თამარ ჭავჭავაძე

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ჭავჭავაძე.

ტერმინს „თამარ ჭავჭავაძე“ აქვს სხვა მნიშვნელობებიც, იხილეთ თამარ ჭავჭავაძე (საზოგადო მოღვაწე).

16 ოქტომბერი, 1896 , ყვარელი — გ. 20 აპრილი 1968, თბილისი) —ქართველი მსახიობი, თანამედროვე ქართული სასცენო ხელოვნების ერთ-ერთი ფუძემდებელი. კოტე მარჯანიშვილის მოწაფე და მიმდევარი. საქართველოს სსრ სახალხო არტისტი (1943).

1917–1919 წლებში სწავლობდა ხარკოვის უნივერსიტეტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე და, პარალელურად, პ. ლებედინსკის თეატრ-სტუდიაში. 1919–1921 წლებში სწავლობდა თბილისში, ჯერ ნ. მიხაილოვსკის, შემდეგ კი — ნ. ხოდოტოვის დრამატულ სტუდიებში. 1920–1928 და 1942–1964 წლებში იყო რუსთაველის თეატრის მსახიობი, შემდეგ მონაწილეობდა მეორე სახელმწიფო თეატრის (ქუთაისი, 1928; 1933 წლიდან მარჯანიშვილის თეატრი) ჩამოყალიბებასა და მუშაობაში 1928–1942 წლებში. 1964–1968 მოღვაწეობდა სოხუმის თეატრში.

ჭავჭავაძის ადრეული როლებიდან აღსანიშნავია ლაურენსიას სახე მარჯანიშვილის მიერ 1922 წელს დადგმულ ლოპე დე ვეგას „ცხვრის წყაროში“, რომელმაც ქართულ სცენაზე განაახლა ტრაგედია. გმირული პათოსით, ლირიზმით, უშუალობით, მგზნებარე ტემპერამენტით გამოირჩევა ჭავჭავაძის როლები: სალომე (უაილდის „სალომე“), ლამარა („ლამარა“, ვაჟა-ფშაველას ნაწარმოებთა მიხედვით), ბეატრიჩე (შელის „ბეატრიჩე ჩენჩი“), ემილია (შექსპირის „ოტელო“), ლედი მილფორდი (შილერის „ვერაგობა და სიყვარული“), მარგარიტა (დიუმა-შვილის „მარგარიტა გოტიე“), ზეინაბი (სუმბათაშვილ-იუჟინის „ღალატი“), ქეთევანი (ყაზბეგის „ქეთევან დედოფალი“), იოკასტე (სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფე“), სინათა („ბახტრიონი“, ვაჟა-ფშაველას მიხედვით) და სხვ. მსახიობის რეპერტუარში მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა კომედიურ როლებს: დიანა (ლოპე დე ვეგას „სხვისთვის სულელი, თავისთვის ჭკვიანი“), მადამ სან-ჟენი (გ. სარდუსა და მოროს „მადამ სან-ჟენი“), დარეჯანი (მოსაშვილის „მისი ვარსკვლავი“) და სხვა. ჭავჭავაძემ შექმნა თანმამედროვე ქალთა რეალისტური სახეებიც: ტატიანა (ლავრენიოვის „რღვევა“), ბაილი (ჩიანელის „ბაილი“), პელაგია ნილოვნა (მოსაშვილის „სადგურის უფროსი“) და სხვ.

ჭავჭავაძე ასევე იყო მხატვრული კითხვის ოსტატი. 1926 წლიდან იღებდნენ კინოშიც. ფილმები: „დინა ძაძუ“ (1926, თავადის ქალი), „ქეთო და კოტე“ (1948, ხანუმა) და სხვა. დაჯილდოებული იყო არაერთი ორდენითა და მედლით.

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

• 1926: „Дина Дза-Дзу“
• 1929: „კომუნარის ჩიბუხი“ (კომუნარი ქალი) რეჟ. კოტე მარჯანიშვილი
• 1948: „ქეთო და კოტე“ (ხანუმა) რეჟისორები ვახტანგ ტაბლიაშვილი, შალვა გედევანიშვილი
• 1965: „გრიბოედოვის საჩუქარი“ რეჟ. მიხეილ გიჟიმყრელი

• ლოპე დე ვეგას „ცხვრის წყაროში“ (ლაურენსია)
• ოსკარ უაილდის „სალომე“ ( სალომე)
• ვაჟა-ფშაველას ნაწარმოებთა მიხედვით „ლამარა“ (ლამარა)
• პერსი ბიში შელის „ბეატრიჩე ჩენჩი“ (ბეატრიჩე)
• უილიამ შექსპირის „ოტელო“ (ემილია)
• ფრიდრიხ შილერის „ვერაგობა და სიყვარული“ (ლედი მილფორდი)
• ალექსანდრე დიუმა (უმცროსი)ს „მარგარიტა გოტიე“ (მარგარიტა)
• ალექსანდრე სუმბათაშვილ-იუჟინის „ღალატი“ (ზეინაბი)
• ალექსანდრე ყაზბეგის „ქეთევან დედოფალი“ (ქეთევანი)
• სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფე“ (იოკასტე)
• ვაჟა-ფშაველას „ბახტრიონი“ (სანათა)
• ლოპე დე ვეგას „სხვისთვის სულელი, თავისთვის ჭკვიანი“ (დიანა)
• ვიქტორიენ სარდუსა, ალბერ მოროს „მადამ სან-ჟენი“ (მადამ სან-ჟენი)
• ილო მოსაშვილის „მისი ვარსკვლავი“ (დარეჯანი)
• ბორის ლავრენიოვის „რღვევა“ (ტატიანა)
• დია ჩიანელის „ბაილი“ ( ბაილი)
• ილო მოსაშვილის „სადგურის უფროსი“ (პელაგია ნილოვნა)

• 1943: საქართველოს სახალხო არტისტი
• საპატიო ნიშნის ორდენი
• ლენინის ორდენი
• შრომის წითელი დროშის ორდენი

• ცუცქირიძე შ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 377-378.
• ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, გვ. 409, თბ., 1994

• თამარ ჭავჭავაძე — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• თამარ ჭავჭავაძე [დაარქივებული] — ეროვნული ფილმოგრაფია