Basa Afrikaans

Basa Afrikaans
Pronunciation	[ɐfriˈkɑːns]
Dituturaké ing	Afrika Kidul, Namibia
Gunggung panutur	7,1 yuta
Rumpun basa	Cithakan:Infobox Language/genetic2 Jermanik Jermanik Kulon Frankonia Ngisor Nèderlan Basa Afrikaans
Sistem tulisan	Latin nganggo alfabèt Afrikaans Braille Afrikaans
Status resmi
Basa resmi ing	Afrika Selatan
Recognised minority language in	Namibia
Regulated by	Die Taalkommissie
Kodhe basa
ISO 639-1	af
ISO 639-2	afr
ISO 639-3	afr
Tlatah warna biru tuwa iki nuduhaké tlatahé panyatur basa Afrikaans

Basa iki asal mulané saka cangkriman basa Walanda cara Hollandik Kidul kang dadi basané padinan warga Éropa mligi kang asalé saka Walanda awit abad angka 17-18. Basa Afrikaans suwi-suwi awit jaman semono dadi béda karo basa asalé. Mulané, kadhang kala basa Afrikaans diarani turunané basa Walanda. Basa iki dadi basa tuturané asli wong Afrikaner lan wong kulit warna ing Afrika Kidul.

Tembung-tembung kang ana ing basa Afrikaans iki 95%-é asalé saka basa Walanda. Turahané silihan saka basa-basa kaya ta Portugis, Malayu, Bantu, Khoisan, Jerman, lan sapanunggalané. Dadiné, panyatur basa Afrikaans karo basa Walanda bisa mangertèni siji karo liyané sanajan ana béda sithik ing pangucapan lan paramasastrané (gramatiké).

Basa Afrikaans duwé panyatur asli kira-kira wong 7 yuta utawa 13,5%-é warga Afrika Kidul utawa basa nomer telu kang paling akèh dipituturaké. Basa iki salah siji saka sawelas basa resmi ing nagara iku. Liyané Afrika Kidul, basa iki dadi lingua franca ing nagara Namibia saemper karo basa Inggris lan Jerman, mligi ing wewengkon Kutha Windhoek. Sanajan basa Inggris dadi basa resmi siji-sijiné ing Namibia, basa Afrikaans lan Jerman tetep diakoni minangka basa enggonan.

Gunggungé panyatur basa Afrikaans ana kira-kira wong 15 nganti 23 yuta.

Asal-usul

Basa Afrikaans Tmula ana ing Koloni Landa ing laladan Cape (Tanjung), lumantar nyempal saka dhialèk Landa Eropa, sajeroning abad 18. Ing pramila abad 18 lan nganti abad 20, Basa Afrikaans ing Basa Landa dianggep kanthi "kitchen language" utawa Basa Pawonan (Afrikaans: kombuistaal), lan kurang géngsiné, uga diarani basa ngisoré Basa Landa kang umum Kaaps Hollands ("Cape Dutch," i.e. Afrikaans) geradbraakt," gebroken anf onbeschaafd Hollands ("Basa Landa Ndhésa"), saliyané diarani verkeerd Nederlands ("Basa Landa Salah"). Kira-kira 90 nganti 95% tetembungan Basa Afrikaans mula saka Basa Landa, lan ana pambédha ing tetembungan antaraning rong basa iki; nanging Afrikaans duwé morpologi kang luwih katon, paramasastra lan éjan. Ana tataran silihmangertèn utawa mutual intelligibility antara rong basa mau, mligané ing panulisan.

Basa Afrikaans olèh njupuk silihan tetembungan lan paramasastra saka basa-basa liyané kaya ta acquired Basa Melayu, Basa Khoisan, Basa Portugis, lan Basa-basa Bantu, and Afrikaans has also been significantly influenced by South African English. Nanging, panyatur Basa Landa kerep ngadhepi luwih sithik kebingungan yèn ngrungokaké panyatur basa Afrikaans tinimbang kosok baliné. Silihpangertèn iki ora sepadan, amarga panyatur Basa Landa luwih bisa reti Afrikaans tinimbang sewaliké. Lumrahé, silihpangertèn antaraning Landa lan Afrikaans luwih gedhé tinimbang Landa lan Basa Frisia utawa antaraning Basa-Basa Jermanik Lor kaya ta Basa lan Basa Swèdhen. Panulis lan juru gurit Afrika Kidul ya iku Breyten Breytenbach, njajal nggambaraké adoh-adohing basa kanthi Dunya Panyatur Inggris lan nemu yèn bédhané Basa Landa Baku lan Afrikaans mèh padha karo antaraning Basa Inggris Baku Receive Pronunciation lan Basa Inggris Amérikah Sarékat Kidul.

Pangembangan

Akèh-akèhané para pamanggon pramila kang cukilé saiki diarani wong Afrikaner asalé saka Republik Pitung Provinsi Walanda kang saiki dadi Walanda lan Flander, sanajan seperenemé uga saka Prancis, mligané Huguenot lan seperpitu saka Jérman.

Buruh lan buruh tukon kang uga ngembangaké basa Afrikaans ya iku Asia (mligané wong Melayu lan wong Malagasi, saliyané wong Khoi, Wong San, lan Wong Bantu kang uga manggon ing laladan iku. Wong Kréol ing pramula abad 18—kaya kang kacatet ing kasusé Hendrik Bibault lan para Oude Ram — iku kang paling pramula ngundhang dhèwèké Afrikaner (Wong Afrika). Nembé ing tengah-tengahing abad 19^{[mbuh-mbuhan – rembug]} wong Boer uga njupuk tembung iku. Wong Khoi lan wong-wong blasteran padha-padha diarani 'Coloureds' utawa 'warna'.

Awit taun 1815, Basa Afrikaans ngganthèni basa Melayu dadi basa pangajaran ing sekolah-sekolah Islam Afrika Kidul, mula ditulis ing Abjad Arab: dheleng Arabic Afrikaans. Sabanjuré, Basa Afrikaans kang ditulis ing aksara Latin, mula ana ing layang kabar, lan panulisan-panulisan agama lan pulitik awit 1850.

Ing taun 1875, sak wong panyatur basa Afrikaans saka Cape ngadhekaké kumpulan jenengéGenootskap vir Regte Afrikaanders ("Society for Real Afrikaners"), lan nerbitaké rena-rena buku ing basa Afrikaans, kalebu paramasastra, bausastra, sajarah lan buku-buku bab agama. Ing taun 1825, Afrikaans diakoni pamaréntah dadi basa kang hakiki, tinimbang salah sawijining dhialèk basa Landa.

Pangakon

Mulané Afrikaans dianggep pérangan dhialèk Basa Landa ing Afrika Kidul nganti pramila abad 20, nalika basa iki diakoni dadi basa kang séjé ing undhang-undhang Afrika Kidul, bebarengan karo Basa Landa baku, kang akiré Afrikaans ngganthèni dadi salah sawijining basa resmi.

Sadurungé Perang Boer (1880-1881 lan1899-1902), "lan pirang taun sakbaré, basa Afrikaans dianggep ora patut kanggo pandhdikan. Malahan dianggep kaya ‘basa pawonan’ utawa ‘basa kasar’, kang pantes dadi sesambungan antaraning wong Boers menyang." Nanging, 23 taun sawisé Perang Boer Kapindo babar ing taun 1902, lan uga amarga upayané Gerakan Basa Afrikans (the Afrikans Language Movement) ing tanggal 8 Mèi 1925, Undhang-Undang Basa Resmi No 8 taun 1925 (the Official Languages of the Union Act No 8 of 1925) diloloské ing parembugan Déwan Rakyat lan Sènat, lan wayah iku Basa “Landa" dilebokaké dadi salah sawijining basa resmi kalebu uga Afrikaans. Nanging, ing Undhang-Undhang Dhasar Afrika Selatan taun 1961 ngganthi posisi Afrikaans lan Landa, akiré Basa Inggris lan Afrikaans dadi basa resmi najan uga nglebokaké Basa Landa. Nanging tembung Basa Landa ora karan manèh ing Undhang-Undhang Dhasar anyar taun 1983.

Monumèn

 

Monumèn Basa Afrikaans (Afrikaanse Taalmonument) manggon ing sawijining gumuk kang ngadhep kutha Paarl, Western Cape Province, Afrika Kidul. Resmi dibuka kanggo umum ing tanggal 10 Oktober 1975, tugu iki dibangun kanggo mendhaki 50 taun Afrikaans diakoni dadi salah siji basa resmi ing Afrika Kidul kang bédha karo Basa Landa. Tugu iki dibangun ing Paarl ing pringatan 100 taun ngadhegé Genootskap van Regte Afrikaners (Society of Real Afrikaners), salah sawiji pakumpulan kang nguri-uri jatining Afrikaner lan kabungahan ing basané dhéwé.

Standarisasi

 

Ahli basa Paul Roberge njelasaké yèn tulisan ‘Afrikaans asli’ kang paling pramila iku serat doggerel saka taun 1795 lan guneman kang ditulisaké déning musapir Landa 1825. Tulisan cithak pramila antaraning Afrikaner mung nganggo basa Landa Éropa. Nanging ing tengahing abad 19, luwih akèh ditulis ing Afrikaans, kang nalika semono isih dianggep dhialèk enggon-enggonan.

Ing 1861, L.H. Meurant nerbitaké buku kang judhulé Zamenspraak tusschen Klaas Waarzegger en Jan Twyfelaar ("Guneman antaraning Claus Truthsayer lan John Doubter"), kang dianggep tulisan basa Afrikaans kang bener.^{[butuh sitiran]} Sawetara, Abu Bakr Effendi uga nulis buku pedoman Islam ing panulisan Arab Afrikaans ing taun 1862 nganti 1869, nanging nembé diterbitaké lan disebaraké ing taun 1877. Bausastra lan buku paramasastra pratama basa Afrikaans diterbitaké taun 1875 déning Genootskap vir Regte Afrikaners ("Society for Real Afrikaners")ing kutha Cape Town.^{[butuh sitiran]}

 

Bausastra pratama basa Afrikaans Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) (Dictionary of the Afrikaans Language), kang durung pepeg, nanging ana bausastra sak volume kang digawé padinan ya iku Verklarende Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT). Sawetara panulisan resmi Afrikaans ikuAfrikaanse Woordelys en Spelreëls, kang disusun déning Die Taalkommissie.

Kitab Injil Pertalan Afrikaans

Cithakan:Kaca Utama Tetenger utama pangembangané basa iku ya iku dipertalanaké kitab injil ing basa Afrikaans. Sadurungé, panyatur basa Afrikaans-Landa Cape kudu maca injil ing basa Landa Statenbijbel. Perkara iku ana pranalané Statenvertaling karo Sinode Dordrecht taun 1618 kang wujud wujud kunaning Basa. Amarga iku, panyatur basa Landa lan Landa Cape angèl silih mangertèn, lan tambah ora diweruhi déning panyatur basa Afrikaans..

C. P. Hoogehout, Arnoldus Pannevis, lan Stephanus Jacobus du Toit wong-wong kang pramula mertalaké injil ing basa Afrikaans the first. Panenger pertalan injil ing basa iku ing taun 1878 saka pertalané C. P. Hoogehout's translation of the Evangelie volgens Markus (Injil Markus, kang maksudé. Injil miturut Markus); nanging pertalan iku ora diterbitaké lan kasimpen ing Perpustakan Nasional Afrika Kidul (the South African National Library), Kutha Cape Town.

Pertalan sampurna injil ing basa Afrikaans terbit ing taun 1933 déning J. D. du Toit, E. E. van Rooyen, J. D. Kestell, H. C. M. Fourie, lan BB Keet. Karya iki dadi tetenger kang ndadikaké basa Afrikaans 'n suiwer en oordentlike taal, ya iku " basa kang tepak lan pantes" kanggo kaperluan agama, mligané antarané panyatur basa Afrikaans kang agamané Calvinist lan ora yakin karo pertalan injil kang rena-rena saka vèrsi Landa kang digawé cekelan sadurungé.

Ing 1983, pertalan anyar mangayubagyani 50 taun pertalan injil taun 1933 lan ngapiki versi kang butuh dibesuti. Besutan akir èdisi iki digarap déning E. P. Groenewald, A. H. van Zyl, P. A. Verhoef, J. L. Helberg lan W. Kempen.

• Basa Indo Éropa
  • Jérmanik
    • Jérmanik Kulon
      • Frankonia Ngisor
        • Landa
          • Afrikaans, Basa Kréol Landa

Afrikaans kalebu sub kelompok dhéwé ing Jérmanik Kulon lan kalebu Frankonia Ngisor. Basa Afrikaans akèh silihmangertèn karo Basa Landa. Basa-basa liyané kang sadhulur ya iku Basa Jérman, Basa Inggris, Basa Frisia, basa-basa Jérman Ngisor lan Yiddish.

Cacah Jiwa

Negara	Panyatur	Persèntase	Taun	Rujukan
Ostrali	35.030	0,16%	2011
Botswana	8.082	0,39%	2011
Mauritius	36	0,002%	2011
Namibia	180.029	8,7%	2011
Cithakan:Country data Niu Selan	21.123	0,52%	2006
Afrika Kidul	6.855.082	13,4%	2011

Sosiolinguistik

 

Sanajan nyebutaké Afrikaners, iku ngarahé ing bebrayan, tetembungan Afrikaanses utawaAfrikaanssprekendes (lit. Panyatur Afrikaans) kuduné nyebutaké wong-wong ora pandheng asal mulané kang nyatur basa Afrikaans dadi basa ibuné. Jatiné basa durung nyatakaké endhi-endhi tetembungan kang tepak, lan telung tetembungan iku lumrah ing sesambungan padinan. Kelompok panyatur Afrikaans saka kulit putih mula diarani "The Boere". Sawetara tetembungan boerseun lan boeremeisie (kang artiné bocah tani) dadi tetembungan kang populèr antaraning Afrikaner kulit putih kanggo ngungkapké rasa bungah, ora masalah dhèwèké pancèn wong tani utawa dudu.

 

 

Basa Afrikaans uga dipituturaké ing Namibia. Sadurungé mardika, Afrikaans statusé padha karo Basa Jerman dadi salah sawijining basa resmi. Nanging awit kamardikan Namibia ing taun 1990, basa Afrikaans diakoni dadi salah sawiji basa enggon-enggon, nanging dudu basa resmi manèh. Ana uga cacah cilik panyatur basa Afrikaans antaraning warga kulit putih Zimbabwé, amarga akèh kang metu saka nagara iku awit taun 1980. Basa Afrikaans uga dadi basa pedoman pandhidhikan sekolah-sekolah ing Bophuthatswana, lan Bantustan.

Akèh wong Afrika Kidul kang manggon lan makarya ing nagara Bèlgi, Walanda, Inggris, Irlandia, Australia, Niu Selan, Kanada, Amérikah Sarékat lan Kuwait, lan akèh kang panyatur basa Afrikaans. Dhèèwké andhuwèni aksès ing situs-situs basa Afrikaans, situs pawartos kaya ta Netwerk24.com lan Sake24 Archived 2016-01-25 at the Wayback Machine., lan uga giyaran lumantar jejaring kaya ta saka Radio Sonder Grense lan Radio Pretoria.

Basa Afrikaans uga duwé pangaruh ing Basa Inggris Afrika Kidul. Akèh tetembungan Basa Inggris kana kang dijupuk saka Afrikaans, kaya ta bakkie ("truk bukaan"), braai ("panggangan"), naartjie ("jeruk keprok"), tekkies (Ing Amèrika "sneakers", ing Inggris "trainers", ing Kanada "runners" kang artiné sepatu kèts). Ana sawatara tembung ing basa Inggris baku uga wod saka basa Afrikaans, kaya tuladha, aardvark (lit. "babi lemah"), trek ("lelana pambuka", maksud asliné "narik" nanging uga artiné "pindahan"), spoor ("dalan tikus"), veld ("latar" ing Afrikaans. "lapangan"), commando from saka tembung Afrikaans kommando kang artiné unit tarung cilik, boomslang ("ula uwit") lan apartheid ("pisahan").

Ing taun 1976, para siswa SMA ing kutha Soweto pramula haruhara Soweto amarga pamarèntah mutusaké yèn basa Afrikaans didadèkaké basa prèntah kanggo separuh wulangan kang diajarké ing sekolah-sekolah dudu kulit (turahé nganggo basa Inggris). Sanajan basa Inggris mung dadi basa asliné 8,2% pendhudhuk, nanging paling akèh direti lan basa kaloro mayoritas wong Afrika Kidul. Basa Afrikaans luwih akèh dipituturaké tinimbang Inggris ing provinsi Cape Kulon lan Cape Lor, atusan kilomèter saka Soweto. Panolakan wong kulit ireng menyang basa Afrikaans lan luwih milih Basa Inggris malih ditegesaké samubare pamarèntah ngethokaké kebijakan sak sasi sawisé huru hara iku. Asilé: 96% sekolah-sekolah kulit ireng milih nganggo basa Inggris (tinimbang Afrikaans utawa basa asli liyané) dadi basa ater-ateré. Iku amarga basa Afrikaans uga dipandheng nalika basa penindas kanggo sawatara wong, dhesekan dilancaraké kanggo mbusek basa Afrikaans dadi basa pangajaran ing universitas-universitas Afrika Kidul, kang nggarai protes mahasiswa kang anggegirisi ing taun 2015.

IngUndhang-Undhang Dhasar Afrika Kidul taun 1996, Afrikaans tetep dadi salah sawiji basa resmi saliyané basa Inggris lan sangang basa liyané. Artiné, kebijakan anyar iki ngalongi Afrikaans lan luwih milih basa Inggris, utawa kanggo ngakomodir basa-basa resmi liyané. Tuladhané ing taun 1996, South African Broadcasting Corporation ngelongi cacah siyaran télévisi ing basa Afrikaans, sawatara maskapé South African Airways ngilangi jeneng Afrikaans Suid-Afrikaanse Lugdiens saka awak pesawaté. Pada karo liyané, misi diplomatik Afrika Kidul mung nampilaké tetenger nagara ing basa Inggris lan basa nagara panggonané, ora ning Afrikaans.

Sanajan kaanan ngono, basa Afrikaans tetep kuwat. Rena-rena layang kabar lan kalawarti ing baasa Afrikaans tetep diterbitaké ing cacah kang akèh. Salah sawijiné kalawarti umum kanggo kulawarga Huisgenoot ing basa Afrikaans iki duwé paling akèh pawacan sakindhenging nagara. Saliyané iku, salah sawiji saluran TV berbayar ing basa Afrikaans kang jenengé KykNet uga nyiar awit taun 1999, lan saluran musik Afrikaans music channel, MK (Musiek kanaal) (Saluran Musik), ing taun 2005. Buku-buku basa Afrikaans isih uga diterbitaké saben taun, mligané déning penerbit Human & Rousseau, Tafelberg Uitgewers, Struik, lan Protea Boekhuis. Trilogi film Afrikaans kang judhulé Bakgat (ditayangké taun 2008) nggarai bangkité indhustri film basa Afrikaans (kang wis mandheg awit tengah-tengah taun 1990an) lan lagu pramilané penyanyi kalairan Bèlgi ya iku Karen Zoid kang judhulé "Afrikaners is Plesierig" (rilis ing tau 2001) uga dadi sebab bangkité manèh indhustri musik basa Afrikaans saliyané ing jinis musik Rock.

Basa Afrikaans andhuwé rong tugu kang dibangun kanggo pangurmatan. Tugu pramila dibangun ing Burgersdorp, Afrika Kidul, ing taun 1893, lan tugu kapindho, kang luwih apik lan dibangun déning Afrikaans Language Monument (Afrikaanse Taalmonument), ana ing Paarl, Afrika Kidul, ing taun 1975.

Nalika kalawarti desain asal Inggris ya iku Wallpaper nggambarké basa Afrikaans dadi salah sawiji ‘’basa paling èlèk sakdunya’’ ing artikelé ing èdisi September 2005 bab Monumen Basa Afrikaans, Milyarder Afrika Kidul ya iku Johann Rupert (pimpinan Richemont Group), njawab karo narik kabèh iklan-iklané kaya ta Cartier, Van Cleef & Arpels, Montblanc lan Alfred Dunhill saka kalawarti iku. Panulisé, Bronwyn Davies iku wong Afrika Kidul panyatur Basa Inggris Afrika Kidul.

Basa Landa Modern lan Afrikaans duwé 90 persèn tetembungan kang padha. Panyatur Afrikaans bisa reti lan sinau basa Landa mung sedhiluk. Panyatur basa Landa malah luwih rikat manèh yèn nyinaoni basa Afrikaans, amarga paramasastrané kang ringkes, nanging yèn mangertèni basa guneman rada suwé. Sawetara panyatur basa Afrikaans bisa sinau pangucapan basa Landa lumantar cara gladhèn sedhiluk. Iku kang nggampangaké perusahaan-perusahaan saka Walanda lan Bèlgia mbukak pusat télépon ing Afrika Kidul..