
- სულთნები სეფიანთა გვარიდან
- ისმაილ III 1752–1761 მეორედ მეფობა
- უცნობი სულთნები სეფიანთა გვარიდან
- მუჰამედ შაჰი 1786 წელს ის დაქორწინდა ისმაილ III-ის ქალიშვილზე.
ჰოტაკების დინასტია , 1722-1729
- მირ მაჰმუდ ჰოტაკი 1722–1725
- აშრაფ ხან ჰოტაკი 1725–1729
აფშარიდების დინასტია, 1736–1797 دودمان افشار
ზენდების დინასტია, 1750–1794 دودمان زند
ირანში არეულობით და ქაოსით ისარგებლა , ზენდების დინასტიამ და ქვეყნის სათავეში მოექცა .
ყაჯარების დინასტია, 1794–1925 دودمان قاجار
ფეჰლევიანთა დინასტია, 1925–1979 دودمان پهلوی
პორტრეტი | სახელი | მმართველობის დასაწყისი | მმართველობის დასასრული | კავშირი წინამორბედთან |
align="center" | align="center"|რეზა ფეჰლევი | 1925 წლის 15 დეკემბერი | 1941 წლის 16 სექტემბერი | • ფეჰლევიანთა დინასტიის დამაარსებელი |
align="center" | align="center"|მოჰამედ რეზა ფეჰლევი' | 1941 წლის 16 სექტემბერი | 1979 წლის 11 თებერვალი | • ირანის უკანასკნელი შაჰი . |
1979 წლის რევოლუციის შედეგად. ირანში დაემხო შაჰის ხელისუფლება და ქვეყანაში დამყარდა ისლამური რესპუბლიკა
იხილეთ აგრეთვე
სქოლიო
This article uses material from the Wikipedia ქართული article სპარსეთის მმართველთა სია, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.