Kuba: Isla a pagilian idiay Karibe

Ti Kuba, opisial a ti Republika ti Kuba, (Espaniol: República de Cuba) ket maysa nga isla a pagilian idiay Karibe. Ti pagilian iti Kuba ket buklenna ti kangrunaan nga isla iti Kuba, ti Isla de la Juventud, ken dagiti nadumaduma a purpuro. Ti Havana ket isu ti kadakkelan a siudad idiay Kubá ken ti kapitolio iti daytoy a pagilian. Ti Santiago de Cuba ket isu ti maikadua a kadakkelan a siudad. Iti amianan ti Kuba ket naisanglad ti Estado Unidos (90 a milia ti kaadayona) ken ti Bahamas, Mehiko ket addaan iti laud, ti Is-isla ti Cayman ken Hamaika ket adda iti abagatan, ken Haiti ken ti Dominikano a Republika ket adda iti abagatan a daya.

Republika ti Kuba República de Cuba  (Espaniol)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: Patria o Muerte (iti Espaniol) "Pagilian wenno Patay"
Nailian a kanta: La Bayamesa Kanta ti Bayamo
Kasasaad	kliente nga estado iti Estados Unidos
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Havana 23°8′N 82°23′W / 23.133°N 82.383°W / 23.133; -82.383
Opisial a sasao	Espaniol
Grupgrupo ti etniko	65.1% Puraw, 10.1% Aprikano, 24.8% Mulato ken Mestiso
Nagan dagiti umili	Kubano
Gobierno	Unitario a republika, Sosialista nga estado
• Presidenta ken Primero	Miguel Díaz-Canel
• Umuna a Bise Presidente	Salvador Valdés Mesa
• Umuna a Sekretario iti Partido Komunista	Raúl Castro
• Presidente ti Nailian a Gimong	Esteban Lazo Hernández
Pannakawayawayas  manipud iti Espania/Estados Unidos
• Nairangarang	Oktubre 10, 1868 manipud iti Espania
• Nairangarang ti Republika	Mayo 20, 1902 manipud iti Estados Unidos
• Rebolusion ti Kuba	Enero 1, 1959
Kalawa
• Dagup	109,884 km2 (42,426 sq mi) (Maika-105)
• Danum (%)	negligible
Populasion
• Karkulo idi 2010	11,241,894 (Maika-73)
• Senso idi 2002	11,177,743
• Densidad	102.3/km2 (265.0/sq mi) (Maika-106)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2010
• Dagup	$114.1 bilion (Maika-63)
• Tunggal maysa a tao	$9,900 (Maika-86)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2010
• Dagup	$57.49 bilion (Maika-68)
• Tunggal maysa a tao	$5,100 (Maika-90)
Gini (2000)	38.0 kalalainganna
HDI (2013)	0.815 nangato unay · Maika-44
Kuarta	Pisos ti Kuba(CUP) Mabaliwan a pisos ti KUba (CUC)
Sona ti oras	UTC−5 (CST)
• Kalgaw (DST)	UTC−4 (CDT)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+53
TLD ti internet	.cu

Idi 1492, Christopher Columbus ket simmanglad ken tinuntonna ti isla a tattan ket tagikuaen ti Kubá, para iti Pagarian iti Espania. Ti Kuba ket nagtalinaed a teritorio iti Espania aginggana idi nagpatingga ti Espania–Amerikano a Gubat idi 1898, ekn nakaala ti pormal a panakawayawaya manipud iti Estados Unidos idi 1902. Ti maysa a narukop a demokrasia, a kaaduan nga iturayan dagiti radikal a politika ket rimsua, a pinatangken babaen ti Kubano a batay-linteg iti 1940, ngem daytoy ket napernekan idi 1952 babaen ti dati a presidente a ni Fulgencio Batista, ken naipatakder ti maysa nga autoritario turay, a daytoy ket nagpaadu kadagiti kadaksan, panagpasardeng kadagit politika ken panagpalad kadagiti pagalagadan ti ekomonia. ni Batista ket kanungpalan a naikkat idi Enero 1959 babaen ti Hulio 26 a tignay, ken ti maysa a baro nga administrasion ket naipatakder babaen ni Fidel Castro, a babaen idi 1965 ket nagbalin a ti maysa a partido nga estado babaen ti napaungar a ti Partido Komunista ti Kuba, nga agturturay pay laeng iti tatta nga aldaw.

Ti Kuba ket pagtaengan ti sumurok a 11 a riwriw a tattao ken isu daytoy ti kaaduan ti populasion nga isla a pagilian idiay Karibe, ken isu pay ti kadakkelan babaen ti kalawa ti lugar. Dagiti tattao, kultura, ken dagiti tinawtawid ket nakaala manipud kadagiti nadumaduma a nagtaudan, a kas kadagiti aborihinal a Taíno ken Ciboney a tattao, ti panawen iti Espaniol a kolonialismo, ti pinakayammo iti Aprikano a tagtagabu ken ti kinaasidegna iti Estados unidos.

Ti Kuba ket addaan ti 99.8% a bilang dagiti makabasa ken makasurat, ti nababa a bilang dagiti panakatay ti maladaga ngem dagiti dadduma a naparang-ay a pagilian, ken ti natimbengan a panagnamnama ti biag iti 77.64. Idi 2006, ti Kubá ket isu laeng ti agmaymaysa a pagilian a nakasabat ti WWF a panagilawlawag iti nasaranay a panagrangrang-ay; nga addaan ti maysa a ekolohikal a tugot iti basbassit ngem 1.8 hektarea tunggal maysa a tao ken maysa a Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaon iti sumurok a 0.8 para iti 2007.

Ti nagan a Kuba ket nagtaud manipud iti pagsasao a Taíno. Ti husto a kaibuksilan ti nagan ket saan a nalawag ngem mabalin maipatarus a kas idiay kaaduan ti nalames a dagaw (cubao), wenno nalatak a lugar (coabana).Dagiti mannurat a namatmati a ni Christopher Columbus ket Portuges et nangibagbaga a ti Cuba ket ninaganan babaen ni Columbus para iti taga-ugma nga ili ti Kuba idiay distrito ti Beja idiay Portugal.

Sakbay ti Columbia a panawen

 

Ti Kuba ket tinataengan idi ti tattao aPatneng nga Amerikano a naamammuan akas dagiti Taíno, a tinawtawagan pay ti Arawak babaen dagiti Espaniol, ken Guanajatabey kenn tattao a Ciboney sakbay ti isasangpet dagiti Espaniol. Ti tinaudan dagitoy a Patneng nga Amerikano ket nagtaudda manipud iti nangruna adaga iti Amianan, Tengnga ken Abagatan nga Amerika kadagiti adu a nasapsapa a siglo . Dagiti patneng a Taíno ket tinawtawaganda ti isla iti Caobana. TDagidi Taíno ket mannalon ken dagidi Ciboney ken mannalon, mangngalap ken agananup-agburburas.