1942: Godina

Ovo je članak o godini 1942.

Godina 1942 (MCMXLII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak, po gregorijanskom kalendaru.

Januar/Siječanj

 

• 1. 1. - Konferencija Arcadia: potpisana Deklaracija Ujedinjenih nacija (26 vlada, među kojima i jugoslovenska izbeglička) - prvi put se pominju Ujedinjene nacije.
• 2. 1. - Drugi svjetski rat: Japanci ušli u Manilu, glavni grad Filipina.
• 2. 1. - Nemački zapovednik u Srbiji pod pretnjom smrtne kazne zabranio skrivanje Jevreja i čuvanje njihovih stvari.
• 4. 1. - Mađarska vojska i žandarmerija razbili Prvi šajkaški NOP odred kod Žablja, počinju represalije prema civilima u Bačkoj, čiji je vrhunac Novosadska racija.
• 6. 1. - U oluji pored Baleara potonuli francuski putnički brod Lamoricière (301 žrtva), kao i teretni Jumièges (20).
• 7. 1. - Bitka za Moskvu se okončava strateškom sovjetskom pobedom, Staljin naređuje preširoku kontraofanzivu. Krvava Rževska bitka traje do marta 1943, Ljubanska operacija kod Lenjingrada do ovog aprila, Kerčko-feodosijska operacija do maja. Toropecko-holmska operacija do februara.
• 7. 1. - Počinje Bitka za Bataan na Filipinima.
• 11. 1. - CK KPJ i VŠ NOP odreda Jugoslavije doneli odluku o stvaranju Dobrovoljačke vojske (novi naziva štaba je VŠ NOP i DV Jugoslavije).
• 11. 1. - Okončana Dražgoška bitka kod Škofje Loke u Sloveniji - partizani se povukli nakon što su naneli gubitke Nemcima, koji zbog toga pale selo Dražgoše.
• 11. 1. - Japan objavio rat Holandiji, prva meta je ostrvo Tarakan pored Bornea, bogato naftom. Japanci su takođe od Britanaca zauzeli Kuala Lumpur na Malaji (do septembra 1945).
• 11. 1. - Operacija Paukenschlag ili "Drugo srećno vreme" za nemačke podmorničare: britanski brod SS Cyclops potopljen blizu Nove Skotije.
• 12. 1. - Prof. Slobodan Jovanović na čelu izbegličke jugoslovenske vlade, umesto generala Simovića (kome je kabinet otkazao poslušnost a kralj poverenje) - đeneral Draža Mihailović je imenovan za ministra vojske, mornarice i vazduhoplovstva.
• 12. 1. - Delovi Kordunaškog NOP odreda zauzeli Vojnić.
• 13. 1. - Deklaracija iz St. Jamesa: predstavnici devet okupiranih zemalja, uklj. Jugoslaviju, zalažu se za privođenje pravdi ratnih zločinaca.
• 13. 1. - Probni pilot nemačkog aviona Heinkel He 280 prvi je koji se spasao katapultiranjem.
• 14. 1. - Zajednička deklaracija Poljske, Čehoslovačke, Jugoslavije i Grčke kojim je ustanovljen Planerski odbor Centralne i Istočne Evrope.
• 14. 1. - Prvi let helikoptera Sikorsky R-4, prvog masovno proizvođenog.

 

• 15. 1. - Izbegličke vlade Jugoslavije i Grčke sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju (Balkanski Savez).
• 15. 1. - Treća bitka kod Changsha: Kinezi porazili japansku ofanzivu.
• januar - Kosmajski NOP odred se vratio na Kosmaj iz Sandžaka.
• 16. 1. - Glumica Carole Lombard poginula u avionskoj nesreći u Nevadi.
• 15. 1. - 7. 2. - "Druga neprijateljska ofanziva" u istočnoj Bosni, u dve etape: Romanijsko-birčanska i Druga ozrenska operacija; četnici propuštaju nemačke jedinice, partizani izbegli uništenje.
• 18. 1. - Počinje Japansko osvajanje Burme.
• 19. 1. - Draža Mihailović unapređen u diviziskog đenerala.
• 20. 1. - Wannsee konferencija predviđa deportaciju, prinudni rad i uništenje Jevreja iz Evrope i Francuske Severne Afrike (Magreba).
• 20. 1. - Bugarski 1. okupacioni korpus (tri divizije) završio okupaciju dela Nedićeve Srbije (približno jugoistočna četvrtina, do Kragujevca i K. Mitrovice), zamenjujući nemačke snage.
• 21. 1. - Na stanici Pjenovac, između Olova i Han Pijeska, iznenađeno i poginulo 59 partizana Šumadijskog bataljona 1. proleterske i dela Romanijskog NOP odreda, među njima i N.H. Slaviša Vajner Čiča.
• 21. 1. - Romelov Afrički korpus počinje kontraofanzivu u Libiji.

 

• 21 - 23. 1. - Novosadska racija - mađarski fašisti ubili nekoliko hiljada Srba, Jevreja i Roma u Bačkoj.
• 22. 1. - Ravnogorski pokret proglašen od izbegličke vlade za Jugoslovensku vojsku u otadžbini (prethodna imena: Četnički odredi jugoslovenske vojske, zatim Vojno-četnički odredi).
• 23. 1. - Počinje Bitka za Rabaul, koja Japancima otvara Novu Gvineju.
• 23 - 24. 1. - Partizani kod Ljubova, između Gospića i Korenice, zarobili dva tenka od Italijana.
• 23. 1. - Holmski džep: Nemci opkoljeni južno od Lenjingrada izdržavaju do maja.
• 24. 1. - Izbegličke vlade Poljske i Čehoslovačke sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju.
• 24. 1. - Ante Pavelić osnovao Hrvatski državni sabor - članovi imenovani, savjetodavna funkcija.
• 24. 1. - Partizani iz Graca kod Makarske izveli prvu akciju na moru, zarobivši jedrenjak "Merkur" sa 90 tona hrane.
• 24. 1. - Najhladnije jutro ove zime u Beogradu: -23,8 °C. Na sarajevskim Bjelavama zabilježeno rekordnih -26,4.
• 25. 1. - Tajland objavio rat Britaniji i SAD pod uticajem Japana (ambasador u Washingtonu Seni Pramoj odbio uručiti objavu, ).
• 25. 1. - 10. 5. - "Fočanski period" - CK KPJ i VŠ Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije se nalaze u Foči.
• 26. 1. - Prvi američki vojnici u Evropskom teatru se iskrcali u Belfastu, zbog čega će Republika Irska protestovati.
• 27. 1. - Igmanski marš.
• 28. 1. - Sile osovine se vratile u Bengazi.
• 29. 1. - Poslanik Endre Bajcsy-Zsilinszky u spoljnopolitičkom odboru mađarskog parlamenta osuđuje nasilje u Bačkoj.
• 29. 1. - Počela Druga ozrenska operacija, druga etapa Druge ofanzive,
• 29. 1. - Potpisan ugovor o savezu Velike Britanije, SSSR i Irana, kojim je regulisan boravak snaga prve dve države u Iranu.
• 30. 1. - 1. 2. - Razgovori Jezdimira Dangića (četničkog komandanta u istočnoj Bosni), Nedića i nemačkih predstavnika u Beogradu - obećano pa opozvano priključenje 17 srezova istočne Bosne Nedićevoj Srbiji.
• 31. 1. - Malajska kampanja okončana japanskim zauzećem poluostrva.

Februar/Veljača

• 1. 2. - Osnovan Glas Amerike.
• 1. 2. - Mao Zedong započinje Yan'anski rektifikacioni pokret (Zhengfeng) kojim je konsolidovana njegova vodeća uloga u KP Kine, kao i njegove misli.
• 3. 2. - Fočanski propisi o radu Narodnooslobodilačkih odbora (NOO).
• 4. 2. - Kod Petrovca se iskrcali oficiri britanske misije Hidra, među kojima i major Terens Aterton.
• 4. 2. - Incident u palati Abdeen: Britanci prinudili egipatskog kralja Faruka I da vladu poveri partiji Wafd (Mostafa El-Nahas) - događaj će imati uticaja na revolucionare 1952.
• 7. 2. - Ustaški pokolj u Banjalučkim naseljima Drakulić, Šargovac i Motike, u kojem je na svirep način ubijeno 2.300 stanovnika srpske nacionalnosti.
• 8. 2. - U manastiru Ostrog osnovan NOO za Crnu Goru i Boku (od novembra 1943. Zemaljsko antifašističko vijeće Narodnog oslobođenja za CG i Boku).
• 8. 2. - Poginuo Fritz Todt, rajhsministar za naoružanje i municiju, nasleđuje ga Albert Speer koji će znatno uvećati proizvodnju.
• 10. 2. - Luksuzni brod SS Normandie potonuo u njujorškoj luci nakon požara, dok je prepravljan u vojne svrhe.
• 11 - 13. 2. - Poduhvat Zerberus: nemačka flota uspela proći bez gubitaka kroz La Manš prema Nemačkoj.
• 12. 2. - Bekstvo jedne grupe zatvorenika iz konc-logora na Crvenom krstu u Nišu.
• 12. 2. - Militantni cionista Avraham Stern ubijen od Britanaca u Tel Avivu.
• 14. 2. - Britansko vazduhoplovno ministarstvo izdalo Direktivu o zonskom bombardovanju (Area bombing directive): napadati nemačku industrijsku radnu snagu i moral stanovništva putem bombardovanja gradova i civila.
• 14. 2. - Japanci započeli invaziju Sumatre, završena 28. 3..
• februar - Prokomunistički EAM u Grčkoj formira gerilu ELAS (Nacionalna narodna oslobodilačka armija).
• februar - Stanovnici Kosova dobili albansko državljanstvo.
• februar - Petar Leković je prvi dobio naziv narodnog heroja (orden je uspostavljen u avgustu 1943., ali Leković je poginuo već u junu '42.).

 

• 15. 2. - Japanci zauzimaju Singapur.
• 16. 2. - Masakr na ostrvu Bangka: Japanci streljali 22 medicinske sestre, koje su preživele potapanje broda SS Vyner Brooke.
• 16. 2. - Napad na Arubu: nemačke podmornice oštetile naftne instalacije i potopile šest tankera u Karibima.
• 17. 2. - Bugarska vojska izvršila pokolj u Bojniku.
• 17. 2. - Pukovnik Bajo Stanišić i komandant italijanske divizije "Taro" postigli prvi četničko-italijanski sporazum protiv partizana u Crnoj Gori.
• 17. 2. - Vječeslav Vilder preko Radio Londona optužuje nadbiskupa Stepinca da "nije dao ni glas saučešća" prilikom pokolja Srba.
• 18/19. 2. - (Slobodna) Francuska podmornica Surcouf, najveća na svetu, nestala u Karibima.
• 19. 2. - Japanci bombardovali Darwin u severnoj Australiji.
• 19. 2. - Predsednik Roosevelt potpisao naređenje za internaciju Japanskih Amerikanaca.
• 19. 2. - U Višijevskoj Francuskoj započeo Riomski proces liderima Treće republike - ali optuženi se uspešno brane.
• 23. 2. - Bombardovanje Ellwooda: japanska podmornica nanela manju štetu kod Santa Barbare.
• 24. 2. - Sovjetska podmornica na ulazu u Bosfor potopila bugarski brod SS Struma - poginulo 768 jevrejskih izbeglica iz Rumunije krenutih za britansku Palestinu.

 

• 23 - 28. 2. - Prvo zasjedanje Hrvatskog državnog sabora.
• 25. 2. - "Bitka za Los Angeles" - ispaljeno preko 1400 PV granata na neidentifikovani objekt.
• 26. 2. - 14. dodjela Oscara: najbolji film je How Green Was My Valley (bio je nominovan i Citizen Kane).
• 27. 2. - Bitka u Javanskom moru je katastrofalni saveznički poraz koji omogućuje japansko osvajanje Nizozemske Istočne Indije (Indonezija).

Mart/Ožujak

• mart - U toku su Borbe za Istočnu Bosnu.
• 3. 3. - U Srbiji osnovana kvislinška Srpska državna straža.
• 4 - 5. 3. - "Kairska afera" - potpuk. Miodrag Lozić preuzeo komandu od penzionisanog gen. Bore Mirkovića, ali oficiri koji su podržavali Mirkovića odbili poslušnost - Britanci za v.d. postavili svog generala Stonea.
• 5. 3. - Izvršni komitet Kominterne kritikuje taktiku KPJ ("leva skretanja"), npr. osnivanje proleterskih brigada.
• 5. 3. - Japanci ušli u Bataviju (Džakartu).
• 6. 3. - U Beogradu ubijen policajac Đorđe Kosmajac.
• 6. 3. - U Nedićevoj Srbiji osnovana Srpska zajednica rada.

 

• 8. 3. - Japanci ušli u Rangun u Burmi. Takođe se okončava njihova kampanja u Holandskoj Ostindiji.
• 9. 3. - Japanska invazija ostrva Buka i Bougainville, završena 5. aprila.
• 9. 3. - Mađarski premijer László Bárdossy zamenjen umerenijim Miklósem Kállayem (do 1944).
• 10. 3. - Prva bombaška misija Avro Lancastera.
• mart - Prva grupa zarobljenika se vratila u Srbiju.
• 17. 3. - Otvoren logor smrti Belzec.

 

• 20. 3. - Nakon odlaska sa Filipina u Australiju (12. 3.), Douglas MacArthur izjavljuje "...I shall return".
• 22. 3. - Pokolj u Starom Brodu i Miloševićima, ustaški zločini na Drini.
• 22. 3. - Druga bitka kod Sirta: Britanci uspeli odbiti italijanski napad na konvoj prema Malti, ali stradao od bombardera.
• 23. 3. - Japanci zauzeli Andamanska i Nikobarska ostrva.
• 28. 3. - Prepad na Sen Nazer (Operation Chariot) - Britanci uništili suvi dok u Saint-Nazaire-u, u okupiranoj Francuskoj.
• 28. 3. - Bombardovanje Lübecka je prvi značajan napad britanskog RAF na civilno stanovništvo u nemačkim gradovima. Nemci naredna dva meseca odgovaraju tzv. Baedeker Blitz-om na istorijske engleske gradove.
• 29. 3. - Crippsova misija: Britanci nude samoupravu i status dominiona Indiji nakon rata ako ova bude lojalna ratnim naporima, Gandi to naziva "postdatiranim čekom naplativim u banci koja se ruši".
• 31. 3. - Počinje "Treća neprijateljska ofanziva" (Operacija Trio) u istočnoj Bosni, severnoj Crnoj Gori, Sandžaku, severoistočnoj Hercegovini, traje do juna, partizani gube skoro svu oslobođenu teritoriju. U aprilu dolazi do niza pročetničkih pučeva u partizanskim jedinicama istočne Bosne.
• 31. 3. - Japanci zauzeli Božićni Otok nakon pobune indijskih vojnika u britanskoj vojsci. Japanska mornarica narednih dana vrši uspešan upad u Indijski okean.

April/Travanj

 

• 1. 4. - Crna legija iz Han-pijeska zauzela Vlasenicu (tokom meseca vrši zločine nad civilima i nanosi gubitke četnicima u istočnoj Bosni).
• 3. 4. - Japanci bacili zapaljive bombe na Mandalay u Burmi, procenjeno 2.000 mrtvih.
• 4. 4. - U NDH osnovana "Hrvatska pravoslavna crkva", patrijarh Germogen Maksimov ustoličen 7. lipnja.
• 5. 4. - Uskršnji napad japanske mornarice na Colombo na Cejlonu (Sri Lanka), potopljene krstrice HMS Cornwall i HMS Dorsetshire.
• 9. 4. - Operacija Trio: ustaška Crna legija mimo plana izbija na Drinu, vrši zločine.
• 9. 4. - Okončana Bitka za Bataan, najvećom filipinskom i američkom vojnom predajom u istoriji - počinje Bataanski marš smrti.
• 13. 4. - Imberski incident: pilot spitfajera greškom ubio 25 posmatrača demonstracionog leta u Engleskoj.
• 15. 4. - Ostrvu Malti dodeljen Đorđev krst.
• april - U ovo doba otvoreni logori smrti Sobibor i Treblinka.
• 15 - 18. 4. - Italijanska divizija "Taurinenze" i Nevesinjski četnički odred čiste gornje Nevesinjsko polje.
• 17. 4. - Francuski general Henri Giraud pobegao iz nemačkog zarobljeništva.
• 18. 4. - Dulitlov napad, Amerikanci prvi put bombardovali Tokio - veliki propagandni uspeh.
• 18. 4. - Pierre Laval je ponovo premijer Višijevske Francuske (do 1944).
• 26. 4. - Poslednje zasedanje nacističkog Rajhstaga, Hitler je proglašen Vrhovnim sudijom Nemačkog naroda - nikakvi zakoni ga ne obavezuju, praktično raspolaže životom i smrti.
• 26. 4. - Eksplozija ugljene prašine u rudniku Benxihu u Mančukuu, smatra se da je stradalo 1.549 ljudi.
• 27. 4. - Suradnja četnika sa NDH: komandant četničkog odreda Uroš Drenović sklopio sporazum u Mrkonjić Gradu.
• 29. 4. - Japanci osvojili Lashio, terminus Burmanskog puta prema Kini.
• 30. 4. - Poražena sovjetska Ljubanska ofanzivna operacija kod Lenjingrada.

Maj/Svibanj

• 2. 5. - Japanci zauzeli Mandalay.
• 5. 5. - Bitka za Madagaskar (Operation Ironclad) - saveznici do novembra uzimaju ovo ostrvo od višijevske Francuske.
• 4 - 8. 5. - Bitka na Koralnom moru, prva pomorska bitka u kojoj flote nisu videle jedna drugu - taktična japanska ali strateška saveznička pobeda jer Japanci nisu uspeli zauzeti Port Moresby i biće slabiji kod Midwaya.
• 5. 5. - Nemci deblokirali Holmski džep blizu Velikog Novgoroda - ovaj i Demjanski džep su uspešno snabdevani vazdušnim mostom.
• 6. 5. - Japanci zauzeli otok Corregidor u Manilskom zaljevu - definitivni kraj Filipinske kampanje.
• 6 - 11. 5. - Biltmorska konferencija u Njujorku: radikalizacija cionističkog stava, traži se neograničeno useljavanje u Palestinu, koja treba biti jevrejska država.
• 9. 5. - Druga talijanska armija preimenovana u Glavnu komandu Slovenije — Dalmacije (Supersloda), komandant Mario Roatta.
• 10. 5. - Okupator objavio da u Beogradu više nema Jevreja (od 2015. Dan sećanja na žrtve Holokausta u Beogradu).
• 10. 5. - Operacija Trio, Operacija Foča: Italijani zauzeli Foču.
• 12. 5. - Bitka u Saint Lawrenceu: nemačka podmornica potopila prvi brod na domak Kanade, pomorske akcije traju do novembra 1944.
• 12-28. 5. - Druga bitka za Harkov - potučena sovjetska ofanziva.

 

• 15. 5. - 3. 6. - Operacija Forstrat: neuspešni nemački pokušaj hvatanja Draže Mihailovića - odlazi u Crnu Goru.
• 16. 5. - Oslobođen Prijedor.
• maj - Organizirana Slovenska zaveza, politička organizacija antikomunističkih snaga u Sloveniji, koja formalno priznaje đen. Mihailovića.
• 19. 5. - Kerčko-feodosijska operacija okončana posle skoro pet meseci, krvav sovjetski neuspeh na Krimu.
• 22. 5. - U Valjevu obešen Stjepan Stevo Filipović
• 23. 5. - Piloti NDH Franjo Kluz i Rudi Čajavec prebegli na oslobođenu teritoriju kod Prijedora.
• 26. 5. - Britansko-sovjetski ugovor.
• 26. 5. - 11. 6. - Bitka za Bir Hakejm - Slobodni Francuzi usporili Romela kod Tobruka. Istog dana počinje Bitka kod Gazale (do 21. 6.) koja se smatra najvećim Romelovim uspehom.
• 27. 5. - Operacija Antropoid, atentat na Hajdriha u Češkoj (umro 4. 6.)
• 29-30. 5. - Četnički odredi Trebavski, Ozrenski i Majevički sklopili sporazum sa NDH protiv partizana.
• 30/31. 5. - Operacija Millennium: prvi RAF-ov napad na Keln sa 1.000 bombardera.
• 31. 5. i sledećih dana - Napad na Sidneysku luku - japanske mini-podmornice upale u Sidnejsku luku.

Jun/Juni/Lipanj

 

• 1. 6. - U Bugarskoj streljan gen. Vladimir Zaimov zbog špijuniranja za SSSR.
• 1. 6. - Hidroelektrana Grand Coulee u SAD: ispunjen je rezervoar, prvi preliv vode.
• 2. 6. - 11. 9. - Preko BBC-ija se objavljuju spiskovi nedićevaca i ljotićevaca stavljenih pod "slovo Z" ("zastrašiti"), neki od njih su ubijeni od četničkih trojki.

 

• 4 - 6. 6. - Bitka za Midvej, jedna od prekretnica rata na Pacifiku - Amerikanci se odupiru japanskom napadu zahvaljujući presretnutim komunikacijama.
• 5. 6. - Opsada Sevastopolja: nemačkom baražu se pridružuje i najveći top Schwerer Gustav.
• 6 - 7. 6. - Aleutska kampanja: nakon uspešnog napada na Dutch Harbor 4. 6., Japanci zauzimaju ostrva Kiska i Attu.
• 7. 6. - Mitropolit Germogen ustoličen za patrijarha Hrvatske pravoslavne crkve.
• 7. 6. - Aris Veluhiotis proglasio početak borbe Grčke narodnooslobodilačke armije (ELAS), vojnog krila levičarskog EAM.
• 10. 6. - Po ukazu kralja Petra II, đen. Draža Mihailović postavljen za načelnika štaba Vrhovne komande Jugoslovenske vojske u otadžbini (štab je u Gornjem Lipovu kod Kolašina).
• 10. 6. - Uništeno češko selo Lidice - osveta za Hajdriha (uništeni i Ležáky 24. 6.).
• 10. 6. - 18. 7. - Bitka na Kozari (Operacija Zapadna Bosna): nemačke i snage NDH, kao i mađarski rečni monitori, vrše ofanzivu na Kozaru - planina osvojena uz spaljena sela, veliki broj ubistava i oko 60.000 civila u konc-logorima ("čišćenja" do kraja jula).
• 12. 6. - Anne Frank započinje svoj dnevnik.
• 12 - 15. 6. - Operacije Harpoon i Vigorous: Italijani potopili 4 od 6 teretnih brodova iz konvoja za Maltu, kao i dva razarača.
• 13. 6. - U SAD osnovan Ured za strateške usluge (OSS).

 

• 16. 6. - Konferencija na Tjentištu delegata Crne Gore, Boke i Sandžaka - u donesenoj rezoluciji, koja će biti objavljena preko radio-stanice "Slobodna Jugoslavija" kao prva takva vest iz zemlje, govori se o "izdaji Draže Mihailovića".
• 18. 6. - Oružani okršaj Hajdrihovih ubica i Nemaca u pravoslavnoj katedrali u Pragu.
• 19. 6. - Zagrebački sporazum između NDH i "Superslode" (gen. Mario Roatta) - italijanska vojska će napustiti treću zonu (sem Karlovca) i deo druge zone, gde će ih zameniti ustaško-domobranske snage; četnički dobrovoljci mogu ulaziti u novoosnovanu Dobrovoljačku antikomunističku miliciju.
• 19. 6. - Sednica CK KPJ: zaključeno da je u Crnoj Gori i istočnoj Hercegovini pretrpljen vojni i politički neuspeh, zbog "iskrivljavanja sektaške prirode" ("Leva skretanja"); neki smenjeni i isključeni iz partije; odlučeno da se nastavi ka zapadnoj Bosni (naređenje 22. 6.).
• 21. 6. - Romel zauzima Tobruk od Britanaca, za šta dobija čin feldmaršala, zarobljeno 35.000 savezničkih trupa. Nakon ovoga je odlučeno da Osovina prodre u Egipat (Operacija Aida), umesto da se pokuša invazija Malte (Operacija Herkules).
• 24. 6. - Vrhovni štab i grupa proleterskih udarnih brigada kreću prema zapadnoj Bosni.
• 24. 6. - Kralj Petar II u poseti Vašingtonu, razgovara sa Rooseveltom i Churchilom (u toku je Druga Washingtonska konferencija, na kojoj je doneta odluka o iskrcavanju u Severnoj Africi).
• 28. 6. - Počinje Operacija Blau - nemačka letnja ofanziva u južnoj Rusiji, prema Staljingradu i naftnim izvorima Bakua.
• 29. 6. - Osovina zauzela Mersa Matruh u Egiptu.

Jul/Juli/Srpanj

 

• 1. 7. - Američka podmornica potopila japanski brod SS Montevideo Maru pored Filipina, stradala 1054 australska zarobljenika.
• 1 - 27. 7. - Prva bitka kod El Alamejna - Romelovo napredovanje zaustavljeno 106 km od Aleksandrije.
• 4. 7. - Nemci dovršili osvajanje Sevastopolja, Erich von Manstein je za ovo dobio feldmaršalsku palicu.
• 6. 7. - Voronješko-vorošilovgradska operacija: nakon što su prešli Don, Nemci zauzeli veći deo Voronježa.
• 10. 7. - Saveznički Konvoj PQ 17 konačno stiže do Rusije, nakon što je izgubio 24 od 35 trgovačkih brodova - sledeći konvoj poslat tek u septembru.
• 10. 7. - Amerikanci pronašli netaknut Mitsubishi A6M Zero na aluetskom ostrvu Akutan, iz čega izvlače vredne podatke.
• 12. 7. - Talijanski zločin u Podhumu kod Rijeke: 91 mještanin strijeljan za odmazdu.
• 12. 7. - Zarobljen Andrej Vlasov, komandant uništene 2. udarne armije.
• 12 - 13. 7. - Partizani zauzeli Gornji Vakuf i Prozor.
• 12. 7. - 4. 11. - Operacija Ljubljanska pokrajina nanosi velike gubitke slovenskim partizanima.
• 15. 7. - Počela akcija paljenja žita u Sremu ("Ni zrna žita okupatoru").
• jul - Osnovana oružana sekcija EDES-a (desničarski pokret otpora u Grčkoj).
• jul - U Bugarskoj osnovan Otadžbinski front (manjina Zemljoradnika i socijal-demokrata, Zveno i nelegalni komunisti).
• 16 - 17. 7. - Vélodrome d'Hiver: u Parizu uhapšeno 13.152 Jevreja i poslato u Auschwitz.
• 18. 7. - Prvi let Messerschmitt Me 262 sa mlaznim motorima (ulazi u službu 1944).
• 21. 7. - Japanci započinju Kampanju Kokodanske staze na Papui, prema Port Moresbyju - bezuspešne borbe traju do novembra.
• 22. 7. - Operacija Reinhard: počinje Velika akcija Varšava, transport Jevreja iz Varšavskog geta u Treblinku - do septembra prebačeno 260.000 ljudi. Prema Höfleovom telegramu i Korherrovom izveštaju, do kraja godine u logorima istrebljenja Belzec, Sobibor, Treblinka i Lublin-Majdanek, završilo je 1.274.166 poljskih Jevreja.
• 23. 7. -   Nemci zauzeli Rostov, "kapiju Kavkaza" i naftnih izvora.
• 23. 7. - Führerova Direktiva br. 45: Armijska grupa Jug podeljena u grupe A i B, usmerene prema Kavkazu, operacija Edelweis, odn. prema Volgi i Staljingradu.
• 25. 7. - Partizani zauzeli Duvno.
• 28. 7. - Staljinovo Naređenje br. 227: "Ni koraka nazad".
• 28. 7. - 20. 8. - Bitka za Kupres: partizani nisu uspeli zauzeti grad.
• 30. 7. - Prva rževsko-sičjovska operacija: neuspešna sovjetska ofanziva protiv Rževske izbočine blizu Moskve.

Avgust/August/Kolovoz

 

• 1. 8. - Počeo Štrajk muzičara u SAD (do novembra 1944); nenamerna posledica je opadanje big bandova i dolazak vokalista u prvi plan.
• 3. 8. - Nemci zauzeli Vorošilovsk/Stavropolj.
• 5. 8. - Britanska vlada se odrekla Minhenskog sporazuma iz 1938.
• 7. 8. - Borbe za Livno: partizani zauzimaju grad posle trodnevnih borbi.
• 7. 8. - Američkim iskrcavanjem počinje Gvadalkanalska kampanja u Solomonima - početak ofanzive na Pacifiku.
• 8. 8. - Pokret Napustite Indiju: Gandi zahteva "uredno povlačenje Britanaca" - čitavo rukovodstvo Indijskog nacionalnog kongresa je odmah uhapšeno.
• 9. 8. - Svetska premijera "Bambija" u Londonu.
• 9. 8. - "Meč smrti": kijevski fudbalski tim Start porazio nemački Flakelf.
• 9. 8. - Lenjingradska premijera Šostakovičeve Simfonije br. 7.
• 11. 8. - Bitka kod Kalača završena nemačkom pobedom, koji tako mogu preći Don na putu prema Staljingradu.
• 12. 8. - Druga moskovska konferencija: Čerčil i Staljin se sastaju sa predstavnicima SAD i francuskog Pokreta otpora da bi raspravljali o Drugom frontu.
• 12. 8. - Nacistička zastava na planini Elbrus (simbolički značaj).

 

• 13. 8. - Gen. Montgomeri preuzima komandu nad britanskim snagama u Egiptu nakon pogibije Williama Gotta.
• 13. 8. - Na zasedanju u Bombaju, Britanska Indija, donesena rezolucija "Napustite Indiju", početak pokreta građanskog neposluha.
• 15. 8. - Operacija Pedestal: tzv. Konvoj svete Marije stiže na Maltu uz velike gubitke, što je strateški uspeh saveznika.
• avgust - Holokaust u Srbiji: Nemci do sada ubili skoro 90% Jevreja u Srbiji (deo "Konačnog rešenja").
• avgust - Draža Mihailović naređuje da se izvode sabotaže na železnicama.
• 16. 8. - Incident kod Bazilike od Begoñe u Španiji, sukob između karlista i falangista, zbog ćega će Ramón Serrano Suñer, ministar ino. poslova i Francov zet biti smenjen 3. 9.

 

• 17. 8. - USAAF izvodi svoj prvi napad teškim bombarderima Boeing B-17 Leteća tvrđava u Evropi, na ranžirnu stanicu Rouen-Sotteville (Britanci su koristili B-17 prošle godine ali ih nije zadovoljio).
• 19. 8. - Neuspešan napad saveznika na Diep u Francuskoj.
• 19. 8. - Sovjeti započinju Sinjavinsku operaciju kod Lenjingrada (do oktobra) - neuspeh, ali Nemci su morali odustati od svoje ofanzive Nordlicht.
• 19. 8. - Četnički pokolj u Foči.
• 22. 8. - Brazil objavio rat Nemačkoj nakon što je potopljen niz brazilskih brodova.
• 23. 8. -   Nemačka Šesta armija stigla na severnu periferiju Staljingrada, izložen je prvom velikom bombardovanju.
• 24. 8. - Operacija Fruška gora: ofanziva Nemaca i ustaša Viktora Tomića na Frušku Goru (sa mađarskom flotilom i nemačkim i NDH vazduhoplovstvom).
• 24. 8. - Partizani zauzeli Mrkonjić Grad.
• 25. 8. - 7. 9. - Bitka za Milneov zaliv na istočnom kraju Papue je prvi veći japanski poraz.
• 27 - 28. 8. - Masakr u gradu Sarni blizu Rovna, ubijeno 14 - 18.000 Jevreja.
• 31. 8. - Generalni štrajk u Luksemburgu protiv regrutacije u nemačku vojsku.
• 31. 8. - Uhapšen Harro Schulze-Boysen, vodeći ćlan Crvenog orkestra, špijunskog kruga u Nemačkoj, koji je rasturen narednog meseca.
• 31. 8. - 5. 9. - Kampanja u Zapadnoj pustinji: bitka kod Alam el Halfe, novi Romelov neuspeh.

Septembar/Rujan

• 2. 9. - U Belfastu pogubljen republikanac Tom Williams - IRA vodi Severnu kampanju od dolaska stranih trupa.
• ca. 2. 9. - Septembarski propisi u Oštrelju - narodnooslobodilački odbori dobijaju stalan karakter.
• 3. 9. - Pošto Nemci žele deportovati geto Łachwa na istoku predratne Poljske, dolazi do valjda prvog ustanka u nekom getu.
• 4. 9. - U Francuskoj donesen zakon o radnoj obavezi, u Nemačku će do 1944. otići preko 600.000 radnika.
• 9. 9. - Nemački komandant Srbije, gen. Bader, izdao naredbu o izviđanjima i borbi protiv nelegalnih četnika Draže Mihailovića u Srbiji.
• 9. 9. - Japanski hidroavion bacio dve zapaljive bombe na šumu u Oregonu - mala šteta, prvi put da su iz vazduha bombardovane kontinentalne SAD.
• 12. 9. - RMS Laconia potopljena blizu Otoka Ascension, stradalo je 1.649 ljudi, uglavnom talijanskih zarobljenika.
• 12. 9. - Operacija Anglo: britanski komandosi uništili najmanje 33 aviona na Rodosu.
• 13. 9. - Nemci u južnim predgrađima Staljingrada, počinje bitka za sam grad.
• septembar - Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Moskvi podignuto u ambasadu, Tito zbog toga šalje protest Kominterni (proveriti).
• septembar - Pokolj u Makarskoj 1942.
• 16. 9. - Incident Laconia: američki liberator napao nemačku podmornicu U-156, iako su se na njoj nalazili preživeli sa potopljene Laconije - nakon ovoga, nemačkim podmornicama je zabranjeno spašavanje preživelih.
• 16. 9. - Konferencija u Pezë kod Tirane, osnovan albanski Nacionalni oslobodilački pokret pod dominacijom komunista, pod uticajem Titovih partizana.

 

• 22. 9. - Nemci stižu do centra Staljingrada.
• 22. 9. - Poglavnik Ante Pavelić u poseti Hitleru.
• 22. 9. - De Golovi Slobodni Francuzi se odrekli Minhenskog sporazuma.
• 25 - 27. 9. - U Bosanskom Petrovcu održan Prvi kongres partizanskih lekara i sanitetskih radnika Jugoslavije, upućen poziv lekarima i studentima medicine da se priključe borbi.
• 28. 9. - 31. 10. - Ciklus operacija "Dinara" protiv NOP i DV u BiH - partizani gube Prozor, Livno i Jajce.
• 29. 9. - Kod Uroševca formiran NOP odred "Zejnel Ajdini", prvi od pripadnika albanske nacionalnosti.

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Četnički masakr u Gatima, u Poljici.
• 1. 10. - Američka podmornica potopila japanski transporter Lisbon Maru, stradalo 800 britanskih zarobljenika.
• 2. 10. - Transporter trupa Queen Mary presekao razarač Curacoa severno od Irske, stradalo 337 mornara (otkriveno nakon rata).
• 3. 10. - Prvi uspešan test rakete A-4, buduće V-2 - postignuta visina od 84,5 km.
• 5 - 10. 10. - Italijansko-četnička "Prozorska operacija" ("Alfa", deo operacija Dinara), čiji je cilj odbacivanje partizana od mostarskog basena boksita i pruge Sarajevo-Mostar; četnici ubili nekoliko stotina muslimana i Hrvata u okolnim selima.
• 9. 10. - Vestminsterski statut važi za Australiju - zakonodavna nezavisnost.
• 11. 10. - Nemačko-bugarski zločin u selu Kriva Reka kod Brusa, svih 330 zatečenih stanovnika sela ubijeno - dignuto u vazduh sa crkvom, streljano, živo spaljeno... Zverstva fotodokumentovana radi propagandne upotrebe (objavljeni članci u nemačkoj štampi i sl.).
• 12-20. 10. - Operacija Kopaonik - nemačko-bugarska operacija protiv gerile u južno-centralnoj Srbiji, četnici i partizani izmiču iz obruča.
• 13. 10. - U Ljubljani ubijen kvisling Marko Natlačen.
• 14. 10. - Zvanični datum nastanka nacionalističke Ukrajinske ustaničke armije.
• oktobar - Ciklus okupatorsko-kvislinških operacija "Dinara": Alfa ("Prozorska"), "Jajce I", "Beta" ("Livanjska"), "Jajce II".
• 16. 10. - Bengalski ciklon odnosi 40.000 žrtava, šteta će doprineti Bengalskoj gladi sledeće godine.
• 17. 10. - Nemci zauzeli fabriku traktora u Staljingradu.
• 18. 10. - Hitler izdao Komandosko naređenje: komandose treba streljati, makar bili u uniformi i želeli da se predaju.
• 21. 10. - Nemački brod Palatia potopljen kod Norveške, stradalo 915 zarobljenika i 71 Nemac.
• 23 - 26. 10. - Bitka za Henderson Field: Japanci ne uspevaju povratiti pistu na Guadalcanalu.
• 23. 10. - 11. 11. - Druga Bitka kod El Alameina - saveznička ofanziva i odlučujuća pobeda.
• 30. 10. - Britanci zarobili vredan kriptografski materijal sa potopljene podmornice U-559.
• 31. 10. - Pjesma White Christmas dolazi na prvo mjesto.

Novembar/Studeni

 

• 1. 11. - Vrhovni štab NOV i PO Jugoslavije doneo odluku o stvaranju NOVJ kao redovne vojske. Istog dana formirane Prva i druga proleterska udarna divizija NOVJ. VŠ Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije postaje VŠ Narodnooslobodilačke vojske i Partizanskih odreda Jugoslavije.
• 1. 11. - General Rudolf Lüters imenovan za komandanta nemačkih snaga u NDH (ranije im je zapovedao komandant Srbije, Paul Bader).
• 1 - 4. 11. - Nemačke podmornice potopile 15 brodova atlantskog konvoja SC 107. Eksplozija municije na jednom od brodova se smatra jednom od najvećih prednuklearnih.
• novembar, početkom - Sastanak Hitler-Ler-Pavelić u Vinici, Ukrajina - razmotreno stanje u NDH i odlučeno da se preduzmu operacije za uništenje partizana.
• 2 - 15. 11. - Partizani izvode Bihaćku operaciju - cilj je uništenje neprijatelja u međurečju Une i Korane i spajanje slobodne teritorije u Bosni i Hrvatskoj.
• 3. 11. - Formiran Šarplaninski NOP odred.
• 3. 11. - Nemački Treći pancer korpus zaustavljen na tri kilometra od Ordžonikidzea.
• 4. 11. - Oslobođenjem Bihaća nastaje "Bihaćka republika".
• 4-5. 11. - Sremski i bosanski partizani prelaze preko Save u Bosnu.

 

• 8 - 16. 11. - Operacija Baklja - prva velika invazija saveznika, u Maroku i Alžiru; francuski Pokret otpora neutralizovao višijevske snage u Alžiru.
• 9. 11. - Wickard v. Filburn: presuda Vrhovnog suda SAD dramatično uvećava regulatornu moć federalne vlade, konkretno proizvodnju pšenice na farmerovom imanju.
• 10. 11. - 11. 11. - Višijevski admiral François Darlan prinuđen da okonča otpor u severnoj Africi, uz ostanak na čelu administracije.
• 10. 11. - Churchill objavljuje pobedu kod El Alameina: nije kraj, čak ni početak kraja, ali je možda kraj početka (crkvena zvona su 15. 11. zvonila prvi put od 1940).
• 12. 11. - Unternehmen Anton - Nemci okupirali Višijevsku Francusku.
• 12 - 15. 11. - Pomorska bitka kod Gvadalkanala - američka strateška pobeda nad Japancima.
• 13. 11. - Britanci konačno zauzimaju Tobruk.
• 14. 11. - Britanska podmornica potopila italijanski brod SS Scillin sa 800 zarobljenika.
• 15. 11. - Prvi broj lista "Slobodna Vojvodina" (od 1.1. 1952 "Dnevnik").

 

• novembar? - Osnovana Jugoslovenska ravnogorska omladina (JURAO).
• novembar - Antikomunistički Dobrovoljački odredi u Srbiji reorganizovani u Srpski dobrovoljački korpus (razoružavanje svih vrsta četnika do kraja godine, mnogi oficiri uhapšeni i poslati u Nemačku).
• novembar - Osnivanje antikomunističke organizacije Balli Kombëtar ("Nacionalni front") u Albaniji.
• 16. 11. - Bitka kod Buna–Gone: Amerikanci i Australci uspevaju do januara proterati Japance sa Papue.
• 17. 11. - Počinje Tuniska kampanja (do sledećeg maja) - Nemci su prvi stigli u zemlju.
• 19. 11. - Potpuni neuspeh britanske operacije Freshman, pokušaja sabotaže fabrike teške vode u Vemorku, Norveška.
• 19 - 23. 11. - Operacija Uran - sovjetska kontraofanziva u Staljingradu dovodi do opkoljavanja nemačke Šeste armije. Istog dana počinje Bitka za Velikije Luki na severnom delu fronta.
• 20. 11. - Britanske snage zauzele Bengazi. Okončana je Opsada Malte.
• 23. 11. - Nakon što mu je brod torpedovan, Poon Lim provodi 133 dana sam na splavu.
• 25. 11. - 20. 12. - Operacija Mars: neuspešna sovjetska ofanziva na Rževsku izbočinu.
• 26. 11. - Operacija Harling - združeni Britanci, EAM i EDES dižu u vazduh važan železnički most Gorgopotamos na pruzi Solun-Atina.

 

• 26 - 27. 11. - U Bihaću osnovan AVNOJ (Prvo zasedanje) - konstatovane unutrašnje i međunarodne prilike, donesene Rezolucije o osnivanju i organizaciji AVNOJ-a i upućen Proglas narodima Jugoslavije. Na čelu izvršnog odbora dr Ivan Ribar.
• 26. 11. - Premijera filma Casablanca Michael Curtiza u Hollywood Theateru u New Yorku.
• 27. 11. - Samopotapanje francuske flote u Toulonu: višijevska mornarica potopila svoje brodove i podmornice u Tulonu, kako ne bi pali u ruke Nemcima.
• 28. 11. - Bosanski i sremski partizani uništili četnički Majevički odred i kombinovani bataljon Trebavskog korpusa u selu Maleševci.
• 28. 11. - Premijera "Centrale za humor" u Beogradu., od 1. februara nastupaju svaki dan.
• 28. 11. - U požaru koji je uništio noćni klub "Cocoanut Grove" u američkom gradu Bostonu poginule 492 osobe.
• 28. 11. - Nemačka podmornica potopila brod RMS Nova Scotia sa italijanskim zarobljenicima pored Južne Afrike, stradalo 858 od 1.052 ljudi na brodu.

Decembar/Prosinac

 

• 2. 12. - Projekat Menhetn: tim na čelu sa Enricom Fermijem ostvario u Čikagu lančanu reakciju fisije. Chicago Pile-1 je prvi nuklearni reaktor.
• 2. 12. - U Britaniji objavljen Beveridgeov izveštaj, osnova posleratnih reformi Države socijalnog staranja.
• 6-8. 12. - U Bosanskom Petrovcu Prva zemaljska konferencija Antifašističkog fronta žena za Jugoslaviju.
• 7 - 12. 12. - Operacija Frankton - britanski komandosi oštetili šest brodova u luci Bordeaux.
• 12 - 23. 12. - Operacija Zimska oluja: neuspešni nemački pokušaj deblokade Staljingrada. Istovremeno Sovjeti počinju Operaciju Mali Saturn.
• 16 - 28. 12. - Napad na Tacinskaju: sovjetski tenkovski korpus prodro duboko u nemačku pozadinu kod Staljingrada, do važnog aerodroma.
• decembar - Četnički pokolj u Brajincima u istočnoj Bosni.
• 17. 12. - Zajednička deklaracija članica Ujedinjenih nacija osuđuje istrebljivanje Jevreja.
• 20. 12. - Japanci prvi put bombardovali Kalkutu.
• 20. 12. - Zemljotres Niksar–Erbaa u severnoj Turskoj, oko 3.000 žrtava.
• 21. 12. - Masakr u Cataviju: bolivijska vojska pucala na rudare-štrajkače, zvanično 19 mrtvih, nezvanično 400.
• 22. 12. - Kod Slunja oboren avion ustaškog komandanta Jure Francetića (umro pet dana kasnije).
• 24. 12. - U Alžiru ubijen admiral François Darlan, Visoki komesar Francuske za Severnu i Zapadnu Afriku, bivši višijevski zapovednik - nasleđuje ga gen. Henri Giraud.
• 25. 12. - Britanska misija pukovnika S. W. Bailey-a se spustila u Crnu Goru, u Mihailovićev štab.
• 25. 12. - U Mladenovcu streljano 50 talaca zbog ubistva nemačkog oficira u tom mestu; streljano i 250 Mihailovićevih pristalica zbog ubistva četvorice Nemaca iz Organizacije Todt u Žagubici.
• 27-29. 12. - Na Prvom kongresu antifašističke omladine osnovan Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ); takođe osnovan Savez pionira Jugoslavije.
• 28. 12. - Hitlerova Direktiva br. 47 o mogućem savezničkom napadu na Balkan. Vazduhoplovni general Alexander Löhr je postavljen za komandanta Jugoistoka (jan-avg. 1943) i komandanta novostvorene Armijske grupe E.
• 29. 12. - Slavko Kvaternik se povlači iz vlade NDH.
• 29. 12. - Zemljotres kod Imotskog (M 6.0, int. IX).
• 30. 12. - Frank Sinatra održao prvi solo koncert u Njujorku, uz vrištanje tinejdžerskih obožavateljki.
• 31. 12. - Bitka u Barencovom moru: konvoj JW 51B prolazi bez ijednog izgubljenog teretnog broda, Hitler naređuje davanje prednosti podmornicama nad brodovima a komandant mornarice Erich Raeder će biti zamenjen Dönitzom.

Kroz godinu

• Nacisti tokom godine razrađuju Generalplan Ost, plan masovnog etničkog čišćenja i genocida u srednjoj i istočnoj Evropi, pre svega protiv Slovena, radi kolonizacije Nemaca.
• Tim na čelu s Harryjem Cooverom patentirao cijanoakrilat, superlepak.
• Joseph Schumpeter: "Kapitalizam, socijalizam i demokratija".
• Objavljen Camus-jev L’Étranger.
• Isaac Asimov izneo tri zakona robotike u priči Runaround.

• Rukovodstvo zemlje:
  • Šef države: Kralj Petar II Karađorđević (u izbeglištvu, međunarodno priznat).
  • Predsednik Vlade: gen. Dušan Simović, od 12. 1. Slobodan Jovanović (u londonskom izbeglištvu); u zemlji, na oslobođenim teritorijama, organi koje je uspostavila KPJ; drugde kvislinške vlasti i okupaciona uprava.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1942.

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Andrija Nikić, hrvatski književnik
• 1. 1. - Kornelije Kovač, srpski kompozitor, producent, aranžer († 2022)
• 3. 1. - László Sólyom, predsednik Mađarske († 2023)
• 5. 1. - Zvonko Bogdan, pivač vojvođanske pisme
• 8. 1. - Stephen Hawking, britanski teorijski fizičar († 2018)
• 8. 1. - Junichiro Koizumi, premijer Japana
• 8. 1. - Yvette Mimieux, glumica († 2022)
• 17. 1. - Muhammad Ali (Cassius Clay), bokserski šampion († 2016)
• 25. 1. - Eusébio, portugalski nogometaš porijeklom iz Mozambika († 2014)

Februar/Veljača

• 1. 2. - Terry Jones, britanski glumac i komičar († 2020)
• 4. 2. - Dragomir Milošević, general VRS
• 12. 2. - Ehud Barak, premijer Izraela
• 14. 2. - Michael Bloomberg, milijarder, političar
• 20. 2. - Mitch McConnell, američki političar
• 23. 2. - Michael Haneke, filmski režiser
• 24. 2. - Joe Lieberman, američki političar († 2024)
• 27. 2. - Sava Jurić, episkop slavonski
• 28. 2. - Brian Jones, član The Rolling Stones-a († 1969)
• 28. 2. - Dino Zoff, italijanski golman, trener

Mart/Ožujak

• 2. 3. - Lou Reed, muzičar, kantautor († 2013)
• 5. 3. - Felipe González, premijer Španije
• 6. 3. - Leo Martin (Miloš Jović), srpski pevač
• 7. 3. - Michael Eisner, direktor The Walt Disney Company
• 12. 3. - Ratko Mladić, komandant VRS
• 13. 3. - Scatman John, muzičar († 1999)
• 21. 3. - Ali Abdullah Saleh, predsednik Jemena († 2017)
• 23. 3. - Lado Leskovar, pevač
• 25. 3. - Aretha Franklin, američka soul pjevačica († 2018)
• 26. 3. - Erica Jong, američka spisateljica
• 27. 3. - Michael York, glumac
• 28. 3. - Neil Kinnock, britanski političar
• 28. 3. - Mike Newell, filmski režiser

April/Travanj

• 5. 4. - Peter Greenaway, filmski režiser
• 6. 4. - Ivan Đuranec, hrvatski rukometaš († 2009.)
• 6. 4. - Barry Levinson, filmski režiser, producent
• 8. 4. - Douglas Trumbull, filmski režiser, nadzornik specijalnih efekata († 2022)
• 9. 4. - Petar Nadoveza, hrvatski nogometaš i trener († 2023)
• 9. 4. - Branko Andrić Andrla, književnik, slikar, muzičar, filmadžija († 2005)
• 12. 4. - Jacob Zuma, predsednik Južne Afrike
• 16. 4. - Frank Williams, osnivač tima F1 († 2021)
• 17. 4. - Ismar Mujezinović, bosanskohercegovački slikar
• 17. 4. - Holm Sundhaussen, istoričar († 2015)
• 20. 4. - Dragoslav-Pavle Aksentijević, pojac i ikonopisac
• 23. 4. - Sandra Dee, glumica († 2005)
• 24. 4. - Barbra Streisand, američka pevačica
• 28. 4. - Aleksandar Hrnjaković, glumac († 2014)

Maj/Svibanj

• 2. 5. - Jacques Rogge, predsednik MOK († 2021)
• 5. 5. - Jovan Adamov Joca, kompozitor i dirigent zabavne muzike
• 5. 5. - Tammy Wynette, country pevačica († 1998)
• 9. 5. - Mirko Sandić, vaterpolista, preds. Vaterpolo saveza Srbije († 2006)
• 22. 5. - Ted Kaczynski, "Unabomber", terorista († 2023)
• 23. 5. - Milutin Mrkonjić, srpski političar, građevinski inženjer († 2021)

Jun/Juni/Lipanj

• 5. 6. - Teodoro Obiang Nguema Mbasogo, predsednik Ekvatorijalne Gvineje
• 13. 6. - Jelisaveta Sablić, srpska glumica
• 15. 6. - Silvije Degen, hrvatski odvjetnik
• 17. 6. - Mohamed ElBaradei, direktor IAEA, nobelovac za mir
• 18. 6. - Paul McCartney, britanski glazbenik
• 18. 6. - Thabo Mbeki, predsednik Južne Afrike
• 20. 6. - Zdenka Vučković, hrvatska pjevačica († 2020)
• 20. 6. - Brian Wilson, suosnivač The Beach Boys
• 21. 6. - Marina Matulović Dropulić, hrvatska političarka
• 25. 6. - Michel Tremblay, kanadski pisac
• 27. 6. - Vidosav Stevanović, književnik

Jul/Juli/Srpanj

• 1. 7. - Geneviève Bujold, glumica
• 2. 7. - Vicente Fox, predsednik Meksika
• 9. 7. - Richard Roundtree, glumac († 2023)
• 10. 7. - Mirjana Marković, političarka, supruga S. M. († 2019)
• 13. 7. - Harrison Ford, američki glumac
• 13. 7. - Roger McGuinn, frontmen grupe The Byrds
• 14. 7. - Javier Solana, španski i evropski političar, generalni sekretar NATO
• 15. 4. - Momir Talić, general VRS († 2003)
• 25. 7. - Ruža Pospiš Baldani, hrvatska operna pjevačica
• 26. 7. - Vladimír Mečiar, premijer Slovačke

Avgust/August/Kolovoz

• 1. 8. - Jerry Garcia, član grupe Grateful Dead († 1995)
• 2. 8. - Isabel Allende, spisateljica
• 4. 8. - Don S. Davis, američki glumac († 2008.)
• 7. 8. - Ljubica Kolarić-Dumić, hrvatska književnica
• 18. 8. - Radko Polič, glumac († 2022)
• 20. 8. - Isaac Hayes, muzičar, kantautor, glumac († 2008)
• 21. 8. - Božidar Orešković, glumac († 2010)
• 22. 8. - Mira Adanja-Polak, srpska novinarka i producentkinja
• 25. 8. - Đurđija Cvetić, glumica († 2015)
• 29. 8. - Gordana Kuić, književnica († 2023)

Septembar/Rujan

• 3. 9. - Al Jardine, član Beach Boys
• 5. 9. - Werner Herzog, filmski režiser
• 8. 9. - Želimir Žilnik, filmski režiser
• 14. 9. - Mato Pižurica, srpski filolog
• 15. 9. - Bisera Veletanlić, pevačica
• 15. 9. - Wen Jiabao, premijer NR Kine
• 18. 9. - Wolfgang Schäuble, njemački političar († 2023)
• 22. 9. - David Stern, komesar NBA († 2020)
• 25. 9. - Tanasije Uzunović, glumac († 2023)
• 29. 9. - Stojan Stiv Tešić, srpsko-američki književnik, filmski scenarista, dobitnik Oskara († 1996)
• 29. 9. - Madeline Kahn, glumica († 1999)
• 29. 9. - Ian McShane, glumac

Oktobar/Listopad

• 4. 10. - Jóhanna Sigurðardóttir, islandska političarka i premijerka Islanda
• 6. 10. - Britt Ekland, glumica
• 15. 10. - Rajko Kasagić, predsednik vlade RS
• 23. 10. - Michael Crichton, pisac († 2008)
• 25. 10. - Katalin Ladik, književnica, glumica, multimedijalna umetnica
• 26. 10. - Zdenko Runjić, hrvatski kompozitor († 2004)
• 26. 10. - Bob Hoskins, britanski glumac († 2014)

Novembar/Studeni

• 1. 11. - Larry Flynt, izdavač Hustler-a († 2021)
• 1. 11. - Marcia Wallace, glumica, komičarka († 2013)
• 2. 11. - Shere Hite, seksologinja, feministkinja († 2020)
• 15. 11. - Daniel Barenboim, pijanista, dirigent
• 15. 11. - Dragan Zarić, glumac († 2000)
• 16. 11. - Jagoš Purić, srpski fizičar, rektor BU 1998-2000 († 2022)
• 17. 11. - Martin Scorsese, filmski režiser
• 18. 11. - Linda Evans, američka glumica
• 20. 11. - Joe Biden, predsednik SAD
• 22. 11. - Ruslan Hasbulatov, ruski političar († 2023)
• 27. 11. - Jimi Hendrix, američki muzičar († 1970)

Decembar/Studeni

• 6. 12. - Peter Handke, austrijski književnik
• 9. 12. - Dragan Mojović, slikar († 2001)
• 14. 12. - Drago Mlinarec, glazbenik, skladatelj
• 19. 12. - Milan Milutinović, predsednik Srbije († 2023)
• 21. 12. - Hu Jintao, generalni sekretar CK KPK, predsednik NR Kine
• 25. 12. - Ismet Arnautalić, bosanskohercegovački muzičar i kompozitor
• 30. 12. - Janko Prunk, slovenski povjesničar i političar

Kroz godinu

• pribl. - Moamer Gadafi, vođa Libije († 2011)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1942.

Januar/Siječanj

• 14. 1. - Milan Rešetar, lingvista (* 1860)
• 16. 1. - Carole Lombard, glumica (* 1908)
• 17. 1. - Walther von Reichenau, nemački feldmaršal (* 1884)
• 21. 1. - Slaviša Vajner Čiča romanijski, narodni heroj (* 1903)
• 21. 1. - Milan Ilić Čiča šumadijski, narodni heroj (* 1886)
• 21. 1. - Dragan Pavlović Šilja, narodni heroj (* 1908)
• 21. 1. - Dušan Radenković, srpski reditelj i dramski prvak (* 1892)
• 22. 1. - Anka Butorac, narodni heroj (* 1903)
• 23. 1. - Bogdan Šuput, slikar (* 1914)
• 26. 1. - Tadija Anušić, narodni heroj Jugoslavije (* 1896)
• 26. 1. - Felix Hausdorff, matematičar (* 1868)
• 27. 1. - Petar Dobrović, slikar (* 1890)

Februar/Veljača

• 2. 2. - Danil Harms, ruski pisac (* 1905)
• 8. 2. - Fritz Todt, inženjer, osnivač istoimene radne organizacije (* 1891)
• 12. 2. - Grant Wood, američki slikar (* 1891)
• 13. 2. - Fehim Spaho, reisu-l-ulema (* 1877)
• 14. 2. - Mirosław Ferić, poljski pilot (* 1915)
• februar - Moša Šoamović, slikar (* 1876?)
• 15. 2. - Stanislav Binički, kompozitor i dirigent, autor prve srpske opere (* 1872)
• 19. 2. - Đermano Senjanović, narodni heroj (* 1923)
• 20. 2. - Fadil Jahić Španac, narodni heroj (* 1910)
• 20. 2. - Ivan Marković Irac, narodni heroj (* 1909)
• 20. 2. - Ruža Meštrović, slikarica i kiparica (* 1883)
• 22. 2. - Stefan Zweig, austrijski književnik, novinar (* 1881)
• 23. 2. - Miloje Zakić, narodni heroj (* 1912)
• 24. 2. - Anton Drexler, nemački političar (* 1884)
• 28. 2. - Karel Doorman, holandski admiral (* 1889)

Mart/Ožujak

• 1. 3. - Cornelius Vanderbilt III, oficir, inženjer, pronalazač (* 1873)
• 6. 3. - Đorđe Kosmajac, zamenik upravnika logora Banjica (* 1903)
• 7. 3. - Zejnel Ajdini, narodni heroj (* 1910)
• 8. 3. - José Raúl Capablanca, kubanski šahist i svjetski prvak u šahu od 1921-1927 (* 1888.)
• 12. 3. - William Henry Bragg, fizičar, nobelovac (* 1862)
• 13. 3. - Žikica Jovanović Španac, narodni heroj (* 1914)
• 15. 3. - Olga Alkalaj, učesnica NOB (* 1907)
• 17. 3.? - Nada Dimić, narodni heroj (* 1923)
• 18. 3. - Vera Blagojević, narodni heroj (* 1920)
• 20. 3. - Bajo Sekulić, narodni heroj (* 1913)

April/Travanj

• 2. 4. - Mladen Stojanović, ljekar, učesnik NOB, narodni heroj (* 1896)
• april? - Zija Dizdarević, bh. književnik (* 1916)
• 13. 4. - Jan Vlašimsky, hrvatski skladatelj i zborovođa češkog porijekla (* 1861.)
• 15. 4. - Robert Musil, austrijski književnik (* 1880.)
• 18. 4. - Gertrude Vanderbilt Whitney, vajarka, pokroviteljka umetnosti (* 1875)
• 24. 4. - Lucy Maud Montgomery, književnica (* 1874)
• 29. 4. - Vasilj Gaćeša, narodni heroj (* 1906)
• april-maj - Terence Atherton, član britanske misije u Jugoslaviji (* 1903)

Maj/Svibanj

• 3. 5. - Thorvald Stauning, premijer Danske (* 1873)
• 6. 5. - Hasan Kikić, bosanskohercegovački književnik (* 1905)
• 7. 5. - Felix Weingartner, dirigent, skladatelj (* 1863)
• 9. 5. - Čedomir Ljubo Čupić, narodni heroj (* 1913)
• 12. 5. - Janko Čmelik, narodni heroj (* 1905)
• 14. 5. - Frank Churchill, filmski kompozitor (* 1901)
• 15. 5. - Ivan Krkač, narodni heroj (* 1911)
• 16. 5. - Bronisław Malinowski, antropolog (* 1884)
• maj - Slobodan Princip, narodni heroj Jugoslavije. (* 1914)
• 19. 5. - Arthur Edward Waite, okultista (* 1857)
• 21. 5. - Tone Tomšič, narodni heroj (* 1910)
• 22. 5. - Rade Končar, sekretar CK KPH, narodni heroj (* 1911)
• 22. 5. - Stjepan Filipović, narodni heroj (* 1916)
• 27. 5. - Chen Duxiu, bivši generalni sekretar CK KP Kine (* 1879)
• 29. 5. - John Barrymore, glumac (* 1882)

Jun/Juni/Lipanj

• 4. 6. - Rudi Čajavec, partizanski pilot, narodni heroj (* 1911)
• 4. 6. - Tamon Yamaguchi, japanski admiral (* 1892)
• 4. 6. - Reinhard Heydrich, v.d. Protektora Bohemije-Moravske, direktor glavne sigurnosne službe (* 1904)
• 7. 6. - Bora Baruh, slikar, učesnik NOB (* 1911)
• 7. 6. - Alan Blumlein, engleski inženjer elektronike (* 1903)
• 10. 6. - Boško Palkovljević Pinki, narodni heroj (* 1920)
• 11. 6. - Anđa Ranković, narodni heroj (* 1909)
• 12. 6. - Petar Leković, prvi proglašeni narodni heroj (* 1893)
• jun - Lujo Davičo, baletski igrač, pedagog, učesnik NOB (* 1908)
• 21. 6. - Mihovil Pavlek Miškina, hrvatski književnik (* 1887.)
• 26. 6. - Vučko Ignjatović, major JVuO (* 1909)
• 27. 6. - Dragica Pravica, narodni heroj (* 1919)

Jul/Juli/Srpanj

• 8. 7. - Louis Franchet d'Espèrey, maršal Francuske, počasni srpski vojvoda (* 1856)
• jul - Zdravko Čelar, narodni heroj (* 1917)
• 17. 7. - Esad Midžić, narodni heroj (* 1917)
• 28. 7. - Flinders Petrie, arheolog, egiptolog (* 1853)
• 30. 7. - Leopold Mandić, svećenik, kapucin, svetac (* 1866.)

Avgust/August/Kolovoz

• 3. 8. - Richard Willstätter, hemičar, nobelovac (* 1872)
• 5. 8. - Ante Jonić, narodni heroj Jugoslavije (* 1918.)
• 13. 8. - Simo Šolaja, narodni heroj (* 1905)
• 22. 8. - Michel Fokine, plesač, koreograf (* 1880)
• 25. 8. - Princ George, vojvoda od Kenta, član britanske kraljevske porodice (* 1902)
• 30. 8. - Sava Šumanović, srpski slikar (streljan) (* 1896)

Septembar/Rujan

• 4. 9. - Gorazd Praški, episkop Moravske i Šlezije, svetac (* 1879)
• 18. 9. - Ćiro Truhelka, hrvatski arheolog i povjesničar (* 1865.)
• 21. 9. - Nina Vavra, hrvatska glumica (* 1879.)
• 30. 9. - Hans-Joachim Marseille, nemački letački as (* 1919)

Oktobar/Listopad

• 3. 10. - Rifat Burdžević, narodni heroj (* 1913)
• 3. 10. - Vladimir Knežević Volođa, narodni heroj (* 1915)
• 3. 10. - Milan Kalabić, oficir SDS, načelnik kragujevačkog okruga (* 1886)
• 9. 10. - Franjo Ogulinac Seljo, španski borac, narodni heroj (* 1904)
• 10. 10. - Vojo Kushi, narodni heroj Albanije i Jugoslavije (* 1918)
• 13. 10. - Marko Natlačen, bivši dravski ban, kolaborant (* 1886)
• 29. 10. - Husein Hodžić, narodni heroj (* 1913)

Novembar/Studeni

• 4. 11. - Žarko Zrenjanin Uča, član CK KPJ, narodni heroj (* 1902)
• 19. 11. - Bruno Schulz, poljski pisac i slikar (* 1892.)
• 20. 11. - Brana Cvetković, srpski glumac, dečiji pisac, humorista (* 1874)
• 21. 11. - Leopold Berchtold, austrougarski diplomata (* 1863)
• 22. 11. - Moša Albahari, učesnik NOB (* 1913)

Decembar/Studeni

• nov/dec. - Bogosav Vojnović-Pelikan, slikar (* 1894)
• 5. 12. - Emin Duraku, narodni heroj Albanije i Jugoslavije (* 1917)
• 7. 12. - Gavro Schwarz, zagrebački nadrabin (* 1872)
• 21. 12. - Franz Boas, antropolog (* 1858)
• 24. 12. - François Darlan, francuski admiral (* 1881)
• 25. 12. - Vojislav Vučković, kompozitor, dirigent, revolucionar (* 1910)
• 27. 12. - Jure Francetić, ustaški pukovnik, komandant Crne legije (* 1912.)

Kroz godinu

• Nikola Zaninović, hrvatski operni pjevač (* 1878.)
• Dragutin Inkiostri Medenjak, srpski dekorater i slikar. (*1866)
• Dionisije Miković, srpski iguman, književnik i etnograf. (*1861)
• Mavro Frankfurter, vinkovački rabin (* 1875)
• Izidor Gross, šahovski velemajstor, karlovački kantor (* 1860)
• Slavko Hirsch, liječnik, epidemiolog (* 1893)
• Daniel Ozmo, umjetnik (* 1912)
• Hermann Weissmann, odvjetnik, kolekcionar umjetnina (* 1884)
• Oton Vinski, zagrebački bankar (* 1877)

• Fizika: nije dodijeljena
• Kemija: nije dodijeljena
• Fiziologija i medicina: nije dodijeljena
• Književnost: nije dodijeljena
• Mir: nije dodijeljena