Grondbeginsels Van Die Afrikaanse Spelling
Die volgende drie grondbeginsels van die Afrikaanse spelling, soos verwoord in die Afrikaanse woordelys en spelreëls, word in wese sedert 1921 toegepas:
Grondbeginsel A
Die spelling en skryfwyse waarvolgens Standaardafrikaans gespel en geskryf word, word in 'n hoë mate deur tradisie bepaal.
Grondbeginsel B
Die spelling van Standaardafrikaans word baseer op die klankstelsel van Standaardafrikaans.
Elke klank in Afrikaans moet minstens deur een letter voorgestel word. Afrikaans het ook geen stilte-vokale, wat baie in Engels en in Frans aangetref word, nie. Daar is wel twee uitsonderings met woorde soos terug en Theron, wat uit 'n Nederlandse tradisie kom, waar die eerste e nie uitgespreek word nie.
Om Afrikaans volgens die klankstelsel behoorlik te kan spel moet 'n goeie begrip van lettergrepe gehandhaaf word, veral die onderskeid tussen oop en geslote lettergrepe.
Die volgende reëls is van toepassing op lettergrepe:
1. 'n Lettergreep begin altyd voor die medeklinker, bv. dadelik word da·de·lik. 2. 'n Deelteken dui altyd die begin van 'n nuwe lettergreep aan, bv. oë word o·e. 3. 'n Lettergreep sal altyd breek tussen twee medeklinkers, bv. pappa word pap·pa.
'n Oop lettergreep is wanneer dit met 'n vokaal of klinker eindig (dit wil sê) a, e, i, o, u, y. 'n Geslote lettergreep is wanneer die greep met 'n medeklinker of konsonant eindig.
Om 'n klank te herken moet daar ook tussen tweeklanke of diftonge en lang- en kort klanke onderskei word. Hulle word as volg ingedeel:
Groep 1 (tweeklanke)
| Oop en geslote klanke |
|---|
| aai |
| ooi |
| eeu |
| oei |
| au |
| ou |
| ai |
| ui |
| ei |
| y |
In die meervoudsvorme sal slegs 'n e bygevoeg word by hierdie klanke, bv. boud word boude.
Groep 2 (lang klanke)
(Al die tweeklanke en die rympie: "soen die reus", word op skool geleer as 'n maklike manier om dit te onthou.)
| Oop greep | geslote greep |
|---|---|
| aa | a |
| ee | e (word in baie gevalle as 'n kort "i"-klank uitgespreek) |
| oo | o |
| uu | u |
| oe | o |
| ie | i |
| eu | e (word in party gevalle as 'n eu gelos) |
In meervoude val soms een greep weg en 'n e word bygevoeg, bv. skaap word skape. In ou Afrikaans het skrywers (onder andere Langenhoven) bv. die woord vriende gespel as vrinde.
In die geslote lettergreep word die klinkers a, e, i, o, u as lang klanke uitgespreek.
Groep 3 (kort klanke)
(Die rympie: "arme ek is oupa uil" kom hier goed te pas.) Dié klanke is slegs a, e, i, o en u, en word net soos hulle klanke in die geslote greep uitgespreek.
Wanneer 'n woord gespel word volgens beginsels sal die volgende van toepassing word: indien die klank in 'n oop greep val sal dit presies dieselfde bly, bv. die woorde: ver en weg.
Wanneer daar 'n toegreep verkies word, maar die woord laat dit nie toe om die medeklinker te verdubbel nie, word 'n kappie gebruik om die lettergreep te forseer. Bv. word môre nie as "morre" /morə/ of as "more" /muərə/ uitgespreek nie, maar eerder as die langgerekte kort "o"-klank /moːrə/. Die e in die woord se /sə/ word as 'n schwa uitgespreek, maar sodra daar 'n kappie opkom, word hy terug geforseer na sê toe /seː/.
In die meervoudsvorm sal die medeklinker verdubbel by groep 3, bv. kat word katte.
Grondbeginsel C
Woorde wat vormlik verwant is, word soveel moontlik gelykvormig gespel.
Sien ook
Bronnelys
- Afrikaanse Taalhandboek - uitgegee aan Hoërskool Die Wilgers-studente
- A First Guide to Afrikaans, Versamelde Werke van C.J. Langenhoven, Boek XIV, Nasionale Pers Bpk, 1949
This article uses material from the Wikipedia Afrikaans article Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Inhoud is onderhewig aan CC BY-SA 4.0, tensy anders vermeld. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Afrikaans (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.