ისლამური წერილები

ისინი ორ ნაწილად იყოფა – გარდმოვლენილი და გადმოცემული. რწმენა ამ წიგნების მიმართს მუსლიმთა მრწამსის ნაწილია.
მუსლიმთა რწმენით, გარდმოვლენილი წიგნების ფრაგმენტები დღემდეა შემორჩენილი, მაგრამ ისინი მათ ავთენტურად არ მიიჩნევენ, ხოლო ისლამის საფუძვლად ყურანი მიაჩნიათ.

გარდმოვლენილი წიგნები (არაბ. الكتب السماوية; ქუთუბ ას–სამავია) არის წიგნები, რომლებიც ისლამის მიხედვით ღმერთმა გარდმოუვლინა სხვადასხვა დროს სხვადასხვა მაცნეს. ეს წიგნები გზის მაჩვენებელი იყო ამ მაცნეების გარშემო შემოკრებილი ხალხისთვის, თუმცა არა მარადიული. ყურანი სახელობით ასახელებს სამ მათგანს, ეს წიგნებია:

• ათ–თავრათი (არაბ. التوراة) ისლამის მიხედვით, ეს წიგნი გარდმოევლინა მუსას (მუსას ფურცლების დამატებით) და მისი ნაწილი შემორჩენილია დღევანდელ თორაში, თუმცა უდიდესი ნაწილი ბაბილონის ტყვეობისას განადგურდა და დღევანდელი თორა ეზრასა და დიდი კრების მიერ შეიკრიბა ძველი თორის ნაწილებისა და ადამიანთა ნააზრევისგან.
• აზ–ზაბური (არაბ. الزبور) ისლამის მიხედვით, ეს წიგნი გარდმოევლინა დავუდს. მისი ნაწილი დღევანდელ ფსალმუნებშია შემორჩენილი.
• ალ–ინჯილი (არაბ. الإنجيل) ისლამის მიხედვით, ეს იყო 'ისას წიგნი. თუმცა დღეს ახალ აღთქმასა და სახარებებს არაბი ქრისტიანები ინჯილს უწოდებენ, ისლამის სწავლებით არც ერთი ეს წიგნი არ არის ნამდვილი ინჯილი, რომელიც თვალთმაქცებმა დაამახინჯეს და გადამალეს.

ყურანი ასევე ასახელებს კიდევ წიგნებს, რომელთა სახელებს არ აკონკრეტებს. ეს წიგნებია:

• იბრაჰიმისა და მუსას ფურცლები (არაბ. صحف إبراهيم وموسى; სუჰუფ იბრაჰიმ ვა მუსა) რომლებიც ქრონოლოგიურად პირველია ღმერთის მიერ გარდმოვლენილი წერილებიდან.
• იაჰიას წიგნი (არაბ. كتاب يحيى ქითაბ იაჰია)

ყურანი

  მთავარი სტატია: ყურანი.

ისლამის მიხედვით, ბრძენი ყურანი არის საბოლოო, დაცული, პირდაპირი და სრული ჩანაწერი ღმერთის სიტყვისა, რომელიც ანგელოზ ჯიბრა’ილის ხელით ჩამოუგზავნა თავის უკანასკნელ მაცნესა და წინასწარმეტყველს, მუჰამმადს ﷺ. ყურანის მთელი ტექსტი ზეპირად იცოდა მუჰამმადის ﷺ მრავალმა თანამიმდევარმა და შემდგომ ჩაიწერა ტექსტად, რომელიც უცვლელია 14 საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში.
ღმერთი იცავს ყურანს დამახინჯებისგან, რადგან ეს არის მისი უკანასკნელი წიგნი, რომელიც მან კაცობრიობას გარდმოუვლინა სამსჯავროს დღემდე. რადგან ახალი წინასწარმეტყველი ან მაცნე აღარ იქნება გამოგზავნილი, თუ ყურანიც დამახინჯდებოდა ჩვენამდე ვერასდროს მოაღწევდა ღმერთის შესახებ სწორი სწავლება, ამიტომ ბრძენი ყურანის დაცვა ღმერთმა თავის თავზე აიღო.
წინა წერილების დაცვა არ ყოფილა ასეთივე მნიშვნელოვანი, რადგან ღმერთი აგრძელებდა წინასწარმეტყველებისა და მაცნეების გამოგზავნას, ხოლო ის კანონი, რაც მათ მოჰქონდათ, მეორეხარისხოვანი დეტალებით განსხვავდებოდა საბოლოო, სრულყოფილი კანონისგან. მაგალითად, ღმერთის ბრძანებით, ‘ისამ მოიტანა გარკვეული ცვლილებები, დაუშვა გარკვეული ისეთი ქმედებები, რაც წინა კანონით აკრძალული იყო. თუმცა ძირითადი და პირველხარისხოვანი – ერთღმერთიანობა უცვლელად დატოვა.

  მთავარი სტატია: სუნა.

გადმოცემულ წიგნებს განეკუთვნება წიგნები, რომლებიც აღწერენ მაცნეების სიტყვებს, საქციელებსა და მდუმარე თანხმობასაც ამა თუ იმ საქციელზე. ცალკეული გადმოცემებს, რაც ამ თემას ეხება ჰადისები ეწოდება და ისინი შეკრებილია შესაბამის წიგნებში, რომელთა რიცხვი ორ ათეულზე მეტია და რომელთაგან ექვსი ყველაზე ავტორიტეტული წიგნია:

• საჰიჰ ალ-ბუხარი (არაბ. صحيح البخاري) – სადაც შვიდ ათასზე მეტი ჰადისია შეკრებილი, მისი შემდგენელია აბუ 'აბდულლაჰ მუჰამმად იბნ ისმა'ილ ალ–ბუხარი (გარდ. ჰიჯრით 256/870)
• საჰიჰ მუსლიმი (არაბ. صحيح مسلم) – აქ ცხრა ათასამდე ჰადისია. იგი აბუ ლ–ჰუსაინ მუსლიმ იბნ ალ–ჰაჯჯაჯ ან–ნაისაბურიმ (გარდ. ჰიჯრით 261/875) შეადგინა.
• სუნან აბუ დავუდი (არაბ. سنن أبي داود) – ხუთ ათასამდე ჰადისი, რომლებიც აბუ დავუდ სულაიმან იბნ ალ–აშ'ას ას–საჯისთანიმ (გარდ. ჰიჯრით 275/888) შეკრიბა.
• ჯამი' ათ-თირმიზი (არაბ. جامع الترمذي) – ოთხ ათასამდე ჰადისი, რომელიც შეაგროვა აბუ 'ისა მუჰამმად იბნ 'ისა ათ–თირმიზიმ (გარდ. ჰიჯრით 279/892).
• სუნან ან-ნასა'ი (არაბ. سنن النسائي) – ხუთ ათასზე მეტი ჰადისი, რომელიც აბუ აბდურ–რაჰმან აჰმად იბნ შუ'აიბ ან–ნასა'იმ (გარდ. ჰიჯრით 303/915)
• სუნან იბნ მაჯა (არაბ. سنن ابن ماجة) – ოთხ ათასზე მეტი ჰადისი, რომელიც შეაგროვა აბუ 'აბდუ ლ–ლაჰ მუჰამმად იბნ იაზიდ ალ–ყაზვინიმ (გარდ. ჰიჯრით 273/887)

აღსანიშნავია, რომ სუნნაც ასევე ღვთივშთაგონებულია, მაგრამ ყურანისგან განსხვავებით, ის არ არის ღმერთის შეუვალი სიტყვა.
არსებობს ჰადისების გადარჩევის რაციონალური კრიტერიუმები, რომელიც მათი გადმომცემთა ჯაჭვის ანალიზის საფუძველზეა შედგენილი. არსებობს ჰადისების გადმომცემთა ენციკლოპედიები, საიდანაც დგინდება მათი სანდოობა და ა.შ. ამ მეცნიერებას ალ–ჯარჰ ვა თ-თა'დილი ეწოდება.