ენათმეცნიერება

ენათმეცნიერებების გავრცელებული სახელწოდება უცხო ენებზე არის ლინგვისტიკა. იგი მომდინარეობს ლათინური lingua-საგან, რაც ნიშნავს „ენას“.

ენის შესასწავლი ასპექტების თვალსაზრისით პირობითად გამოიყოფა ენათმეცნიერების დისციპლინების ორი კლასი: შიგა და გარე.

• შიდა ენათმეცნიერების კლასი:

გრამატიკა – ეტიმოლოგია – ზოგადი ენათმეცნიერება – ლექსიკოგრაფია – მორფოლოგია – ონომასტიკა – ორთოგრაფია – სემანტიკა – სინტაქსი – ტიპოლოგია – ფონეტიკა – ფონოლოგია – ფრაზეოლოგია – შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერება

• გარე ენათმეცნიერების კლასი:

დიალექტოლოგია – ეთნოლინგვისტიკა – ინტერლინგვისტიკა – ლინგვისტური გეოგრაფია – მეტალინგვისტიკა – პარალინგვისტიკა – სოციოლინგვისტიკა – ფსიქოლინგვისტიკა

ენათმეცნიერება უძველესი დროიდან ვითარდებოდა ძველ აღმოსავლეთსა და მესოპოტამიაში, სირიასა და ეგვიპტეში, აგრეთვე ინდოეთსა (ძვ. წ. V-IV სს. პანინი) და საბერძნეთში (არისტოტელე). მეცნიერულ კვლევებს ამ დარგში საფუძველი ჩაეყარა XIX საუკუნის დასაწყისიდან ზოგადი ენათმეცნიერების (ვილჰელმ ჰუმბოლდტი) და შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერების (ფრანც ბოპი, ვილჰელმ გრიმი და სხვები).

ენათმეცნიერების ისტორიის ძირითადი მიმართულებებია:

• ლოგიკური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის შუაწლები);
• ფსიქოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის მე-2 ნახევარი);
• სოციოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის დასასრული – XX საუკუნე).

• ზოგადი ცნებები:

ანბანი – ასო – ასპექტი – ბგერა – ბრუნება – ბრუნვა – განსაზღვრება – გარემოება – გრამატიკული დრო – გრამატიკული რიცხვი – დამატება – დამწერლობა – თანხმოვანი – თარგმანი – კომპოზიტი – მახვილი – უღლება – ქვემდებარე – შემასმენელი – ქცევა – წინადადება – ხმოვანი – თანხმოვანი

• ენის ფორმები და სახეები:

დაპროგრამების ენა – დიალექტი – კილო – კილოკავი – ოფიციალური ენა – ჟესტების ენა – სალიტერატურო ენა – საერთაშორისო ენა – სახელმწიფო ენა – ხელოვნური ენა

• მეტყველების ნაწილები:

არსებითი სახელი – ზედსართავი სახელი – რიცხვითი სახელი – ნაცვალსახელი – ზმნა – ზმნიზედა – თანდებული – კავშირი – ნაწილაკი – შორისდებული

• სასვენი ნიშნები:

დეფისი – კითხვის ნიშანი – მრავალწერტილი – მძიმე – ორწერტილი – ძახილის ნიშანი – წერტილი – წერტილ–მძიმე

• მიმდინარეობები და თეზები:

სეპირ–უორფის ჰიპოთეზა – უნივერსალური გრამატიკა

• ივანე ბოდუენ დე კურტენე, ფრანც ბოპი, ვილჰელმ გრიმი, ჯოზეფ ვუსტერი, ნიკოლაი იუშმანოვი, ნიკო მარი, ედვარდ სეპირი,ფერდინანდ დე სოსიური, ბენჯამინ ლი უორფი, ჰუგო შუხარდტი, არნოლდ ჩიქობავა, ვილჰელმ ჰუმბოლდტი, ალფრედო ტრომბეტი

• ენათა კლასიფიკაცია
• მსოფლიოს ენები

• არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტი