ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი

European Bank for Reconstruction and Development) — საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტი, საინვესტიციო მექანიზმი, რომელიც შეიქმნა 1991 წელს, 61 ქვეყნისა და ორი საერთაშორისო ორგანიზაციის (ევროკავშირი და ევროპის საინვესტიციო ბანკი) მიერ, საბაზრო ეკონომიკისა და დემოკრატიის მხარდასაჭერად ცენტრალური ევროპისა და ცენტრალური აზიის 34 ქვეყანაში.

რეკონსტრუქციისა და განვითარების ევროპული ბანკი ერთ-ერთი უმსხვილესი ინვესტორია ამ რეგიონში, რომელიც საკუთარი ფინანსების გარდა მობილიზებას უკეთებს უცხოურ ინვესტიციებს აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებისათვის. ბანკის მესაკუთრეა სამოცი ქვეყანა და ორი არასამთავრობო ორგანიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ მისი მოწილეები ძირითადად საჯარო სექტორს წარმოადგენენ, ინვესტიციები უმთავრესად კერძო სექტორში ხორციელდება. ინვესტიციების საშუალებით რეკონსტრუქციისა და განვითარების ევროპული ბანკი ხელს უწყობს სტრუქტურულ და სექტორულ რეფორმებს, კონკურენციის განვითარებასა და პრივატიზაციას, ძლიერი ფინანსური ინსტიტუციებისა და სამართლებრივი სისტემების ჩამოყალიბებას, ინფრასტრუქტურების განვითარებას და სხვა რეკონსტრუქციისა და განვითარების ევროპული ბანკის მანდატის თანახმად, ბანკი ითანამშრომლებს მხოლოდ იმ სახელმწიფოებთან, რომლებიც დემოკრატიულ პრინციპებს ეფუძნებიან.

ორგანიზაცია ჩამოყალიბდა, მაშინ როდესაც ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში შეიცვალა სოციალისტური პოლიტიკური კურსი. აღმოსავლეთის ბლოკის ქვეყნები საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის გამო საჭიროებდნენ მხარდაჭერას. ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მიზანია ფინანსურად დაეხმაროს ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის, აგრეთვე დსთ-ის ქვეყნებს საბაზრო ეკონომიკის განვითარებაში.

ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი უმსხვილესი დამოუკიდებელი ინვესტორია, რომელიც, საკუთარი თანხების გამოყოფის გარდა, იზიდავს მნიშვნელოვანი მოცულობის პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებს. ბანკი აფინანსებს როგორც ახალწამოწყებული საქმიანობის, ასევე არსებული ბიზნესის პროექტებს, თანამშრომლობს როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სექტორთან და აქვს დაფინანსების ფართო სპექტრი (სესხების გაცემა, კაპიტალის შექმნაში მონაწილეობა, ბანკებისათვის საკრედიტო ხაზების გახსნა და სხვ.).

ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის უფლებამოსილება წარმოადგენს მმართველთა საბჭოს პრეროგატივას, რომელშიც ყოველი აქციონერი სახელმწიფო ნიშნავს მმართველს, რომელიც როგორც წესი ქვეყნის ფინანსთა მინისტრია. მმართველთა საბჭო უფლებამოსილების დიდი ნაწილის დელეგირებას ახდენს დირექტორთა საბჭოზე, რომელიც პასუხისმგებელია ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის სტრატეგიულ მიმართულებებზე.

დირექტორთა საბჭო შედგება 23 დირექტორისაგან და ხელმძღვანელობს პრეზიდენტი. ყველა დირექტორი წარმოადგენს ერთ ან რამდენიმე აქციონერს. დირექტორთა საბჭო პასუხისმგებელია ბანკის მოღვაწეობაზე.

პრეზიდენტს ირჩევს მმართველთა საბჭო და წარმოადგენს ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის კანონიერ ხელმძღვანელს. დირექტორთა საბჭოს ხელმძღვანელობით, პრეზიდენტი ახორციელებს ბანკის მიმდინარე საქმიანობას. მას ირჩევენ ხმების უმრავლესობით ოთხი წლის ვადით და შეუძლია პრეზიდენტად აირჩიონ მხოლოდ ორი ვადით. ვიცე-პრეზიდენტს ნიშნავს დირექტორთა საბჭო პრეზიდენტის რეკომენდაციით. პრეზიდენტის გადადგომის ან არაკომპეტენტურობის შემთხვევაში, ვიცე-პრეზიდენტი ახორციელებს უფლებამოსილებას და ასრულებს პრეზიდენტის ფუნქციებს.

აღმასრულებელი კომიტეტი აკონტროლებს ბანკის სტრატეგიის, ეფექტურობისა და ფინანსური სტაბილურობის ყველა ძირითად ასპექტს. ბანკის აღმასრულებელი კომიტეტი შედგება პრეზიდენტის (რომელიც აღმასრულებელი კომიტეტის თავჯდომარეა), ვიცე-პრეზიდენტისა და ბანკის უმაღლესი ხელმძღვანელობის სხვა წევრებისაგან. ასევ შექმნილია მთელი რგი კომიტეტებისა, რომლებიც ექვემდებარება პრეზიდენტს.

საქართველოში, კერძოდ თბილისში, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის წარმომადგენლობა 1997 წლის ნოემბერში გაიხსნა. 2006 წლის ოქტომბერში ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა თბილისში კავკასიის რეგიონული ცენტრი დააფუძნა. 1994 წლიდან 2010 წლის ჩათვლით მის მიერ საქართველოში ხელმოწერილი და განხორციელებული ინვესტიციების მოცულობამ 1453 მლნ. ევრო შეადგინა, მ. შ. 46,5 მლნ. განკუთვნილი იყო გარდაბნის, ენგურისა და მცირე ჰიდროელექტროსადგურების რეაბილიტაციისათვის, 80 მლნ. – 500 კვ-იანი ელექტროგადამცემი ხაზის მშენებლობისათვის, 26,4 მლნ. – აეროპორტის რეაბილიტაციისათვის, 13,9 მლნ. – საქართველოს რკინიგზისათვის, 18,5 მლნ. – მუნიციპალური სექტორის, 101,2 მლნ. – სოფლის მეურნეობის სექტორის, 805 მლნ. – ფინანსური სექტორის, 35 მლნ. – მრეწველობის განვითარებისათვის და სხვა.

• ზურაბიშვილი ვ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012. — გვ. 558.
• ევროპის კავშირი: პოლიტიკა და მმართველი ორგანოები – ცნობარი, თბ., 2003 ISBN 99928-0-723-7

• ოფიციალური ვებგვერდი