2023: Yaro

2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a2050a • 2060a • 2070a • 2080a • 2090a2100a

Historio > yarcento
Yarcenti:
20ma21ma22ma
Yardeki:


Yari:

20012002200320042005
20062007200820092010
20112012201320142015
20162017201820192020
20212022202320242025
20262027202820292030
20312032203320342035
20362037203820392040
20412042204320442045
20462047204820492050
20512052205320542055
20562057205820592060
20612062206320642065
20662067206820692070
20712072207320742075
20762077207820792080
20812082208320842085
20862087208820892090
20912092209320942095
20962097209820992100

La yaro 2023 (MMXXIII per Romala algarismi) esos ordinara yaro komencinta ye sundio segun la Gregoriala kalendario. Ol esis la 23ma yaro de la 3ma yarmilo, la 23ma yaro de la 21ma yarcento, e la 4ma yaro de la yari 2020a.

Dum ca yaro, cesis global urjanteso deklarita da Mondal Organizuro pri Saneso pro la pandemio di KOVID-19. Inter la naturala dizastri qui eventis ca yaro esis la 5ma maxim destruktiva ter-tremo dil yarcento, qua produktis preske 60 mil mortinti en Turkia e Siria; ciklono Freddy - la maxim longe duranta de la historio, qua produktis plu kam 1400 morti en Malawi e Mozambik; tempesto Daniel, qua produktis adminime 11 mil morti en Libia ed esis la maxim mortigiva tempesto depos ciklono Nargis de 2008; ed anke la ter-tremo di Maroko (2960 morti), e la quar ter-tremi qui eventis en Herat, Afganistan, e produktis plu kam 1400 morti.

L'invado di Ukraina da Rusia e l'interna milito di Myanmar duris. Ank eventis serio di stato-stroki, armala konflikti e politikala krizi en multa nacioni di Afrika. En oktobro, pos atako da Hamas kontre Israelana teritorio, komencis milito kontre Hamas en Gaza.

En 2023 eventis multa developi teknologiala pri artifical inteligenteso, exemple kande organizuro OpenAI kreis stabila versiono di "babilo-roboto" ChatGPT, e teknologiala grupo Alphabet Inc., suportita da Google, expansis lua agado en diversa faki di nova teknologii.

Ye la 1ma di januaro 2023 on kalkulis ke la Tero havis 7 943 milion habitanti,, e kalkulesis ke ol atingus 8 119 milion individui ye la 1ma di januaro 2024. En aprilo India superiris Popul-Republiko Chinia kom la maxim populoza lando de la mondo.

Segun Chiniala horoskopo, 2023 esis la Yaro dil Kuniklo.

Klimato ed ambiento*

Ye la 3ma di januaro, Usana ciencala centro National Snow and Ice Data Center publikigis raporto pri vasteso di glacio-kovrajo en Antarktika. Komparanta 45 yari di satelitala fotografuri, la raporto montris ke la kovrajo esis la min granda de la historio. Ye la 25ma di januaro, giganta glaciomonto, kovranta entote 1550 km² (tam vasta kam urbo Sao Paulo) separis su de Antarktika. Tamen, ciencisti del instituto British Antarctic Survey (BAS) afirmis ke ca evento ne esis konsequo de globala varmesko. Ye fino di januaro, pluvegi efektigis inundadi en Auckland, Nova-Zelando, e produktis adminime 4 morti e granda destruktado. Dum la komenco di januaro, Latvia frapesis da la maxim serioza inundadi pro desfrosto depos 1981. Ye la 26ma di januaro, tropikala tempesto Cheneso frapis Madagaskar, afektis 89 mil personi, e produktis 30 morti e 20 plusa homi desaparinta. Ye la 30ma di januaro komencis serio di forestala incendii en la sudo di Chili, qui produktis 24 morti e plu kam 2000 plusa homi vundita. Plu kam 12 milion hektari brulesis.

Ciklono Freddy, qua originis ye la 5ma di februaro proxim minora Insuli Sunda, che Indiana Oceano, frapis sudal Afrika (Madagaskar, Mozambik, Eswatini, Zimbabwe, Malawi, Sudafrika, Zambia, insuli Mascarenhas), ante desaparar ye la 14ma di marto. Ol frapis kelka loki nur kom tropikala tempesto, ma altra loki frapesis per venti qui atingis 270 kilometri po horo. Ol esis la maxim duranta e longe parkuranta tempesto de la historio, e produktis entote 1434 morti e 556 plusa homi desaparinta. La tempesto eventis meze epidemio di kolero en Mozambik e Malawi, e plumaleskis la severeso dil epidemio. Ye la 12ma di februaro, ciklono Gabrielle frapis Nova-Zelando e produktis adminime 11 morti e severa inundadi. Ye la 19ma di februaro eventis violentoza pluvego en la norda litoro dil stato Sao Paulo, en Brazilia. Sur urbo São Sebastião falis plu kam 600 mm di pluvi, qui efektigis dizastroza terglitadi e produktis plu kam 36 morti, cirkume 40 desaparinti, e granda destruktado.

En februaro e marto, landi de sudal Europa konfrontis serioza sikeso, en qua kelka riveri e kanali divenis komplete senaqua. Nivuro en Alpi diminutis per 63%, segun ciencal organizuro CIMA Research Foundation. Pro la poka pluvo-quanto e nivuro, Franca guvernerio decidis proskriptar 9 nova granda projeti pri domo-konstruktado en la sudo di la lando por la proxima 4 yari. La manko di aquo anke minacas navigado en kelk arei. En Peru ed Equador, ciklono Yaku produktis adminime 8 morti e granda destruktado de la 7ma til la 20ma di marto. Ank en marto e komenco di aprilo, forta pluvi en la norda ed en la Nord-estala regioni di Brazilia afektis mili di personi en diversa urbi. Che urbo Rio Branco, Acre, pluvis dum 24 hori inter la 24ma e la 25ma di marto, 75% de la pluvo-quanto expektata por tota monato marto.

Dum autuno en norda misfero, kelka regioni enrejistris rekordi di alta temperaturi, exemple 36°C (96°F) en Windsor Locks, Connecticut, Usa ye la 14ma di aprilo, 38,8°C en Córdoba, Hispania ye la 27ma di aprilo, e 36,1°C en Shanghai, Popul-Republiko Chinia, ye la 29ma di mayo. Ye la 21ma di aprilo en Myanmar, violentoza tornado frapis vilaji Aung Myin Kone e Tadaw, proxim la chef-urbo Naypyidaw, produktanta adminime 8 morti e 128 plusa homi vundita, e destruktanta adminime 232 domi. Ye la 29ma di aprilo, decensanta ventegi frapis sudala Texas e produktis deki di mili di dolari en domaji. De la 19ma di mayo til la 3ma di junio, tifono Mawar, anke konocata kom "supertifono Betty", la maxim violentoza enrejistrita dum monato mayo en la historio, produktis 2 morti en Guam, 1 en Filipini, 1 en Taiwan e 2 en Japonia, e granda destruktado.

Dum somero en norda misfero, temperaturi en multa loki atingis historiala rekordi. Exemple Palermo, Sicilia, enrejistris 47°C. En Tunis, Tunizia, enrejistresis 50°C, ed en Amman, Jordania, enrejistresis 39°C. Diversa incendii en multa loki di Usa ed Europa augmentis la destruktado. De la 19ma til la 29ma di julio, tifono Doksuri frapis Filipini, Taiwan, Vietnam e Popul-Republiko Chinia e produktis entote 137 morti e 289 plusa homi vundita e 46 desaparinti. Ol ank efektigis 15,4 miliard dolari en materiala domaji, ed esis la 2ma maxim destruktiva tifono di la historio, e la maxim destruktiva di Popul-Republiko Chinia. Ye la 1ma di agosto, Iran deklaris vakancodio en tota la lando dum du dii, pro la temperaturi extreme alta, klozanta tota skoli, banki e publika kontori. Ye la 3ma di agosto, komencis serio di inundadi pro pluvegi en sudal Austria (Karintia) e Slovenia. En 48 hori, pluvis 275 mm en Loibl, Slovenia, e 3 personi mortis. Segun raporto publikigita ye la 8ma di agosto 2023 dal Europana sistemo Copernicus Programmme kreita por studiar klimatala chanji, julio 2023 esis la maxim varma julio segun historiala registragi. La recenta varmesko klimatala afektabas serioze la quanto di glacio en Alpi: segun studii publikigita da Autrian Akademio pri Cienci, en agosto, la glacieri di Estal Alpi desaparigos komplete ante 2050.

En Kanada, forestal incendii komencis ye la 1ma di marto 2023, e til la 20ma di agosto li destruktabis plu kam 14 milion hektari (cirkume 5% ek la foreti di la lando) ed efektigis la morto di 5 personi, e la diplaso di 155 856 plusa homi til la 7ma di julio. Lor la "fairala sezono" di 2023 en Nord-Amerika judikesis kom la maxim mala de la historio, e superiris olta di 2020. La fumo emisita afektis la qualeso dil aero en multa urbi, ed en junio ol trairis Atlantiko ed atingis Europa. En Italia, nome en Sicilia, fairi komencis ye la 23ma di julio, e til la 28ma di julio li destruktabis 51 386 hektari. Samatempe, violentoza tempesti frapis la nordo di la lando.

De la 16ma til la 24ma di agosto, uragano Hilary, kategorizita kom "4" segun forteso di venti, frapis Basa Kalifornia e pose la sudo di Kalifornia, en Usa. Ol esis l'unesma uragano en la regiono pos 84 yari. De la 22ma di agosto til la 3ma di septembro, tifono Saola o Goring frapis la sudo di Taiwan, la nordo di Filipini e la sudo di Popul-Republiko Chinia. Ye la 4ma di septembro, tifono Haikui frapis Taiwan, e koaktis l'evakuo di 7 mil personi. Ne eventis morti, tamen l'intensa pluvi efektigis inundadi e granda destruktado.

En septembro, pluvegi en la centro e la sudo di Hispania produktis du morti, du desaparinti ed efektigis granda inundadi e destruktado. Ye la 4ma di septembro, ciklono frapis la centro e la nordo di Braziliana stato Rio Grande do Sul, efektigis pluvego ed inundadi en multa urbi e produktis adminime 21 morti. Ye la 6ma di septembro, tempesto Daniel frapis Turkia, Grekia e Bulgaria, efektigis grava inundadi e granda destruktado, e produktis en ca landi rispektive 7, 17 e 4 morti. Che urbo Voros, distanta 330 km norde de Athina, pluvis 375 mm en 14 hori, dekople la quanto di pluvi expektita por la tota monato. Pose, Daniel trairis Mediteraneo e frapis nord-estala Libia de la 10ma til la 12ma di septembro. Ibe ol produktis adminime 4 333 morti e 10 000 plusa homi desaparinta. En Popul-Republiko Chinia eventis granda inundadi en Guangdong e Fujian kande ciklono Haikui frapis li ye la 8ma di septembro. Pluvegi en Hong-Kong e Shenzhen atingis historiala rekordi en 140 yari. Ye la 11ma di septembro, urbo Leominster, en Massachusetts deklaris urjanteso-stando pos ke 280-milimetra pluvego efektigis giganta inundado.

Ye komenco di oktobro, anuncesis ke la sikeso en la Norda e Nord-estala regioni di Brazilia ja esis la maxim serioza depos la yaro 1980. La manko di pluvi nocis la distributado di aquo por homala uzo e la produktado di elektro e nutrivi. Multa fishi ed exempleri di Amazoniana riverala delfino (Inia geoffrensis) mortis pro diminutado di volumino di aquo en riveri, ed augmento di la temperaturo. Segun previdado meteorologiala, la sikeso en la regiono - afektanta 8 stati: Amazonas, Pará, Acre, Amapá, Maranhão, Piauí, Bahia e Sergipe durus adminime til januaro 2024. De la 4ma til la 5ma di oktobro en Sikkim, India, pluvegi efektigis brechizo che glaciala lago Suda Lhonak e sequante inundado, qua arivis al aquobarilo Teesta III e produktis lua rupto. Plu kam 74 personi mortis konseque. Ye la 25ma di oktobro, uragano Otis frapis Acapulco, Mexikia, per venti qui atingis 270 km/h, e produktis adminime 39 morti. Ol esis l'unesma uragano di Pacifiko qua atingis kategorio 5 che skalo Saffir-Simpson.

En novembro, reprezentanti de diversa nacioni kunvenis en Uzbekistan por konfero di la Kunveno dil Unionita Nacioni por Kombatar Dezertigo (Angle: United Nations Convention to Combat Desertification, abreviita UNCCD). Reprezentanti de Afrikana nacioni emfazis ke globala konflikti, nome en Ukraina e Gaza deviacis internaciona kapitali qui uzesus por kombatar dezertigo en lia landi. On kalkulis ke plu kam 110 milion individui en Afrika afektesis direte por klimatala problemi e sikeso en 2022, e la domaji superiris 7,7 miliard Euri. Ank en novembro, publikigesis studiuro montranta ke la granda fumonubi de incendii en Australia en 2019-2020 pluforteskis fenomeno La-Ninya en 2020-2022 e, nedirete, afektis la klimato ank en 2023.

Ye la 3ma di decembro, inundadi e terglitadi en Tanzania produktis 47 morti e vundis plusa 85 homi. L'inundado eventis pos periodo di forta sikeso. Ye la 9ma e la 10ma di decembro, diversa tornadi frapis Usana stato Tennessee, e produktis 7 morti, 71 plusa homi vundita e granda materiala destruktado. Ye la 17ma di decembro, violentoza tempesto kun venti de plu kam 150 km po horo frapis Bahía Blanca, en Arjentinia, e produktis adminime 13 morti. Ye la 26ma di decembro, ventegi e sturmi produktis adminime 10 morti en Australiana stati Quinslando e Victoria. Ye la 28ma di decembro, sturmo Gerrit frapis Unionita Rejio per venti qui atingis 128 km/h en rivala regioni, portis pluvegi e nivo a multa regioni, interuptis transporto en chosei e ferovoyi, ed interuptis furniso di elektro. Ye la lasta semano di decembro, pluvegi che Demokratial Republiko Kongo efektigis inundadi e terglitadi, e produktis plu kam 60 morti. Ye la 30ma di decembro, rapida inundadi produktis 21 morti en KwaZulu-Natal, Sudafrika.

Ye la 8ma di novembro, Europana meteorologiala observatorio Copernicus anuncis ke la yaro 2023 esus la maxim varma yaro de la pasinta 125 mil yari. Datumi publikigita da Japoniana Agenterio pri Meteorologio Kishō-chō ye la 2ma di januaro 2024, montris ke 2023 esis la maxim varma yaro segun global enrejistrado, e la mezavalora temperaturi superiris per 1,43 °C la mezavalora lineo di temperaturi enrejistrita de 1850 til 1900.

Eventi

Januaro

Februaro

Marto

  • 2ma di marto - Invado di Ukraina da Rusia: che oblast Briansk, Rusia, eventas ataki kontre du frontierala vilaji, en qua du civili mortigesas, e 10-yar evanta puero vundesas serioze. Pose, nacionalisti Rusa de extrema dextra asumas l'autoreso dil ataki.
  • 6ma di marto - En Indonezia, terglitado en la regiono Kabupaten Natuna produktas adminime 50 morti e cirkume 4 plusa homi restas desaparinta.
  • 10ma di marto - Usana banko Silicon Valley Bank, la 16ma maxim granda de Usa, bankrotas. To krea timo pri bankroto di altra granda banki.
  • 13ma di marto - Ciklono Yaku frapas Lima, Peru, efektigas pluvego kun granda inundadi e terglitadi, e produktas adminime 5 morti.
  • 17ma di marto - L'Internaciona Kriminala Korto lansas arest-impero kontre Rusa prezidanto Vladimir Putin, pro mortigi dum l'Invado di Ukraina.
  • 18ma di marto - Ter-tremo kun epicentro en Balao, municipo distanta 140 kilometri de Guayaquil, frapas Equador kun forteso 6.5 che skalo di Richter. Ol anke frapas min intense Peru, Chili e Mexikia, e produktas adminime 13 morti en Equador.
  • 19ma di marto - Suisa koloko-banko UBS Group AG aceptas komprar banko Credit Suisse po 3 miliard Suisa franki, pos konkordo negociita kun Suisa guvernerio e la Nacionala Banko Suisa.
  • 26ma di marto - Eventas grandega spontana protesti en diversa urbi Israelana, pos ke chefministro Benjamin Netanyahu demisionas ilua defenso-ministro, qua disursis kontre la judiciala reformo propozata.
  • 28ma di marto - Adminime 40 personi mortas dum incendio en diteneyo por migranti nelegala en Ciudad Juarez, Mexikia.
  • 29ma di marto - Unesmafoye mohamedano, Hamza Yusuf, divenas chefa ministro di Skotia.
  • 30ma di marto - En New-York, jurio akuzas ex-prezidanto Donald Trump pri sekrete pagar ex-pornografial aktorino Stormy Daniels por ne divulgar afero inter le du ante prezidantal elekto di 2016, e samatempe mentiar pri la karaktero di la pago, dicante ke ol esis pago pri servado di advokati.

Aprilo

  • 4ma di aprilo - Finlando membreskas NATO.
  • 4ma di aprilo - Ex-prezidanto di Usa Donald Trump formale akuzesas pri fraudo, relate pago facita ad ex-pornografial aktorino ante l'elekto di 2016, por ke el ne revelis ke ambe havis afero. La pago mencionesis da lu kom "pago ad advokati". Unesmafoye en la historio di Usa, ula ex-prezidanto formale akuzesis ante judiciala korto.
  • 11ma di aprilo - En Myanmar, aer-armeo bombardas vilajo Pazigyi, e produktas 165 morti.
  • 15ma di aprilo - Germania klozas lua lasta nuklear elektriferio.
  • 15ma di aprilo - En Khartoum e Darfur, komencas armala konflikto inter rivala grupi de la militala guvernerio di Sudan. La konflikti produktis 413 morti e mili di plusa homi vundita til la 21ma di aprilo, segun Mondal Organizuro pri Saneso.
  • 19ma di aprilo - Tumulto en amasego di individui qui expektis recevar donacaji en Sanaa, Yemen, produktas adminime 78 morti.
  • 20ma di aprilo - En Boca Chica, Texas, fuzeo Starship de kompanio Space X da Elon Musk explozas 4 minuti pos lansado.
  • 22ma di aprilo - Adminime 9 personi mortas e 60 plusa homi vundesas pro triopla suocidant atako da bombo-homi che urbo Sévaré, en Mali. L'explozi destruktas 20 domi.

Mayo

Junio

  • 2ma di junio - Che stato Odisha, India, du treni ekreligas pos ke un ek li kolizionas kontre altra treno transportanta vari e partale invadas l'opoza treko. L'acidento esis la maxim mortigiva ferovoyal acidento di India, e produktis 288 morti e cirkume 900 plusa homi vundita.
  • 11ma di junio - Honduras inauguras lua ambasadeyo en Beijing.
  • 12ma di junio - Che stato Kwara, Nigeria, batelo sinkas e produktas cirkume 100 morti e kelka desaparinti.
  • 18ma di junio - Mikra submara navo Titan implozas mortiganta 5 individui qui navigabis por vizitar restaji de navo Titanic, qua sinkis en 1912.
  • 20ma di junio - Adminime 46 personi mortas dum konflikto inter membri de kriminala grupi MS-13 e Barrio 18 en karcereyo por mulieri proxim Tegucigalpa, Honduras.

Julio

Agosto

Septembro

Oktobro

Novembro

  • 2ma di novembro - Now and Then, la lasta kansono da The Beatles, lansesas.
  • 3ma di novembro - Ter-tremo kun forteso 5.6 che skalo di Richter frapas provinco Karnali, en Pakistan, e produktas adminime 132 morti e destruktas multa domi.
  • 6ma di novembro - Antoni Martí, chefministro di Andora (n. 1963)
  • 9ma di novembro - Usana kirurgi de medikala centro NYU Langone Health anuncas ke li sucesis transplantacar okulo kompleta.
  • 9ma di novembro - En Lahore, Pakistan, mili di individui maladeskas pro toxika nubo di polutanti, qua posible originis de brulado di agrokultivala rezidui.
  • 10ma di novembro - Islando dekretas urjanteso-stando pos ke diversa ter-tremi eventas proxim volkano Fagradalsfjall, sude de la lando.
  • 10ma di novembro - Milito en Sudan: Diversa konflikti en Geneina, westala Darfur, Sudan, produktas de 700 til 1300 morti, plu kam 100 plusa homi vundita e cirkume 300 desaparinta.
  • 12ma di novembro - Konstruktanta tunelo choseala krulas en Uttarakhand, India, celanta 41 laboristi interne ol, cirkume 200 metri del eniro. Omna laboristi retroduktesos vivanta ye la 28ma di novembro ca yaro.
  • 19ma di novembro - Javier Milei, de la partiso La Libertad Avanza elektesas prezidant per 56% ek la voti, lor la duesma balotado di prezidantal elekti di Arjentinia.
  • 21ma di novebro - Milito en Sudan: adminime 40 civili mortas e plu kam 50 plusa homi vundesas pos ke Sudanan avioni bombardas la proximeso di la 20ma Infantriala Diviziono en Darfur.
  • 22ma di novembro - Milito Israel-Ramas: Israel e Hamas paktas pri pafo-ceso en kombati qui komencabis ye la 7ma di oktobro, e liberigo di gajo-homi e personi enkarcerigita en amba flanki.
  • 22ma di novembro - Nord-Korea anuncas ke ol lansis lua unesma artificala satelito spiona, Malligyong-1.
  • 24ma di novembro - Milito Israel-Ramas: Pafo-ceso inter Israel e Hamas efikeskas, e 13 Israelani, 10 Tailandani ed 1 Filipinano liberigesas, kontre 39 Palestinani.
  • 27ma di novembro - En Rustenburg, Sudafrika, 11 ministi mortas e 75 plusa laboristi vundesas pos ke acensilo falas 200 metri interne platino-mineyo.

Decembro

Naski

Morti

2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Gianluca Vialli
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Álvaro Colom
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Carlos Saura
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Raquel Welch
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
María Kodama
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Harry Belafonte
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Tina Turner
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Silvio Berlusconi
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Sinéad O'Connor
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Henri Konan Bédié
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Fernando Botero
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Marouf al-Bakhit
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Richard Roundtree
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Henry Kissinger
2023: Klimato ed ambiento*, Eventi, Naski 
Antonio Negri

Nobel-premiiziti

Referi

Tags:

2023 Klimato ed ambiento*2023 Eventi2023 Naski2023 Morti2023 Nobel-premiiziti2023 Referi2023Yari 2000aYari 2010aYari 2020aYari 2030aYari 2040aYari 2050aYari 2060aYari 2070aYari 2080aYari 2090aYari 2100a

🔥 Trending searches on Wiki Ido:

MicrosoftBraziliaIndiaTabakoChefministroRowan AtkinsonMilito di KoreaPremio OskarSueda linguoIsraelAlice e BobSimboloElektronoGaza-strioJohn Charles Polanyi19042015AntarktikaBuster KeatonStal Mielec (futbalo)23 di marto22ma di julioPublika domenoSerbiana linguoRobert Curl14ma di septembroLu XunRepubliko Chinia (1912-1949)Kozłówka (Podlakia)Kolonia MalennikBiologioRifat al-AlirRenaultISO 316622ma di novembroUniversitato di Tel-AvivIngmar BergmanWalsSonetoSpaceXPopul-Republiko ChiniaBaselEstoniana linguoRepubliko di IrlandoNederlandoKontinentoArtturi Ilmari VirtanenSindikato laborala1881EstoniaGünter SchlemmingerAnglikanismoTortugoSuediaLiteraturo2001Manfred EigenTrakiaGulfo-militoCarlos Manuel Arana Osorio2ma di februaroSunala sistemoKiyivPiratesoVideoludoPolona linguoCormac McCarthyVietnam1910Oftalmologio19532040Anglosaxona linguoChiniana linguoKomatoGermanala filologio🡆 More