Драндатәи Ауахәама

Драндатәи ауахәама (ақырҭ.

დრანდის ტაძარი) — Аԥсны VI-VII ашәышықәсақәа ирыҵанакәа ақырҭуа архитектуратә баҟа.  Игылоуп Гәылрыԥшьтәи амуниципалитет Дранда ақыҭан, Кәыдры аӡиас арӷьарахьтәи аҟәараҟны, ахәы ихықәгылоуп. Вахушьти Батонишьвили абри ауахәама иазкны иҩит:

Драндатәи Ауахәама
Драндатәи ауахәама
Драндатәи Ауахәама
«Дранда ақыҭан ауахәама иҟоуп, ашьхаҿы, ахыбхагьежь ахагылоуп, иссируп. Аепископ дтәоуп, Кәыдри Анаҟәаԥиеи рыбжьара аҭыԥ иахылаԥшуа.»

Ауахәама аџьар-ҟәырӷтә ргыламҭоуп. Иргылоуп ақьырмыт ала, ахаҳә дуқәа бжьаҵаны. Елементқәак рыла Мцхеҭа иҟоу Џьвари иеиԥшуп. Ауахәама аплан ааизакны агәҭаҟны аргьыжь зҭаҩу аџьар аԥшра амоуп. Аџьар амаӷрақәа рыхԥагьы акәакьҭаиаша аформа рымоуп. Акәакьқәа рҿы иҟоу ауадақәа агежь аформа рымоуп. Ауадақәа аладахьалагьы аҩадахьалагьы аҩналарҭақәа рымоуп. Адәахьала аџьар акәакьҭаиаша аформа амоуп, мрагыларахьала иадуп агежьбжатәи аԥсидқәа. Акупол ала ихыркәшо абарабан аркақәа рыла иеидҳәалоу ашьаҟақәа ирықәууп. Ахыб хыхьтә ахәҭаҟны иҟоуп 30 рҟынӡа макьаҭ, урҭ рхронологиатә ҳәаа  IV-VII ашәышықәсақәа рыбжьара иҟоуп. Амакьаҭқәа рыҭҵаареи Мцхеҭа иҟоу Џьвари ауахәама арыцхәи иазԥхьагәаҭаны, ауахәама аргылара аамҭас иԥхьаӡоуп VI-VII ашәышықәсақәа. Иара, аргыларатә техникеи, аплани, апропорциақәеи рыла византиатәи архитектуратә баҟақәа иреиԥшуп, аха уи аргылаҩ, ақырҭуа архитектуразы иҟазшьарбагоу елементқәакгьы ихы иаирхәит, лымкаала, Мцхеҭа иҟоу Џьвари ауахәама еиԥшҵәҟьа, араагьы мрагыларахьтәи афасад аҿы иҟоу аԥсидқәа рыхԥагьы ахыргьагьақәа рыла еидҳәалоуп.

Аурыс ҭҵааҩцәа агәаанагара рыман абри ауахәама, инақәыршәаны,  VIII–X (Павлинов), XI (Толстои, Кондаков) ашәышықәсақәа рзы иргылан ҳәа. Ауахәама архитектура анализ азызуз Г. Чубинашвили игәы ишаанаго ала, уи Мцхеҭа иҟоу Џьвари (VI ашә.) иеиԥшуп, аха, лабҿаба иубарҭоуп уи ақырҭуеи авизантиатәи асахьаркыратә еилементқәа ахьеилоу ихьыԥшым аргыламҭа шакәу. Абри агәаанагара дақәшаҳаҭуп Л. Рчеулишвилигьы. Е. Ноибауер игәаанагарала, ауахәама IX ашәышықәса иаҵанакуеит. Аҟазараҭҵааҩы Русудан Меԥисашвили лгәаанагарала, ауахәама иргылан VIII ашәышықәса анҵәамҭазы, „аԥсуаа“ раҳра анышьақәгылоз аамҭазы. М. Хотелашвилии А. Иакобсони ргәаанагарала, ауахәама андыргылаз арыцхә ашьақәыргыларазы аҵакы ду амоуп уи аргыларатә материалқәа иреиу, V–VI ашәышықәсақәа ирыҵанакуа акерамика. Убри аҟынтә, М. Хотелашвилии А. Иакобсони ауахәама  VI ашәышықәсазы иргылан ҳәа ирыԥхьаӡоит. И. Берӡенишвили игәаанагарала, ауахәама иргылан VI ашәышықәса анҵәамҭеи VII ашәышықәса алагамҭеи азы. Аҵыхәтәантәи аамҭазы ауахәама аргылара аамҭас иԥхьаӡоуп VI–VII ашәышықәсақәа.

Аҭоурых

Ауахәама аргылара иазкны ахыҵхырҭатә дыррақәа ҳамам, ҿырҳәалатәи аилыркаарақәагьы иҟам. Драндатәи ауахәама Анцәа Иан лыхьӡала иргылан. X-XVII ашәышықәсақәа рзы аепископцәа ртәарҭас иҟан. Драндатәи аепископцәа ртәарҭа ашьаҭаркра „аԥсуаа“ раҳраҿы имҩаԥысуаз ареформа иадҳәалоуп, X ашәышықәса аҩбатәи азбжазы ишьақәгылеит ҳәа иԥхьаӡатәуп. Ҳара иаадыруа раԥхьатәи Драндатәи аепископ иоуранагӡара XI ашәышықәса актәи ахԥарак иаҵанакуеит. Драндатәи аепархиа аԥшьаҩыхада Драндатәи ҳәа ахьӡ алоуп  дышдыру.  Вахушти Батонишвили идыррақәа рыла, Драндатәи аепископцәа ртәарҭа иаҵанакәан Кәыдры аӡиаси Анаҟәаԥиеи (аӡ. ԥсырцха) рыбжьара иҟаз аҵакырадгьыл. 

Ауахәама аинтериер ишьыхын, сахьала иҩычан. Асахьақәа  XIII–XIV ашәышықәсақәа раан иҟаҵан. Ишубарҭоу ала, усҟан ауахәама шьаҭанкыла ирҽеин.  1630  шықәса рашәарамзазы ауахәама даҭааит италиатәи миссионер, Доминикантәи аорден абер Џьовани Џьулиано да Лука. Рашәара 29 рзы (аҿыц стиль ала ԥхынгәы 12 ), Ацқьацәа Пиотри Павли рныҳәамш инамаданы Анцәа Иан лыхьӡала Дранда иҟаз акафедралтә уахәамаҿы аныҳәатә анцәаимаҵзураҿы дыҟан.  1637 шықәса лаҵаразы Османтәи амшынтә десант Драндеи уи акәша-мыкәша иҟаз адгьылқәеи еимырҵәеит. 1639 шықәсазы Одышьтәи самҭавро иаҭааит Урыстәыла аҳ Михаил Романов (1613-1645 шш.) ицҳаражәҳәаҩцәа адикәан Ф. Елчини апап П. Захариеви.  1640 шықәса жәабран азы, дара Драндатәи ауахәама иаҭааит. Аурыс ацҳаражәҳәаҩцәа рдыррақәа рыла, Драндатәи акафедралтә ныхабаа аҿы Анцәа, Анцәа Иан, Иоан Аӡаахҩы уҳәа уб. егь. рныхачаԥақәеи, адамра иҭаз аџьари, ацқьа Барбаре иԥшьоу лыхәҭақәеи рбеит; уааҵәҟьа, иԥшьоу ахәҭақәа ирываҵан даҽа аџьаркгьы. Ацҳаражәҳәаҩцәа абарҭ иԥшьоу ахәҭақәа иаазгада, иабантәааргеи ҳәа ианҵаа, архиереи ишреиҳәаз ала, аҭырқәцәа ауахәама ианақәла, ашқәсанҵа иблит, ҿырҳәала игәалашәом. XVII ашәышықәса 60–тәи ашықәсқәа рзы иаб дицны Одишьи иаҭааз Павел Аллептәи идыррақәа рыла, Драндатәи ауахәамаҿы аныхачаԥақәа рыгәҭа ишьҭан ацқьа Барбареи егьырҭ ацқьацәеи иԥшьоу рыхәҭақәа.

XVII ашә. 60-тәи ашықәсқәа рзы аԥсуаа, еиҭах Одышьтәи самҭавро иажәылеит. Усҟан Драндатәи ауахәама аҟынтә иаҳа ишәарҭам аҭыԥашҟа ииаргоит ауахәаматә шәҟәқәа, аныхачаԥақәа, аџьарқәа уҳәа, ауахәаматә инвентар. Абас ауп ԥыҭраамҭак ашьҭахь, Саба Дранадатәи иҿаҵала иҟаҵаз Иоанн Ахьҿы иныхачаԥа (XI ашә.) Драндантәи Шәантәылаҟа ишнагаз; акафедралтә ныхабааи аепархиеи иртәыз иакымкәа аџьарқәеи, ауахәаматә шәҟәқәеи, аинвентари иԥсаҟьаны иаанхеит. 1681 шықәсазы аԥсуаа Одышьтәи самҭавро аҩада - мрагыларатәи ахәҭа, аӡиас Келашәырынтә аӡиас Егрисҵҟали аҟынӡа (уажәтәи Аалӡга) рнапаҿы иааргеит, убри ашьҭахь Драндатәи аепископцәа ртәарҭа аԥыхын, избан акәзар, аԥсуаа ирымпыҵархалаз атерриториаҿы ақьырсиантә уахәамақәа аусура зрылшомызт. Убри аамҭа инаркны Драндатәи ауахәама кыраамҭа шылаԥшрада иҟан.

XX ашәышықәса алагамҭазы ауахәама еиҭашьақәдыргылеит. Арҿыцратә усурақәа раан акупол ахадыргылеит аурыс баҟақәа рзы иҟазшьарбагоу амҿытә конструкциа „аџьымшьхы“, аԥенџьырқәа дырҭбааит, аҩнуҵҟагьы адәахьалагьы иршьыхит. Абаҟа аҩнуҵҟагьы адәахьалагьы ашьыхра аан иҟаҵаз адекор амшала ауахәама раԥхьатәи архитектуратә аԥшра аҽаԥсахит. Ауахәама асаркьалсырҭа аман. Мраҭашәаратә ҭӡамц аҿы иалагон Қәыдры аӡиас аҟынӡа ицоз ахыҵхырҭа (аура 260–280 м. ). XIX ашәышықәса анҵәамҭаз абри ахыҵхырҭаҿ аарԥшын амармалташьтә хаҳәҟьаԥс, уи Ҳазшаз ирелиефтә сахьа анын, агьи ахаҳәҟьаԥс аҿы аарԥшын Иасеи Анцәа Иани (афотоҭыхымҭақәа алалырҵәеит П. Уварова). 1917  шықәсазы ауахәама аҵакырадгьыл иахьаҵанакуаз иҟан ахәышәтәырҭеи, асасааирҭеи. Абрааҵәҟьа иҟан ашәырҭрақәеи аӡахәаҭрақәеи. Қырҭтәыла асовет мчра анышьақәгыла ашьҭахь, атеизм аҳра анамаз, адинхаҵара иаҿагылаз акампаниа аныӷәӷәаха, 1924 шықәсазы Драндатәи аберҭыԥ иадыркит. Аберҭыԥ ахыбраҿы абахҭа аадыртит, уи иахьагьы аус ауеит, егьа ахәҭа Гәылрыԥшьтәи араионтә администрациеи ашкол-интернати ирҭыԥхеит.

1978  шықәсазы архитектор – аиҭашьақәыргылаҩ Вахтанг Цинцаӡе инапхгарала, Драндатәи ауахәама аиҭашьақәыргылара иалагеит. Убасҟан, архитектруратә баҟа ирыцқьаны, цқьа иҭҵааны, раԥхьатәи аԥшра еиҭашьақәдыргылеит. 2002 шықәса инаркны ауахәамаҿы Анцәа имҵаныҳәара мҩаԥысуеит. Усҟан ауахәамаҿы аиҭашьақәыргыларатә усурақәа мҩаԥганы, абаҟа аинтериери аеқстериери рыԥсахит. Ауахәама афасад ашәыга шкәакәала иршәит, ауахәама агәараҿы акрыфарҭеи асасааирҭеи дыргылеит.

2006 шықәсазы, Қырҭтәыла ахада идҵа ала, Драндатәи ауахәама амилаҭтә ҵакы змоу иеиҭамҵуа акультуратә баҟа астатус анашьан.

Алитература

  • ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012. — გვ. 492-493.
  • ხორავა ბ. დრანდის საეპისკოპოსო, კრებ. მართლმადიდებლობა აფხაზეთში და ეროვნული თვითიდენტიფიკაციის საკითხები, თბ., 2005
  • ბერძენიშვილი ი., აფხაზეთის სამეკლესიანი ბაზილიკები, კრებ. მართლმადიდებლობა აფხაზეთში და ეროვნული თვითიდენტიფიკაციის საკითხები, თბ., 2005;
  • ბერძენიშვილი ი. ქრისტიანობის გავრცელების საკითხი აფხაზეთში არქეოლოგიური მასალების მიხედვით (IV –VIII სს.), ისტორიის მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად *წარმოდგენილი დისერტაციის ავტორეფერატი, თბ., 2006
  • გამახარია ჯ. აფხაზეთი და მართლმადიდებლობა (I ს. – 1921 წ.), თბ., 2005
  • კალისტრატე, დრანდის მონასტერი, გაზ. ,,ივერია“, 1900, № 137
  • ცინცაძე ვ. დრანდა, ,,ძეგლის მეგობარი“, 1979, № 50
  • ჩუბინაშვილი გ. ქართული ხელოვნების ისტორია, ტ. 1, თბ., 1936
  • წმინდა მღვდელმოწამე კირიონი და აფხაზეთი. შემდგენელ-რედაქტორი ჯემალ გამახარია, თბ., 2005
  • Агафодор (Преображенский), Успенско-Драндский общежительный монастырь в Абхазии. Историко-археологическое описание. Ставрополь, 1894
  • Бакрадзе Д. Кавказ в древних памятниках христианства. Записки общества любителей кавказской археологии, кн. 1, Тифлис, 1875
  • Боярский А. Драндский Успенский монастырь на Кавказе, Одесса, 1894
  • И. Н. Абхазия и в ней Новоафонский Симоно-Кананитский монастырь, М. 1898
  • Воронов Ю. Н. В мире архитектурных памятников Абхазии, М., 1978.
  • Леквинадзе В. А. О постройках Юстиниана в Западной Грузии, Византийский временник, т. 34, М. 1973
  • Меписашвили Р. Дранда (памятник архитектури VIII века), IV Международный симпозиум по грузинскому искусству, Тб., 1983
  • Павлинов А. М. Дранда, МАК, вып. 3, 1893
  • Рчеулишвили Л. Д. Некоторые аспекты грузинской архитектуры Черноморского побережья. Средневековое искусство. Русь. Грузия. М. 1978
  • Саблин С. Древний генуезский храм, в укреплении Дранды, газ. Кавказ, 1846, №8
  • Туманишвили Д. Средневековая церковная архитектура в Абхазии, в кн. Разыскания по истории Абхазии/ Грузия, Тб., 1999
  • Уварова П. С. Христианские памятники, МАК, вып. 4, 1894
  • Хорава Б. К. Драндское епископство, Вопросы гуманитарних наук, М., 2006, №4
  • Хотелашвили М. К., Якобсон А. Л. Византийский храм в с. Дранда (Абхазия). Византийский временник, т. 45, М. 1984
  • Хрушкова Л. Г. Раннехристианские памятники Восточного Причерноморья, М. 2002
  • Чубинашвили Г. Н. Памятники типа Джвари, Тб., 1948
  • Neubauer E. Abchazische Architektur im Spannungsfeld zwischen Georgien und Byzanz (6.bis11.Jh), Byzantinische Kunstexport. Halle, 1978.

Азгәаҭақәа

Tags:

Ақырҭ бызшәаАԥсны

🔥 Trending searches on Wiki Аԥсуа:

АмшынМонреаль 1976Очамчыра1672ШьТабаӷәуа (аҵакырацәара)Ҳашыг, Никәала Ҷыф-иԥаИнгәыштәылаАсловак бызшәаАҷартәылатәи Автономтә Республика1978ГәылрыԥшьАерманы бызшәаАлиев, Ильхам Ҳеидар-иԥа1849Аингәыш бызшәаБелоруссиаМшаԥымза 13Жәабранмза 211874Абҵарамза 17Аԥсуа ажәлақәа1960Аџьам бызшәаАжьырныҳәамза 4Аԥсны Жәлар РеизараАҩнуҵҟатәи ҚарҭлиԤсоу (ақыҭа)КахеҭиУНСАраб бызшәаАукраин бызшәаМаиҟәаԥ6Мшаԥымза 7Аҟазах бызшәаАурыс бызшәаИапониа1473Азербаиџьан1994Имереҭи1912Гондурас1828Аҳәынҭқаррақәа рсиаАҳәынҭқарратә агербқәа рыхьӡынҵаАвикипедиаԤхынгәымза 252021757Индиа1889Ԥхынҷкәынмза 18АфрикаО́Агыруа бызшәаАуигәыр бызшәаИндонезиаЕинштеин, АлбертҚарҭ1975Гәдоуҭа🡆 More