Kyiv

Kyiv

Київ (uk)
Bandiera Stema
Ino	Yak tebe ne liubyty, Kyieve mii! (en)
Soranome	Мати міст Руських, Новий Єрусалим, Місто, де все починається, Мать городов русских e Киев Папа
Epònemo	Kij, Šček e Choriv (it)
Pozision
50°27′13″N 30°30′59″E / 50.453611°N 30.516389°E50.453611; 30.516389 (Chiìv)Coordinae: 50°27′13″N 30°30′59″E / 50.453611°N 30.516389°E50.453611; 30.516389 (Chiìv)
Continente	Eoropa
Teritòrio reclamà da	Reichskommissariat Ukraine (it) , RSS Ucràina, Forze armate della Russia meridionale (it) , Seconda Repùblega de Połònia e Rùsia
Stato	Ucràina
Cavedałe de	Ucràina (1991–)
Popołasion
Totałe	2 952 301 (1° de zenaro del 2022) 2 952 301 (2022)/(2021)/(2020)/(2019)/(2018)/(2017)/(2016)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2008)/(2005)/(2003)/(2001)/(1998)/(1992)/(1989)/(1981)/(1979)/(1970)/(1964)/(1959)/(1945)/(1944)/(1943)/(1940)/(1939)/(1937)/(1933)/(1931)/(1930)/(1928)/(1926)/(1923)/(1922)/(1919)/(1917)/(1914)/(1913)/(1913)/(1912)/(1909)/(1907)/(1905)/(1900)/(1897)/(1894)/(1884)/(1880)/(1874)/(1874)/(1872)/(1865)/(1863)/(1861)/(1856)/(1845)/(1840)/(1835)/(1811)/(1806)/(1797)/(1771)/(1770)/(1763)/(1742)/(1742)/(1666)/(1666)/(1647)/(1571)/(1552)/(1482)/(1241)/(seculo XII)/(seculo XI)/(1000)/(1000)/(seculo IX)
Densità	3 481,49 hab./km²
Idioma	ucrain
Zeografia
Àrea	848 km²
Bagnà da	Fiume Dniéper
Altitùdene	179 m
Rente a	oblast' di Kiev (it)
Dati istòreghi
Fondador	Kij, Šček e Choriv (it) , Shchek (en) , Khoryv (en) e Lybid (en)
Avegnimento ciave	Asèdio de Kiev (968) Siege of Kyiv (en) (1036) Capture of Kyiv (en) (1203) Q16683521 (898) Asèdio de Kiev (1240) Siege of Kyiv (en) (1658) Q4388708 (1482) Sack of Kyiv (en) battaglia di Kiev (it) (1941) Battaglia di Kiev (2022) (it)
Dì festivo	[[Categoria" was not found.
Patrono	San Michièl Arcànxoło
Organizasion pułìtega
Òrgano lejislativo	Mis'ka Rada de Kiev (it)
Cao de goerno	Vitalij Klyčko (it) (25 de majo del 2014)
Còdazi de identifegasion
ISO 3166-2	UA-30
Còdaze postałe	01000–06999
Còdaze de matricołasion	AA e KA
Fuzo oràrio	Ora de l'Eoropa de l'Est UTC+2 UTC+3 oràrio legałe
Prefiso tełefònego	44
ID KOATUU	8000000000
Premi (6 de marso del 2022)  Città eroina dell'Ucraina (it) (26 de majo del 1982)  ordine dell'amicizia tra i popoli (it) (8 de majo del 1965)  Gold Star medal (en) (8 de majo del 1965)  Città eroina (it) (21 de zugno del 1961)  órdane de Lenin (22 de majo del 1954)  órdane de Lenin
Sito web	kyivcity.gov.ua

^? ) ł’è ła cavedałe e ła sità pì popołà de ł’Ucràina. Ł’è in Ucràina sentral-orientałe, su el fiume Nipro (o Dniéper). A 1° xenaro 2022, i só abitanti i xera 2.952.301, che fa de Kyiv ła setima sità pì popołà d’Eoropa. Kyiv el xé un inportante sentro industrial, scientifico, educativo e cultural de ł’Eoropa orientałe. Ghe xe tante industrie ad alta tecnołoxia, istituti de istrusion superiore e monumenti storici. Ła sità ła gà un vasto sistema de trasporti pùbleghi e infrastruture, incłuxo ła Metropułitana de Kyiv.

Se dis che el nome de ła sità vien da el nome de Kyj, un de i só quàtro fondadori lejendarìi. Durante ła só istòria, Kyiv, na de łe sità pì antìghe de ł’Eoropa orientałe, ła gà pasà da diverse faxi de prominensa e oscurità. Ła sità esisteva probabilmente cofà un sentro comèrciàłe xà da el 5º sècoło. Esendo un insediamiento slavo su ła gràn ròta comèrciàłe intra ła Scandinàvia e Costantinòpułi, Kyiv xera na sità tributària de i caxari, finchè no ła gavèa conquistà i variaghi (vichinghi) a metà d’el 9º sècoło.

Soto el domìnio variago, ła sità ła xé diventà ła cavedałe de ła Rus de Kyiv, el primo stato slavo orientałe. Desfà de tuto durante łe invaxion mongòłe int’el 1240, ła sità persè gràn parte de ła só influensa inte i secołi da vèni. Pasando soto el domìnio d’el Prinsipato de Łituània, dapò d’el Regno de Połònia e finmente de ła Rùsia inperiałe, ła sità se trasformò da un mercào de frontiera in un inportànte sentro de còltura ortodosa int’el 16º sècoło, e po, inte l’otosénto, in un sentro industriàłe, comèrciàłe e aministrativo.

Ła sità prosperò de novo inte el tènpo de ła revołusion indùstriałe a fin d’el 19º sècoło. Int' el 1918, quando ła Repùblega popołare ucràina dichiarò ł’indipendensa da ła Repùblega rusa dapò ła Revołusion d’otobre, Kyiv ghe deventò ła cavedałe. Dapò ła fin de łe guere ucràino-sovièteghe e połaco-sovièteghe int’el 1921, Kyiv el xé finìo inte ła RSS Ucràina, diventando ła só cavedałe int’el 1934. Ła sità ła gà sofrì dagni significanti durante ła Seconda guera mondiałe, ma se gà risconso presto inte i ani d’el dopoguera, restàndo ła tèrsa sità pì grànda de ł’Union Soviètega.

Co ła caxùa de ł’Union Soviètega e ł’indipendènsa de ł’Ucràina int’el 1991, Kyiv el xé restà ła cavedałe de ł’Ucràina e el gà avùo un inflùso continuo de migranti d’etnia ucraina, provenìenti da antre rejòn de el paexe. Durante ła tranxision d’el paexe verso na economìa de mercà e na democrasìa eletorałe, Kyiv el gà continuà a èser ła sità pì grànda e rica de ł’Ucraina.

Ła só produsion indùstriàłe dipendènte da łe armi ł’è dimenuà dapò ła caxùa de ł’URSS, influensàndo negativamente ła siensa e ła tecnołoxìa, ma nòvi setori de ł’economìa cofà i sèrvisi e ła finànsa ła gà aumentà i sàłari e i investìmenti de Kyiv, deparando finansiamènti continui par ła ediłexia abitativa e el xviłupo urban. Kyiv ł’è diventà ła rejòn pì fiło-osidental de ł’Ucràina; ł’ełesion łe xé domìnade da i partìi che sostenise na maxor integrasion co ł’Union Eoropea.

 

• in vèneto e itałian: Kyiv o Kiev; storicamènte anca Chiovia
• in ucrain :

Ки́їв

^? , trasliterà: Kyiv , Modeło:IPA-uk

• in ruso :

Ки́ев (pre-1918 Кіевъ)

^? , trasliterà: Kiev , Modeło:IPA-ru

• in bełaruso:

Кіеў

^? , trasliterà: Kijeŭ

• in połaco:

Kijów

^?

• in tartaro de Crimia: Kıyiv o Qıyab

Prima de ła standardixasion de l’alfabeto a l’inisio d’el 20º sècoło, el nome xera scrìo anca cofà Кыѣвъ, Киѣвъ o Кіѣвъ, co ła létara jat (ѣ) oramài òbsołeta. Ł’ortografia ucràina antìga d’el 14º e 15º sècoło ła xé stà nominalmente *Києвъ, ma ghe xé stàe diverse ortografie atestade 'ntra cui кїєва (gen.), Кїєвь, e Киев (ac.), кїєво o кїєвом (strum.), києвє, Кіеве, Кїєвѣ, Києвѣ, o Киѣве (loc.).

Łe cròniche de i antìghi slavi orientałi, cofà el Còdexe laurensiano e ła Crònica de Nóvgorod, łe doparava ł’ortografia Києвъ, Къıєвъ o Кїєвъ. Ł’etimołoxia tradisional, derivando da ła Crònica de i ani pasai, indice che el nome sia na derivasion de el nome de Chij (in ucrain : Кий

^? , trasliterà: Kyj ), el fondador lejendario de ła sità. Segondo el disionàrio etimołoxico de Oleg Trubachyov, derive da el nome slavo antìgo oriental *Kyjevŭ gordŭ (letaralmente, «castèło de Kyj»), da el proto-slavo *kyjevъ. Sta etimołoxia xé stà mesa in dubio, par exènpio da Mykhailo Hrushevsky, che ła gà denominà un «mito etimołoxico», e el intendéa che i nomi de i fondadori legendarìi i xé stài fondamentài su topònemi. Segondo el łenguìsta ucràino-canadéxe Jaroslav Rudnyckyj, el nome pol èser coneso co ła radice proto-slava *kyjь, ma el dovería èser interpretà inte el signifegà de «asta, pało», cofà ła corispondente paroła ucràina moderna кий (kyj). In sto caxo el nome deve èser interpretà cofà «insediamento pałificà».

Kyiv el xé el nome ufisiałe ucràino romanizà de ła sità, che vien utiłixà par documenti lejislativi e ufisiałi. Kiev el xera ła denomenasion tradisionàłe de ła sità che sołitamente se gà utiłixà in Itàłia, ma par via de ła só orìxene stòrica da ła łéngua rusa, sta variànsa ła gà perso el favor de tanti mèdia osidentałi dapò l’inisio de ła guera ruso-ucràina int’el 2014 e soratuto co ła só continuasion int’el 2022. Xà inte el 1995 el governo ucraìno el gà promoso na resołusion che sołicitava de uxar ła trasliterasion Kyiv (o pì coretamente Kyïv), pì prexisa rispèto a el topònemo in łéngua ucràina. In Itàłia, storicamènte ła sità gera ciamàa anca Chiovia.

Ła sità xe stà conosia co vari nomi int’el corso de ł’istòria. Inte łe saghe nordiche ła ciamava Kænugarðr o Kœnugarðr, che vol dir «sità de i chioviani» (da l’antìgo slavo oriental: кияне, romanisà: kijane), che se gà conservà inte ła moderna denomenasion islandéxe Kænugarður. Forse el primo manoscrito originałe co el nome de ła sità fo ła Łétara chioviana scrita int’el 930 d.C. da rapresentanti de ła comunità ebraica de ła sità, in cui el nome el xé scrìo cofà קייוב׳ (Qiyōḇ).

El storico Julius Brutzkus, inte ła só òpara «Ł’orìxene caxara de l’antìgo Kyiv» (The Khazar Origin of Ancient Kiev), supone che sìpia Sambàt che Kyiv i sìpia de orìxene caxara, che signifega rispetivamente «fortesa de cołìna» e «insediamento de basa». Brutzkus dise che Sambàt no el xé Kyiv, ma el xé pitòsto Vyšhorod (Sità Alta), che ghe xé lì in visinansa.

In łéngua grega bixantina d’el 10º sècoło, in De administrando imperio de Costantino Ⅶ Porfirogénito, ła sità ła venia scrìa cofà Κιοάβα (Kioava), Κίοβα (Kiova) e «anca ciamà Sambatas», Σαμβατάς. In arabo, el xé كويابة (Kūyāba), cofà se cate inte ł’òpara de Al-Istakhri d’el 951 d.C., e Zānbat, segondo Ibn Rusta e antri autori d’el 10º sècoło. In latin medieval, cofà int’el Chronicon de Tietmaro de Merseburgo d’el 1015, el xera mensionà 'fà Cuieva. Dapò ła só ricostrusion int’el 15º sècoło, Kyiv l’era ciamà co el nom turco (tataro de Crimia) Menkerman o Mankerman.

Łe prime fonti ingléxi el só nome se screveva cofà Kiou, Kiow, Kiew, Kiovia. Su na de łe mape ingléxi pì antìghe de ła rejon, Russiae, Moscoviae et Tartariae, stàmpà de Ortełio (Łondra, 1570), el nome de ła sità el xé scrìo 'fà Kiou. Su ła mapa d’el 1650 de Guillaume de Beauplan, el nome de ła sità xé Kiiow, e ła rejon ła ghe xé scrìa 'fà Kÿowia. Int’el łibro Travels de Joseph Marshall (Łondra, 1772) ła sità ła xé ciamà Kiovia. In ingléxe, Kiev el xé aparso in stànpa xà int' el 1804 inte ła «Nova mapa de ł’Eoropa, da łe ùlteme autorità» (New map of Europe, from the latest authorities) de John Cary e int’el diario de viàxo de Mary Holderness d’el 1823 «Nova Rùsia: Viàxo da Riga a ła Crimia, pasando par Kiev» (New Russia: Journey from Riga to the Crimea, by way of Kiev). L’Oxford English Dictionary el gà incluso Kiev in na citasion publegà int’el 1883, e Kyiv int’el 2018.

Ła version ucraina d’el nome, Kyiw, conparise int’el 4º vołume d’el Disionàrio xeografico de el Regno de Połònia, publegà int’el 1883.

Dapò ł’indipendensa de ł’Ucraina inte el 1991, el goerno ucràino gà introdoto łe regołe nasionałi par ła trasliterasion de i nomi xeografighi inte l’alfabeto latin par àti lejislativi e ufisiałi inte l’otobre 1995, segondo łe quałi el nome ucràino sirìłego Київ el xé romanixà 'fà Kyiv. Ste regołe se aplice a topònemi e indirisi, cuxì cofà a nomi de parsona su pasaporti, segnałi stradałi e cuxì via.

Par savèrghene de pì, vardarse łe voxe Istòria de Kyiv e Cronołoxia de Kyiv.

I primi èseri omani conosiùi inte ła rejon de Kyiv i gh’abità int’el tardo pałeołitego (età de ła pièra). Ła popołasion datórno a Kyiv inte ł’età d’el brónxo ła faxeva parte de ła cusì ciamà cultura tripiłiana, cofà se vede dai manufati de st’ùltema catà int’area. Durante ła prima età d’el fèr calcheduni tribù i se xera stabiłì rente a Kyiv, indóve i praticava ła coltivasion de ła tèra, l'arlevamento e el tràfego co i sciti e i antìghi stati de ła còsta setentrionałe d’el Mar Negro. I ricatamenti de monete romane d’el 2º-4º sècoło i sugerise rełasion comersałi co łe provinse orientałi de l’Inpero Roman. Notevołi archeołoxi de ła area intórno a Kyiv i include el resercator Vikentiy Khvoyka.

Fondasion

I studioxi i contine a rajonar có ła sità ła xé stà fondà: ła data de fondasion tradisional ła xé el 482 d.C., cusì ła sità ła gà sełebrà el só 1500° aniversario int’el 1982. I dati archeołoxeghi i indice na fondasion int’el sèsto o sètimo sècoło, co calchedùni resercatori che i date ła fondasion insìn a ła fin d’el 9° sècoło.

 

Ghe xé arcuanti rexicónti lejendarìi su ł’orìxene de ła sità. Cofà conte ła Crònica de i ani pasai, dei membri de na tribù slava (połani orientałi), fradèłi Kyj (el maxór, da cui ła ciape el nome ła sità), Šček, Khoryv e ła só sorèła Lybid, che i gavéa fondà ła sità. N'antra lejenda aferme che San Andrea el pasò inte ła xona int’el 1º secoło. Andóve dèso ła se cate ła sità el gà fato inpiantar na cróxe, indóve en sèguito fu fabricà na céxa. Fin da el Medioevo na imàxene de San Michièl ła gà raprexentà ła sità óltra che el prinsipato.

 

Ghe xé póche testimonianse istoreghe rełative a el periodo in cui fu fondà ła sità. Insediamenti slavi sparsi existeva inte ł’area da el 6° secoło, ma no'l xé ciàro se calchedùn de łóri i se sìpia drioman xviłupà inte ła sità. Su el planisfero de Tołomeo i ghe xé deversi insediamenti indicài lóngo el pasàr mèdio d’el Boristene, intra cui Azagarium, che calcheduni istoreghi retene èser el predecesor de Kyiv.

Anpò, segondo el Dictionary of Ancient Geography de Alexander MacBean d’el 1773, cuel insediamento coresponde a ła moderna sità de Čornobyľ. Domè a sud de Azagarium, ghe xé n’antro insediamento, Amadoca, retenú ła cavedałe d’el popoło de i amadoghi che viveva in n’area conprexa intra łe pałù de Amadoca a ovest e łe montagne de Amadoca a est.

N’altro nome de Kyiv mensonà inte ła istòria, ła cui orìxene no ła xé d’el tuto ciara, el xé Sambat, che aparentemente el gà calcòsa a che far co l’Inpero caxar. Ła crònica de i ani pasai ła dise che i rexidenti de Kyiv i gà deto ad Askold «gh’era trè fradèłi Kyj, Šček e Khoryv. I gavéa fondà sta sità e i xé mòrti, e dèso restemo e paghemo łe tanse a i só parenti, i caxari». In De administrando imperio, Costantino Porfiroxenito el mensone na carovana de pìcołe inbarcasion da carga che i se radunava ògni ano, e el scrive: «I desende el fiume Dniéper e i se sune a el caosaldo de Kyiv (Kioava), ciamà anca Sambatas».

Almànco trè xeografi d’el 10° secoło de łéngua araba che i gavéa viaxà inte ł’area i mensonava ła sità de Zānbat cofà ła sità prinsipałe de i ruteni. Intra łori i ghe xé ibn Rusta, Abu Saʿīd Gardēzī e un autor d’el łibro xeografego Hudūd al-ʿĀlam. I testi de cuełi autori furono descoverxài da l’orientałista ruso Aleksandr Tumanskij. Ł'etimołoxia de Sambat ła xé stà rajonà da pluxor istòreghi, intra cui Grigorij Ilinskij, Nikolaj Karamzin, Jan Potocki, Nikolaj Lambin, Joachim Lelewel e Guðbrandur Vigfússon.

Łe Cròniche de i ani pasai łe dise che ad un cèrto pónto durante ła fin d’el 9° o l’inisio d’el 10° secoło Askold e Dir, che poría èser stài de proveniensa vichinga o variaga, i gavéa goernà a Kyiv. Furono sasinài da Oleg de Nóvgorod int’el 882, ma calchedùni istòreghi, cofà Omeljan Pritsak e Constantine Zuckerman, i contestava, sostegnindo che el domìnio caxaro continuò fin a i ani 1920, lasando documenti istòreghi cofà ła Łétara chioviana e ła Łétara de Schechter.

Antri istòreghi i sujerise che łe tribù magiare (ongare) gavéa goernà ła sità intra el 840 e el 878, prima de migrar co calchedùne tribù caxare int’el baxìn carpatico. Łe Cròniche de i ani pasai mensone i ongaréxi che i pasava rénte a Kyiv. Ła tónba de Askold xera presedentemente conosú cofà Uhorske uročyšče (in ucrain : Уго́рське уро́чище

^? , «lógo ongaréxe»).

File:Реконструкція "Обличчя м.Києва".jpg

 

Durante ła ùltema era jasal łe tère de ła Ucraina setentrionałe łe xera covèrte de un strato de jasałi. Daspò che i jasałi i se xera desfantà, ła suparfise d’el teren, indóve el xé situà el moderno Kyiv, ła gà ciapà ła forma asè sìmiłe a un vólto omano co ła sima revoltà vèrso sud (efèto de pareidołia), soranomenà «el vólto de Kyiv» (Лик Києва, Lyk Kyieva).

Ła xé servia da el aeroporto Boryspil. Ła gà un servisol de metropułitana e de funicołar.

•  
  Monastier de San Miċiel
•  
  Mapa de ła metropułitana
•  
  Funicołar

•   Wiki Commons el detien imàjini o altri file so Kiev